واکاوی مطلوبیت کیفی فضاهای شهری در ارتباط با الگوی تفکیک اراضی در شهر اردبیل (محله نیار با الگوی ترکیبی (شطرنجی- ارگانیک))

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 46، تیر 1402، صفحه 44-59   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

عطا غفاری گیلانده^{* 1}؛ سمیرا سعیدی زارنجی²

¹استاد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²دانشجوی دکتری، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

چکیده

ایجاد فضاهای سکونتی با کیفیت، پیش نیاز هر مجتمع زیستی محسوب می‌گردد. توسعه‌هایی که جهت شکل‌گیری سکونتگاه‌ها انجام می‌گیرد، زمانی می‌توانند موفق باشند و به هدف غایی خود که دستیابی به کیفیت بالای زندگی است، دست یابند که از ابتدا طرح درستی برایشان تهیه شده و توسعه بر مبنای آن انجام و همسو با آن پیش رود. از این رو، هدف این پژوهش، بررسی ارتباط بین کیفیت فضای شهری و الگوی تفکیک اراضی در شهر اردبیل( محله نیار با الگوی ترکیبی(شطرنجی- ارگانیک)) می‌باشد. تحقیق حاضر به لحاظ هدف کاربردی و از لحاظ ماهیت توصیفی- تحلیلی و براساس مدل‌یابی معادلات ساختاری است. گردآوری داده‌ها از طریق پرسشنامه با 6 شاخص(دسترسی، فضایی و کالبدی، حمل و نقل، آسایش روانی، امنیت، لذت از محله) و 35 گویه بر مبنای پاسخ‌های ساکنان محله نیار در شهر اردبیل و با حجم نمونه 120 نفر انجام شد. اطلاعات جمع‌آوری شده از طریق نرم‌افزارهای SPSS , Smart-PLS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. نتایج تحلیل ضریب مسیر و آزمونt  تک نمونه‌ای نشان داد که متغیرهای( امنیت در شب، ایمنی در فضای باز، دسترسی به خدمات، میزان سرعت اتومبیل‌ها در محله، فضا برای پارک اتومبیل، فضای الهام بخش در محله، فضای باز مشترک بین خانه و همسایگان جهت بازی کودکان، آسایش روانی، میزان فضای باز عمومی، پارک کردن اتومبیل افراد غریبه جلو منزل، تنوع گیاهی در پارک، و یکپارچگی و پیوستگی نمای ساختمان‌ها در محله) بیشترین مقدار آماره را به خود اختصاص داده‌اند که به ترتیب(97/1، 18/2، 58/2، 07/2، 85/4، 64/13، 35/2، 27/2، 25/11، 12/2، 18/5، 28/2، 32/2) و مابقی متغیرها اثر کمتری دارند که نشان‌دهنده نارضایتی مردم این محله از کیفیت فضای شهری می‌باشد.  همچنین براساس نتایج آزمون پیرسون همبستگی مثبت و معناداری بین متغیر الگوهای تفکیک اراضی و کیفیت فضای شهری وجود دارد. سطح معنی‌داری به دست آمده (024/0) بوده که این رابطه با توجه به همبستگی(466/.) از نوع همبستگی هم جهت و قوی می‌باشد. بنابراین با شناسایی و ارزیابی شاخص‌های کیفیت فضای شهری با توجه به الگوی تفکیکی از نظر شهروندان، مدیران شهری می‌توانند شرایط و کیفیت محیطی ساکنان را ارتقا و بهبود بخشند.

کلیدواژه‌ها

کیفیت فضا؛ فضای شهری؛ تفکیک اراضی؛ الگوی شطرنجی- ترکیبی؛ شهر اردبیل

مراجع

آقاملائی، ریحانه، لک، آزاده(1397)، ساماندهی عرصه پیاده‌راه‌های شهری با رویکرد ارتقای کیفیت محیطی نمونه موردی: محور پیاده راه صف، دوره11. ش40. 67-90.

ابراهیمی، حمیدرضا؛ براتی، ناصر؛ فرامرزی، مهران(1390) بررسی رابطه بین تفکیک اراضی شهری و کیفیت فضاهای شهری در توسعه‌های جدید شهری (مطالعه موردی شهر زنجان)، فصلنامه معماری و شهرسازی آرمان شهر، شماره9، پاییز و زمستان1391

بریـان سـولیس، هلـن (1388)تغییـر کاربـری زمیـن، ترجمـه مجتبـی رفعییـان و مهـران محمـودی، نشـر آذرخـش.

پارسی،(1381). شناخت محتوای فضای شهری، نشریه هنرهای زیبا. شماره11،41-49.

