امکان سنجی جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی با رویکرد به مفهوم بغی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 18، شماره 69، آذر 1401، صفحه 29-51   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2022.697875

نویسندگان

محمدصادق ایران عقیده¹؛ علیرضا صابریان^{* 2}؛ سید علی جبار گلباغی ماسوله³

¹دانشجوی دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

²استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد سمنان، دانشگاه آزاد اسلامی، سمنان، ایران.

³استادیار گروه فقه و حقوق، واحد لاهیجان، دانشگاه آزاد اسلامی، لاهیجان، ایران.

چکیده

براندازی نرم نظام اسلامی که در شمار انقلاب های مخملی و رنگی قرار دارد، از مباحث مستحدثه و نوظهور در ادبیات فقه سیاسی و جزایی اسلام و برخی از دیگر رشته های علوم انسانی است که امروزه، نظر صاحبان اندیشه در این رشته ها را به خود جلب کرده است. شیوه و نوع اقدامات براندازان نرم، نوعاً، بهره گیری از فنّ­آوری­های نوینی مانند: شبکه­های ماهواره­ای و فضای مجازی، در کنار استفاده از سمن­ها و اعتراضات مدنی گسترده، جهت مقابله با نظام­های مستقل و مشروع است که نظام اسلامی هم از این تهدید جدی، مستثنی نیست. تفاوت اقدامات براندازی نرم نظام اسلامی با براندازی سخت و سنتی آن، مانند بغی، در شکل و شیوه­های اجراء است؛ هر چند که هدف و نتیجه­ی هر دوی آن­ها مقابله با نظام اسلامی و سقوط آن است. این واقعیت، ضرورت سخن از جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی را نمایان می­سازد. توجه به وسعت مفهومی و شرایط بغی و وحدت هدف و نتیجه بین بغی و براندازی نرم نظام اسلامی، بغی را یکی از عناوین مجرمانه­ای در فقه جزایی قرار می­دهد که می­توان از امکان جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی، در قالب آن، سخن راند. مقاله­ی حاضر، در پی تبیین مفهوم براندازی نرم نظام اسلامی و تطبیق آن با مفهوم و شرایط جرم بغی، امکان جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی را تحت عنوان مجرمانه­ی بغی می­سنجد و مستند به تحلیل فقهی جرم بغی، براندازی نرم نظام اسلامی را پدیده­ی مجرمانه­ی نوظهوری تحت عنوان جرم بغی و از مصادیق نوین و امروزین آن، نتیجه می­گیرد.

کلیدواژه‌ها

براندازی نرم؛ جرم انگاری براندازی نرم نظام اسلامی؛ بغی و برندازی نرم

مراجع

قرآن کریم

 آقابابایی، حسین. (1386). بررسی فقهی حقوقی جرم براندازی، چاپ دوم. تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.

 ابن ادریس، محمد بن منصور. (1410 ق). السرائر الحاوی لتحریرالفتاوی، چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

 ابن براج طرابلسی، عبد العزیز بن براج. (1406 ق). المهذب. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

 ابن زهره حلبی، حمزة بن علی. (1417 ق). غنیة النزوع. قم: مؤسسه امام صادق (ع).

 ابن فارس، احمد. (1387). ترتیب مقاییس اللغه. قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.

 ابن منظور، محمد بن مکرم. (1414 ق). لسان العرب، چاپ سوم. بیروت: دار الفکر.

 اردبیلی، احمد بن محمد. (1403 ق). مجمع الفائده و البرهان. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

انصاری، مرتضی. (1426 ق). مطارح الانظار.  قم: مجمع الفکر الاسلامی.

انگوتی گلنگدری، محمدرضا. (1396). جنگ نرم جنگ اراده­ها. تهران: انتشارات آواژه ابریشمی.

بحرانی، یوسف بن احمد. (1405 ق). الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

تبریزی، جواد. (1426 ق). منهاج الصالحین. قم: مجمع الامام المهدی.

 جمعی ازنویسندگان. (1388). گذر از فتنه 88. تهران: حوزه نمایندگی ولی فقیه در سپاه.

 جوهری، اسماعیل بن حماد. (1407 ق). صحاح اللغه. بیروت: دار العلم للملایین.

