عناصر هویت‌ساز پایدار مساکن بومی با تأکید بر رویکرد ضرباهنگ‌کاوی (مطالعه موردی: شهر تالش)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 18، دوره 18، شماره 4 - شماره پیاپی 65، اسفند 1402، صفحه 237-250   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

احمد مقدم درودخانی¹؛ حجت الله رشیدکلویر^{* 2}؛ امیررضا کریمی آذری³؛ حسن اکبری⁴

¹دانشجوی دکتری معماری، گروه معماری، واحد خلخال، دانشگاه آزاد اسلامی، خلخال، ایران.

²داشیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³دانشیار گروه معماری، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

⁴دانشیار گروه معماری، دانشکده فنی و مهندسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

چکیده

مقدمه: فضا و عناصر شهری، بدون شناخت هویت آنها فهم نمی‌شود و هر آنچه از این هویت برمی‌خیزد، نشأت‌گرفته از تدبیرها، شگردها، فن‌ها و ابداع‌های برنامه‌ریزان، طراحان و معماران بر مبنای مؤلفه‌های فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی یک قوم و ملت و شرایط سیاسی و محیطی حاکم بر یک مکان می‌باشد. در گذر زمان هویت به دو صورت پایدار و ناپایدار (بحرانی) نمود پیدا می‌کند.
هدف: هدف از پژوهش حاضر شناسایی عناصر هویت‌ساز پایدار در مساکن بومی شهر تالش با تأکید بر رویکرد ضرب‌آهنگ‌کاوی بوده است.
روش‌شناسی تحقیق: روش تحقیق در پژوهش حاضر آمیخته و ترکیبی از رویکرد‌های کمّی - کیفی با ماهیت تحلیلی- اکتشافی است که برای تجزیه‌وتحلیل داده‌ها از مدل حداقل مجذورات جزئی در نرم‌افزار Warp-PLS و روش کیفی زمینه‌یابی (مردم‌نگاری) و ضرباهنگ‌کاوی استفاده شده است. جامعه‌ی آماری تحقیق نیز مساکن شهر تالش بوده که حجم نمونه بر اساس مدل اصلاح‌شده‌ی کوکران 340 مسکن برآورد شده است.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی پژوهش شامل شهر تاش می‌باشد.
یافته ­ها: یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که مهمترین عناصر هویت‌ساز پایدار در مساکن بومی شهر تالش مربوط به عناصر محیطی (E)، عناصر فرهنگی (C) و عناصر عملکردی (F) می‌باشد که بر اساس مدل ساختاری به ترتیب ضرایب استخراج‌شده برای هرکدام 63/0، 48/0 و 43/0 بوده است.
 نتایج: نتایج حاکی از آن است که شرایط اقلیمی همراه با حضور همزمان چندین ضرباهنگ همچون ارزش‌های فرهنگی و نیازهای عملکردی در سیر چرخه‌ای و خطی زمان نقش اصلی را در شکل‌گیری هویت پایدار مساکن بومی شهر تالش به خود اختصاص داده‌اند.

کلیدواژه‌ها

هویت پایدار؛ مساکن بومی؛ ضرباهنگ‌کاوی؛ شهر تالش

مراجع

امیرفخریان، مصطفی و مبینی، حسین. (1400). تفاوت‌های فضایی در تبیین عوامل هویت‌مندی فضای شهری با استفاده از روش‌های لجستیک و تمایزی- مورد مطالعه: مناطق غربی و شرقی مشهد. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(61)، 219-201.

برزگر، سپیده و حبیبی، میترا. (1399). کاوش ضرباهنگ زندگی روزانه در ساماندهی مصرف فضای شهری (مورد پژوهی: پیاده‌راه شهر رشت). فصلنامه دانش شهرسازی، 4(1)، 71-49.

بمانیان، محمدرضا؛ غلامی‌رستم، نسیم و رحمت‌پناه، جنت. (1389). عناصر هویت‌ساز در معماری سنتی خانه‌های ایرانی (نمونه موردی خانه­ی رسولیان یزد). دو فصلنامه­ مطالعات هنر اسلامی، 13، 68-55.

