واکاوی پیامدهای کالبدی-محیطی ناشی از افزایش بلندمرتبه‌سازی در کلان‌شهرهای ایران (مطالعه موردی: کلان‌شهر تبریز)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 46، تیر 1402، صفحه 96-109   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

ویدا حسین‌پور¹؛ حسین اصغری^{* 2}؛ علیرضا پورشیخیان²؛ سیده صدیقه حسنی‌مهر²

¹دانشجوی دکتری جغرافیا وبرنامه‌ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

²استادیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد آستارا، دانشگاه آزاد اسلامی، آستارا، ایران

چکیده

افزایش سریع جمعیت و کمبود زمین مناسب برای توسعه و از طرف دیگر روشن نبودن سیاست‌های توسعه‌ی شهری در ابعاد کلان و محلی، باعث گردیده که راه‌حل‌های موقتی و موضعی همچون ایجاد ساختمان‌های بلندمرتبه مطرح شود. این ساختمان‌ها با وجود افزایش سرانه‌ی زمین شهری، باعث ایجاد اثرات منفی در ابعاد مختلف به دلیل عدم طراحی و برنامه‌ریزی مناسب گردیده‌اند. با توجه به اهمیت موضوع، هدف از پژوهش حاضر بررسی پیامدهای کالبدی-محیطی ناشی از افزایش بلندمرتبه‌سازی در کلان‌شهر تبریز و ارائه‌ی پیشنهادهایی در راستای احداث ساختمان‌های آینده می‌باشد. روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته (ترکیبی از روش‌های کمی-کیفی) با هدف کاربردی و ماهیت توصیفی-تحلیلی می‌باشد که در راستای تجزیه و تحلیل اطلاعات از مدل‌سازی معادلات ساختاری در نرم‌افزار Amos استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق شامل شهروندان منطقه 1، 2 و 5 تبریز و به عبارتی ساکنان پیرامون برج‌های آفتاب در ولیعصر (منطقه 1)، برج‌های آسمان در ائل‌گلی (منطقه 2) و برج‌های مهر در شهرک رشدیه (منطقه 5) می‌باشد که در راستای تعیین حجم نمونه از روش کوکران استفاده شده و حجم نمونه 384 نفر تعیین گردیده است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین پیامدهای کالبدی-محیطی ناشی از بلندمرتبه‌سازی در کلان‌شهر تبریز مربوط به مؤلفه‌های آلودگی هوا، عملکردها و کاربری‌های پیرامون و اثرات بصری می‌باشد. همچنین در بین مؤلفه‌های فرعی مهمترین پیامدها مربوط به کاهش ظرفیت‌پذیری شبکه‌ی معابر، افزایش آلودگی هوا، تحمیل فشار و بار اضافی به تأسیسات و خدمات شهری و گسیختگی بصری بوده که به ترتیب ارزش مدل ساختاری برای آنها 91/0، 85/0، 77/0 و 71/0 می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

تراکم شهری؛ بلندمرتبه‌سازی؛ پیامدهای کالبدی-محیطی؛ کلان‌شهر تبریز

مراجع

بحرینی، سیدحسین. (1396). تجدد و فراتجدد و پس از آن در شهرسازی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

طرح توسعه و عمران «جامع» تبریز. (1395). مهندسان مشاور نقش محیط، وزارت راه و شهرسازی، اداره کل راه و شهرسازی استان آذربایجان شرقی، مصوب 24/81395.

فردوسی، سجاد؛ سمیری، تارا؛ طبسی، ایمان. (1394). پیامدهای محیطی ناشی از افزایش تراکم و بلندمرتبه‌سازی در شهرها. مطالعات محیطی هفت حصار، دوره‌ی 3، شماره 12، صص 68-59.

فرقانی، حجت؛ رهنما، محمدرحیم؛ صابری‌فر، رستم؛ رحیمی، حسین. (1399). تحلیل اثرات بلندمرتبه‌سازی بر فرم شهری کلان‌شهر مشهد. جغرافیا و توسعه‌ی فضای شهری، دوره‌ی 7، شماره 12، صص 229-209.

کریمی مشاور، مهرداد؛ منصوری، سیدامیر؛ ادیبی، علی اصغر (1389). رابطه‌ی چگونگی قرارگیری ساختمان‌های بلندمرتبه و منظر شهری. باغ نظر، دوره‌ی 7، شماره 13، صص 99-89.

الهی چورن، اسفندیار؛ الهی چورن، محمدعلی (1398). ارزیابی نقش اثرات بلندمرتبه‌سازی بر کاربری‌های شهری (مطالعه موردی: شهرستان تنکابن). جغرافیا و روابط انسانی، دوره‌ی 2، شماره 5، صص 131-117.

Akbari, H., & Kolokotsa, D. (2016). Three decades of urban heat islands and mitigation technologies research. Energy and Building, 133, 834–842

Al-Kodmany, K. (2018). The sustainability of tall Building developments: A conceptual framework. Chicago: Department of Urban Planning and Policy. College of Urban Planning and Public Affairs. University of Illinois at Chicago.