 حائری طباطبایی، سید علی. (1418 ق). ریاض المسائل. قم: دفتر انتشارات اسلامی.

16-حبیب زاده، محمدجعفر، (1379)، محاربه در حقوق کیفری ایران، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، چاپ اول.

17ـ حرعاملی، محمد بن حسن، (1414 ق)، وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت (ع)، بیروت، چاپ دوم.

18ـ حسینی شیرازی، سید محمد، (1988 م)، الفقه، دار العلوم، بیروت، چاپ دوم.

19-حسینی مراغی، سید میرعبدالفتاح، (1417 ق)، العناوین الفقهیه، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

20-حلی، یحیی بن سعید، (1405ق)، الجامع للشرائع، مؤسسه سید الشهداء، قم، چاپ اول.

21ـ حلبی، تقی الدین بن نجم الدین، (1403 ق)، الکافی فی الفقه، کتابخانه­ی امیرالمومنین (ع)، اصفهان، چاپ اول.

22-حکیم، سید محمد تقی، (1979 م)، الاصول العامه للفقه المقارن، مؤسسه آل البیت (ع)، بیروت، چاپ دوم.

23-حکیم، سید محسن، (1408 ق)، حقائق الاصول،کتاب­فروشی بصیرتی، قم، چاپ پنجم.

24ـ خویی، سید ابوالقاسم، (1418 ق)، موسوعه خویی، مؤسسه خویی، قم، چاپ اول.

25- خویی، سید ابوالقاسم، (1410 ق)، منهاج الصالحین، نشرمدینة العلم، قم، چاپ بیست هشتم.

26ـ دهخدا، علی اکبر، (1373)، لغت نامه، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول.

27ـ راغب اصفهانی، حسین بن محمد، (1424 ق)، مفردات الفاظ القرآن، دارالقلم، دمشق، چاپ اول.

28ـ رستمی، محمود، (1386)، فرهنگ واژه­های نظامی، ایران سبز، تهران، چاپ دوم.

29ـ زراعت، عباس، (1383)، قانون مجازات اسلامی در نظم حقوقی کیفری، انتشارات ققنوس، تهران، چاپ اول.

30ـ سبزواری، سید عبد الاعلی، (1413 ق)، مهذب الاحکام، مؤسسه المنار، قم، چاپ چهارم.

31ـ سبزواری، محمد باقر، (1423 ق)، کفایة الاحکام، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

32ـ شهید ثانی، زین الدین بن علی، (1419 ق)، مسالک الافهام، مؤسسه معارف اسلامی، قم، چاپ اول.

33ـ طریحی، فخرالدین، (1416 ق)، مجمع البحرین، کتاب­فروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم.

34ـ طوسی، محمد بن حسن، (1387 ق)، المبسوط فی فقه الامامیه، کتاب­فروشی مرتضوی، تهران، چاپ سوم.

35ـ طوسی، محمد بن حسن، (1400 ق)، النهایه، دار الکتاب العربی، بیروت، چاپ دوم.

36ـ طوسی، محمد بن حسن، (1407 ق)، الخلاف، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

37- طوسی، محمد بن حسن، (1407 ق)، التهذیب، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم.

38ـ عرف، جمال، (1387)، انقلاب رنگی و جمهوری اسلامی ایران، پژوهشکده­ی مطالعات راهبردی، تهران، چاپ اول.

39-عبدالهی، محمد، (1390)، دست­های نامرئی، ساحل اندیشه، تهران، چاپ هفتم.

40ـ علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1413 ق)، مختلف الشیعه، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ دوم.

41ـ علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1420 ق)، تحریر الاحکام الشرعیه، مؤسسه امام صادق (ع)، قم، چاپ اول.

42ـ علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1410 ق)، ارشاد الاذهان، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

43ـ علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1412 ق)، منتهی المطلب، مجمع البحوث الاسلامیه، مشهد، چاپ اول.

44ـ علامه حلّی، حسن بن یوسف، (1414 ق)، تذکرة الفقهاء، مؤسسه آل البیت (ع)، قم، چاپ اول.