تیموری، رویا؛ اذانی، مهری؛ مومنی، مهدی و صابری، حمید. (1401). تبیین نقش مولفه های هویت بخش در پایداری محله های بافت قدیم و جدید مناطق 3 و 7 شهر اصفهان. فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(58)، 260-249.

حاتمی گلزاری، الهام. (1398). جلوه‌های کمال‌جویی در ضرب‌آهنگ‌کاوی زندگی روزمره و تأثیر آن در ماندگاری معماری،  بررسی چهار گونه از بناهای تاریخی تبریز. رساله‌ی دکتری معماری، دانشگاه آزاد اسلامی واحد سنندج، استاد راهنما: احمد میرزا کوچک خوشنویس.

حاتمی گلزاری، الهام؛ میرزا کوچک خوشنویس، احمد؛ بایزیدی، قادر و حبیبی، فؤاد. (1400). تدوین مؤلفه‌های ماندگاری فضاهای معماری شهری با تأکید بر ضرب‌آهنگ‌های زندگی روزمره (نمونه موردی: محدوده‌ی بازار تبریز). فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 21(60)، 218-201. .

حبیب، فرح؛ نادری، مجید و فروزانگهر، حمیده. (1387). پرسمان تبعی در گفتمان کالبد شهر و هویت (کالبد شهر تابع هویت یا هویت تابع کالبد شهر؟). فصلنامه هویت شهر، 2(3)، 23-13.

خانمرادی، سجاد؛ معینی‌فر، مریم و بیگدلی‌راد، وحید. (1401). تحلیل نقش اعیان‌سازی بافت فرسوده شهری بر تحولات هویتی ساکنان محلات قدیمی با رویکرد آینده پژوهی (موردی: بافت فرسوده شهر زنجان). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(50)، 303-291.

رحمانی، جواد و پورجعفر، محمدرضا. (1395). تحلیل و بررسی شاخص‌های مؤثر در هویت محله (نمونه موردی: محله‌ی مسگرهای شهر زنجان). فصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، 4(1)، 30-19.

سلیمانی، محمدرضا؛ اعتصام، ایرج وحبیب، فرح. (1395). بازشناسی مفهوم و اصول هویت دراثر معماری. فصلنامه هویت شهر،10(25)، 26-15.

ضرغامی، اسماعیل؛ سادات، سیده اشرف و خاکی، علی. (1394). بررسی تطبیقی معماری پایدار و مطابقت آن با معماری بومی خانه‌های سنتی در شهر ایرانی- اسلامی. فصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، 3(1)، 30-19.

علی الحسابی، مهران و راهب، محمد. (1387). برپایی خانه‌های روستایی فرایندی از ذهنیت تا عینیت. مجله‌ آبادی، 24(59)، 73-68.

علی‌دوست، ریحانه سادات؛ کریمی آذری، امیررضا و پرویزی، رضا. (1397). بررسی پدیدارشناسانه‌ی‌ مفهوم هویت در بافت‌های تاریخی به‌وسیله‌ی‌ مؤلفه‌های مکان در راستای طراحی بافت‌های جدید شهری. فصلنامه معماری و شهرسازی پایدار، 6(1)، 60-39.

قاسمی، مروارید. (1383). هویت‌بخشی به بلفت‌های مسکونی. تهران: انتشارات روزنه.

کریمی‌آذری، امیررضا و صفرنژاد، مهسا. (1395). هویت در معماری (مفهوم هویت و چگونگی حفظ و ارتقای آن از دیدگاه معماری و شهرسازی). گیلان: انتشارات دانشگاه گیلان.

لینچ، کوین. (1395). تئوری شکل شهر. ترجمه‌ی محمدحسین بحرینی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

مقدم درودخانی، احمد؛ رشید کلویر، حجت‌الله؛ کریمی آذری، امیررضا و اکبری، حسن. (1400). هویت‌یابی مکانی-فضایی عناصر شهری با تأکید بر مؤلفه‌های کالبدی-عملکردی (مطالعه موردی: مساکن بومی جلگه‌ی غربی گیلان). فصلنامه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 8(27)، 200-180.