Al-Kodmany, K., & Ali, M.M. (2013). The Future of the City: Tall Buildings and Urban Design. WIT Press.

Ascione, F., Bianco, N., Mauro, G.M., & Napolitano, D.F. (2021). Knowledge and energy retrofitting of neighborhoods and districts. A comprehensive approach coupling geographical information systems, building simulations and optimization engines. Energy Conversion and Management, 230, 1-13.

Barros, P., Fat, L.N., Garcia, L.M.T., Slovic, A.D., Thomopoulos, N., de Sa, T.H., Morais, J., & Mindell, J.S. (2019). Social consequences and mental health outcomes of living in high-rise residential buildings and the influence of planning, urban design and architectural decisions: A systematic review. Cities, 93, 263-272.

Cohen, B. (2006). Urbanization in developing countries: Current trends, future projections, and key challenges for sustainability. Technology in Society, 28(1–2), 63–80.

Craighead, G. (2009). Chapter 1 - High-rise building definition, development, and use. In: Craighead, G. (Ed.), High-Rise Security and Fire Life Safety, third ed. Butterworth-Heinemann, Boston, pp. 1–26.

CTBUH. (2020). The Skyscraper Center, Council on Tall Buildings and Urban Habitat, htt p://www.skyscrapercenter.com (Last Seen: 03.07.2020).

Du, P., Wood, A., Stephens, B., & Song, X. (2015). Life-cycle energy implications of downtown high-rise vs. Suburban low-rise living: An overview and quantitative case study for Chicago. Buildings, 5(3), 1003–1024.

Geng, G., Wang, Z., Zhao, J., & Zhu, N. (2015). Suitability assessment of building energy saving technologies for office buildings in cold areas of China based on an assessment framework. Energy Conversion and Management, 103, 650–664.

Goussous, J., & Al-Refaie, A. (2014). Evaluation of a green building design using LCC and AHP techniques. Life Science Journal, 11, 29–40.

Hasanvand. S., Khojasteh. M., & Rezaei. M. (2014). Establishment and locating criteria of tall buildings. American journal of engineering research, 3(5), 321-328.

Hong, Y., Deng, W., Ezeh, C.I., & Peng, Z. (2019). Attaining sustainable high-rise office buildings in warmsummer-cold-winter climates: A case study on Frankfurt. International Journal of Low-Carbon Technologies, 14(4), 533–542.

Hong, Y., Ezeh, C.I., Deng, W., & Peng, Z. (2018). Attaining sustainability in built environment: Review of green retrofit measures for existing buildings. In: The Third International Conference on Energy Engineering and Environmental Protection EEEP 2018, Earth and Environmental Science. Sanya, China, Paper ID: EEEP21461.

Hong, Y., Ezeh, C.I., Deng, W., Hong, S.H., Tang, Y., & Jin, Y. (2021). Coordinated energy-environmental-economic optimization of building retrofits for optimal energy performance on a macro-scale: A life-cycle cost-based evaluation. Energy Conversion and Management, 243, 1-11.

Lee, M., Brauer, M., Wong, P., Tang, R., Tsui, T.H., Choi, C., Cheng, W., Lai, P.-C., Tian, L., & Thach, T.-Q. (2017). Land use regression modelling of air pollution in high density high rise cities: a case study in Hong Kong. The Science of the Total Environment, 592, 306–315.

Lima, I., Scalco, V., & Lamberts, R. (2019). Estimating the impact of urban densification on high-rise office building cooling loads in a hot and humid climate. Energy and Building, 182, 30–44.

Qian, D., Li, Y., Niu, F., & O'Neill, Z. (2019). Nationwide savings analysis of energy conservation measures in buildings. Energy Conversion and Management, 188, 1–18.

Terés-Zubiaga, J., Pérez-Iribarren, E., González-Pino, I., & Sala, J.M. (2018). Effects of individual metering and charging of heating and domestic hot water on energy consumption of buildings in temperate climates. Energy Conversion and Management, 171, 491–506.

1. (2019). Department of Economic and Social Affairs, Population Division. World Urbanization Prospects: The 2018 Revision (ST/ESA/SER.A/420). United Nations, New York.

Vand, B., Ruusu, R., Hasan, A., & Delgado, B.M. (2021). Optimal management of energy sharing in a community of buildings using a model predictive control. Energy Conversion and Management, 239, 1-9.

Xiao, J.X., Luo, M.J., & Li, W. (2021). Evaluation of models for household recycling behaviour in high-rise buildings: A Chinese case study in urban Guangzhou. Waste Management, 131, 126-135.

Yuan, M., Yin, C., Sun, Y., & Chen, W. (2019). Examining the associations between urban built environment and noise pollution in high-density high-rise urban areas: A case study in Wuhan, China. Sustainable Cities and Society, 50, 1-13.

Zhoue, P., Lie, Y., Chen, Y., Zeng, C. & Wang, Z. (2015). Prediction of the spatial distribution of high-rise residential building by the use of a geographical field based auto logistic regression model. Journal of housing and the built environment, 30, 487-508.