45ـ عمید زنجانی، عباسعلی، (1393)، بایسته­های فقه سیاسی، انتشارات مجد، تهران، چاپ سوم.

46ـ عمید زنجانی، عباسعلی، (1384)، فقه سیاسی، انتشارات امیر کبیر، تهران، چاپ چهارم.

47ـ عوده، عبدالقادر، (1994 م)، التشریع الجنایی الاسلامی، مؤسسه الرسالة، بیروت، چاپ سیزدهم.

48ـ فاروقی، حارث سلیمان، (2008 م)، المعجم القانونی، مکتبه لبنان ناشرون، بیروت، چاپ اول.

49ـ فراهیدی، خلیل بن احمد، (1410 ق)، العین، نشر هجرت، قم، چاپ دوم.

50- فخر المحققین، محمد بن حسن، (1378 ق)، ایضاح الفوائد، مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ اول.

51- فخلعی، محمد تقی؛ گلباغی ماسوله، سید علی جبار، (1393)، واکاوی تفصیل منسوب به میرزای قمی در خصوص حجیت ظواهر، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، سال دهم، شماره 37، ص 111ـ126.

52ـ قاضی، ابوالفضل، (1368)، کلیات حقوق اساسی و نهادهای سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، چاپ اول.

53ـ قهرمان پور، عسکر، (1393)، دانشنامه قدرت نرم، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، چاپ اول.

54ـ کاشف الغطاء، جعفر، (1422 ق)، کشف الغطاء، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

55-کرکی، علی بن حسین، (1414 ق)، جامع المقاصد فی شرح القواعد، مؤسسه ال البیت (ع)، قم، چاپ دوم.

56-کیدری، قطب الدین، (1416 ق)، اصباح الشیعه، مؤسسه امام صادق (ع)، قم، چاپ اول.

57-گلباغی ماسوله، سید علی جبار؛ سلطانی، عباسعلی؛ فخلعی، محمد تقی، (1397)، واکاوی قالب شناسی حواله با رویکرد به دیدگاه صاحب عروه، فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، سال چهاردهم، شماره 52، ص 111-126.

58-مجلسی، محمد باقر، (بی­تا)، حدود و قصاص و دیات، مؤسسه نشر آثار اسلامی، قم، چاپ اول

59-محقق حلی، جعفر بن حسن، (1408 ق)، شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، انتشارات استقلال، تهران، چاپ دوم.

60ـ مرعشی شوشتری، سید محمد حسن، (1379)، دیدگاه­های نو در حقوق کیفری اسلام، نشر میزان، تهران، چاپ اول.

61ـ منتظری، حسینعلی، (1409 ق)، دراسات فی ولایة الفقیه، نشر تفکر، قم، چاپ دوم.

62ـ موسوی خمینی، سید روح الله، ( 1423 ق)، تهذیب الاصول، جعفر سبحانی، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، تهران، اول.

63ـ موسوی خمینی، سید روح الله، (1409 ق)، کتاب البیع، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، قم، چاپ اول.

64-میرزای قمی، ابوالقاسم، (1378 ق)، قوانین الاصول، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ اول.

65-نایینی، محمد حسین، (1352)، اجود التقریرات، سید ابوالقاسم خویی، چاپخانه عرفان، قم، چاپ اول.

66-نائینی، محمد حسین، (1388)، تنبیه الامه وتنزیه المله، بوستان کتاب، قم، چاپ اول.

67- نائینی، محمد حسین، (1376)، فوائدالاصول، دفتر انتشارات اسلامی، قم، چاپ اول.

68ـ نجفی، محمد حسن، (1367)، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، دارالکتب الاسلامیه، تهران، چاپ سوم.

69- نراقی، محمد مهدی، (1384)، تجرید الاصول، نشر سید مرتضی، قم، چاپ اول.

70- وحید خراسانی، حسین، (1428 ق)، منهاج الصالحین، مدرسه امام باقر (ع)، قم، چاپ پنچم.

71ـ هاشمی، سید محمد، (1377)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، نشر دادگستر، تهران، چاپ سوم.

72ـ هاشمی شاهرودی، سید محمود، (1378)، بایسته­های فقه جزاء، نشر میزان، تهران، چاپ اول.