مولانایی، صلاح‌الدین و سلیمانی، سارا. (1395). بازشناخت مؤلفه‌های هویت اصیل معماری بومی ایرانی در غرب کشور، نمونه موردی: اورامان کردستان. فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان‌شهر، 17، 127-115.

نقی‌زاده، محمد. (1379). رابطه­ی هویت سنت معماری ایران با مدرنیسم و نوگرایی. فصلنامه هنرهای زیبا، 7، 98-89.

هاشم‌نژاد، هاشم و مولانایی، صلاح‌الدین. (1387). معماری با نگاهی به آسمان: سکونتگاه‌های روستایی-ساختاری ویژه در معماری روستایی زاگرس (منطقه‌ی کردستان). فصلنامه هنرهای زیبا، 9(36)، 26-17.

همتی لوحه‌سرا، جواد؛ رشیدکلویر، حجت‌الله؛ مولائی هشجین، نصرالله و اکبری، حسن. (1401). ارزیابی اثرات سیاست‌های مقاوم‌سازی بر الگوهای مسکن و هویت روستایی (مطالعه موردی: روستاهای شهرستان ماسال). فصلنامه مطالعات برنامه‌ریزی سکونتگاه‌های انسانی، 17(4)، 883-871.

یاران، علی و بهرو، حسین. (1395). بررسی عناصر هویت‌ساز در کالبد خارجی ساختمان‌های بلند مرتبه­ی مسکونی در شهر تهران. نشریه علمی- پژوهشی انجمن معماری و شهرسازی ایران، 12، 224-209.

Aleya, A.H. (2012). Culture, Quality of life, Globalization and beyond. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 50, 11-19.

Chaskin, R.J., & Joseph, M.L. (2011). Social interaction in mixed-income developments. Journal of Urban Affairs, 33(2), 209-237.

Grut, L., & Wang, D. (2013). Research methods in architecture. 2nd Edition. Hoboken: Wiley.

Hall, S. (2003). Encryption and decryption, cultural studies. Springer.

Henriques, J., Tiainen, M., & Väliaho, P. (2014). Rhythm Returns: Movement and Cultural Theory. Body & Society, 20 (3–4), 3–29.

Henseler, J., Ringle, C.M., & Sinkovics, R.R. (2009). The use of partial least squares path modeling in international marketing. Advances in International Marketing, 20, 277-320.

Ibrahim, H.G.A. (2016). Regeneration of Sustainability in Contemporary Architecture: Approach Based on Native Function and Activities to Strengthen Identity. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 216, 800-809.

Jashari-Kajtazi, T., & Jakupi. A. (2017). Interpretation of architectural identitythrough landmark architecture: The case of Prishtina, Kosovo from the 1970s to the 1980s. Frontiers of Architectural Research, 6(4), 480-486.

Leng, J. (1998). Creating Architectural Theory (The Role of Behavioral Sciences in Environmental Design). Amazon.

Manahasa, E., & Manahasa, O. (2020). Defining urban identity in a post-socialist turbulent context: The role of housing typologies and urban layers in Tirana. Habitat International, 102, 1-15.

Meem, J.G. (2007). Old Forms for new buildings. In: Canizaro, B. Vincent (Ed.), Architectural Regionalism, Collected Writings on Place, Identity, Modernity, and Tradition eds. Princeton Archi- tectural Press, New York, pp. 190.

Pallasma, J. (2007). Tradition and modernity: the feasibility of regional architecture in post-modern society. In: Canizaro, B. Vincent (Ed.), Architectural Regionalism, Collected Writings on Place, Identity, Modernity, andTradition eds. Princeton Archi- tectural Press, New York, pp. 130.

Rapaport, A. (2009). Anthropology of Housing. Springer.

Relph, E. (1976). Place and placelessness. Pion, London.

Schulz, C.N. (2000). Architecture: Presence, Language and Place. Skira, Italy.

Seamon, D., & Sowers, J. (2008). Place and Placelessness, Edward Relph, Human Geography. London Sage.

Torabi, Z., & Brahman, S. (2013). Effective factors in shaping the identity of architecture. Middle-East Journal of Scientific Research, 15(1), 106-113.