مدیریت فضایی آسیب شناسی امنیت شهری و ضرورت پدافند غیر عامل در برنامه ریزی شهری (نمونه موردی: مناطق دو و سه شهرداری مشهد)

علوم جغرافیایی (جغرافیای کاربردی)

مقالات آماده انتشار، پذیرفته شده، انتشار آنلاین از تاریخ 21 آذر 1401

نوع مقاله: مقاله پژوهشی (نظری و تحلیلی)

نویسندگان

محمدرضا انوری؛ ابوالفضل نظمی فیض آبادی^*

گروه جغرافیا دانشگاه آزاد اسلامی واحد زاهدان.ایران

چکیده

مسئله امنیت وضرورت پدافندغیرعامل دربرنامه ریزی شهری طی چندین سال اخیربسیارکاربردی شده است.این سازمان فضایی که درطول رشد تاریخی شهرهادچارتغییروتحول شده است،کارکردهای متفاوتی رانیزدرنظم وامنیت عمومی محیط شهری تحمیل کرده است.توسعه فضایی شهرها به صورت بافتهای متمرکزوحاشیه ای نیزهرکدام راهبردهای متفاوتی رادردرجه بندی،سازماندهی ونظم بخشی به امنیت عمومی پدیدآورده است که موردتوجه برنامه ریزی فضایی شهرهاوتئوری های جدیدشهرسازی است که برالگوهای امنیت محوربه منظوربهبودکیفیت محیطی وکاستن ازاحتمال وقوع جرم تأکیدمی کنند.براین اساس بررسی وتحلیل سازمان فضایی شهرهابرای ارزیابی درجه بندی مطلوبی ازامنیت شهری به نحوی که اولویت هاونیازهای امنیتی رادسته بندی کندضرورتی پژوهشی است که دراین تحقیق انجام میگیرد.شاخصهای کارکردی وفضایی متعددی وجوددارندکه اثرات مستقیم وغیرمستقیمی رابرالگوهای امنیت شهری وضرورت پدافندغیرعامل برجای میگذارنددراین تحقیق برای نمونه هفت شاخص فضاهای باز،تفکیک قطعات،بافت فرسوده،تراکم ساختمانی،تراکم جمعیت ساکن،تراکم جمعیت شاغل ومراکزفعالیت به تفکیک واحدتقسیمات شهری(منطقه بندی شهرداری مشهد)موردتوجه قرارگرفتند.شاخصهای مذکورکه متشکل ازشاخصهای عملکردی وکالبدی شهرمی باشندبه صورت نرخهای استانداردشده تهیه شدندوآنگاه باهدف کلی نظم بخشی فضایی وحساسیت امنیتی درفرآیندتحلیل سلسله مراتبی قرارگرفته وماتریس وزنهای استانداردآنهامحاسبه شدند.درمرحله نهایی درمحیط GISبه تلفیق وتحلیل فضایی نتایج به دست آمده پرداخته شدودرجه بندی وسطح بندی امنیت فضایی شهرمشهدبه تفکیک مناطق شهری درسه سطح حساسیت امنیتی زیاد،متوسط وکم تولیدگردید.
نتایج به دست آمده نشان دادندکه اولا،از بین شاخصهای موردبررسی،شاخصهای بافت فرسوده،تراکم جمعیت ساکن وفضاهای بازبه ترتیب بیشترین وزن مؤثررادرمسئله پدافندغیرعامل وتعیین درجه حساسیت امنیتی مناطق شهرمشهددارند.دربین مناطق شهرداری شهرمشهدمناطق ثامن، 4و3ازبیشترین درجه حساسیت امنیتی برخوردارندکه این موضوع به دلیل تراکم بافت وجمعیت،مهاجرت پذیری آنهاونیزنزدیکی به مجموعه حرم أمام رضا قابل توجیه است.سوم آنکه مناطق7و9شهرداری به دلیل برخورداری ازعرصه های وسیع فضاهای بازعلاوه براینکه ازدرجه حساسیت امنیتی کمتری برخوردارشده اندبلکه می توانندبه عنوان نواحی قابل استفاده دربرنامه های پدافندغیرعامل شهری نیزموردتوجه باشند.درپایان خاطرنشان می شودکه روش شناسی مورداستفاده دراین تحقیق باانطباق آماری برواحدهای خردتقسیمات شهری نتایج دقیقتری نیزبه دست می دهدکه در پژوهشهای آتی می تواندمورد توجه باشد.

کلیدواژه‌ها

پدافند غیر عامل؛ امنیت شهری؛ برنامه ریزی شهری؛ شهر مشهد