پاکزاد،جهانشاه(1385)مبانی‌نظری و فرآیند طراحی شهری، وزارت مسکن و شهرسازی، معاونت شهرسازی و معماری، دبیرخانه شورای عالی شهرسازی و معماری

رفیعیان، مجتبی؛تقوایی، علی‌اکبر؛ خادمی، مسعود، علی‌پور، روجا،(1391). بررسی تطبیقی رویکردهای سنجش کیفیت در طراحی فضاهای عمومی شهری، نشریه علمی- پژوهشی انجمن علمی معماری و شهرسازی ایران، شماره4، بهار و تابستان1391.38

رمضانی روشن، سیده عذرا. (1394 ) ارائه چهارچوب برای شناسایی و تجویز دستور زبان فضـایی بـومی بـرای شـهرهای ساحلی خطی مازندران (نمونه موردی: شهر بابلسر، فریدونکنار، محمودآباد و نور). استاد راهنما: ایرج اسدی، استاد مشاور: محمدرضا حقجو، پایاننامه کارشناسی ارشد، دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران، بابلسر.

رجبی امیرآباد، ربابه؛ رحمانی، بیزن؛ شمس، مجید؛ ملک حسینی، عباس(1398). فصلنامه نگرش‌های نو در جغرافیای انسانی، دوره11، شماره،2.

سـعیدنیـا، احمد.؛ کتـاب سـبز راهنمـای شـهرداریها، جلـد‌دوم: کـاربری زمـین شـهری، انتشارات سازمان شهرداریها و دهیاریهای کشور، تهران: سال13.

چایمن، دیوید، نسخه اول(1996)، ایجاد محلات و مکان‌ها در محیط ساخته شده، تیلور و فرانسیس.(نسخه فارسی) مترجم، فریادی، شهرزاد و طبیبیان منوچهر، دانشگاه تهران.

کوشش وطن، محمدعلی؛ اصغری زمانی، اکبر(1398) آنالیز شکلی قطعات تفکیکی مسکونی منطقه یک تبریز، فصلنامه مطالعات عمران شهری، دوره سوم، شماره هشتم، بهار 1398. 92.

گلکار، کوروش، (1379) مولفه‌های سازنده کیفیت، نشریه علمی- پژوهشی صفه، شماره 32.

قالیباف، محمدباقر، روستایی، مجتبی، رمضان نژاد، مهدی، طاهری، محمدرضا،(1390). ارزیابی کیفیت زندگی شهری (مطالعه موردی: محله یافت آباد)، انجمن جغرافیایی ایران، سال نهم، شماره31

لینچ، کوین(1374). سیمای شهر، ترجمه منوجهر مزینی. انتشارات دانشگاه تهران.

مهندسان مشاورپارس ویستا،( 1383)، سرانه کاربریهای خدمات شهری، انتشارات سازمان شهرداریها، جلد اول، تهران.

معزی، حسین؛ کرمی، محمد؛ محمدی، اعظم؛ رضویان، محمدتقی (1390) تفکیک و آماده‌سازی اراضی‌شهری چالشی در ناپایداری درآمدهای شهرداری‌ها؛ نمونه موردی: شاهین شهر، اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران، ص 27-1. 43

وهابی، مریم، نوری، سیدعلی(1397). بررسی مولفه‌های کیفیت محیط در طراحی فضای شهری، کنفرانس عمران، معماری و شهرسازی کشورهای جهان اسلام ایران – تبریز.

Baycan levent, T., Nijkamp, P., 2006. Quality of Urban Life a Taxonomic Perspective, Journal of Studies in Regional Science, Vol. 36, No. 2, pp.1-5.

Bahrainy,s,H.(1998). Urban desing process. Tehran: tehran university pres. Biddulph,m.(2007). Introduction to residential layout. London: architectural press.

Chapin, franc, Stuart, )1972(. Urban land use planning second edition, university of Illinois.

Jacobs , jane (1961) ,the death and life great American cities New yourk , Rondom house.

Lovelady, Adam (2015) Land Subdivision Regulation in North Carolina, The School of Government, University of North Carolina, United States of America. P: 171

 Lynch, Kevin(1374). Simai Shahr, translated by Manoujhar Mazini. Tehran University Publications

Lynch, Kevin. & Gary Hack. (1984). Site Planning. Cambridge: MIT press.

Rogers, William H (2010) The Housing Price Impact of Covenant Restrictions and Other Subdivision Characteristics, The Journal of Real Estate Finance and Economics, PP: 203-220

Stone, Jr. Brian, 2008, Urban Sprawl and Air Quality in Large US Cities, Journal of Environmental Management, No. 86.