مسائل و مشکلات گزارشگری مالی در صنعت بیمه در ایران

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 14، شماره 56، دی 1401، صفحه 69-88   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2022.698380

نویسندگان

ندا رسولی؛ علی رحمانی^*

گروه حسابداری، دانشکده اجتماعی و اقتصادی، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

چکیده

چکیده
هدف: شرکت­های بیمه اهمیت زیادی در ثبات و سلامت نظام مالی دارند، زیرا سرمایه گذاران بزرگی در بازارهای مالی هستند، ارتباط رو به رشدی بین بیمه­گران و بانک­ها وجود دارد و بیمه­گران با بیمه کردن ریسک­های شرکت­ها و خانوارها، امنیت و ثبات ایجاد می­کنند. این همه کارکرد صنعت بیمه و اهمیت آن در اقتصاد ایجاب می­کند که این شرکت­ها از شفافیت اطلاعاتی مناسبی برخوردار باشند. با این وجود سرمایه‌گذاران شرکت­های بیمه، سازمان بورس و اوراق بهادار، بیمه مرکزی و حتی بیمه­گذاران به عنوان ذینفعان اصلی شرکت­های بیمه انتظار بهبودهای قابل توجه در گزارشگری مالی شرکت­های بیمه را دارند. بندهای گزارش حسابرس در مورد ذخایر و عدم انطباق استاندارد حسابداری شماره 28 ایران و آیین­نامه بیمه مرکزی از موضوعات قابل توجه این صنعت می­باشد. استاندارد بین­المللی گزارشگری مالی (ابگم) 4 که از سال 2023 جای خود را به ابگم 17 می­دهد نیز مساله مهم دیگری است که صنعت بیمه ایران باید بتواند آمادگی لازم برای پذیرش آن را داشته باشد. لذا در پژوهش حاضر مسائل و مشکلات گزارشگری مالی در صنعت بیمه از ابعاد شناخت و اندازه­گیری، گزارشگری و افشاء، و در نهایت سیستم­ها و فرآیندها شناسایی شده است که سه جزء اصلی در چارچوب گزارشگری مالی هستند. این شناسایی با نگاه به وضعیت موجود گزارشگری شرکت­های بیمه و نیز الزام به پذیرش استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی و به ویژه استاندارد شماره 17 می­باشد.
روش: روش مورد استفاده در پژوهش پیمایشی بوده و جمع­آوری داده­های مورد استفاده از طریق پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه پژوهش شامل 30 شرکت بیمه و بیمه مرکزی است که از مدیران ارشد آن­ها تقاضا شده بود فرد یا افراد آگاه به مشکلات گزارشگری مالی آن­ها پرسشنامه را تکمیل کنند. 16 شرکت بیمه  و بیمه مرکزی، پرسشنامه­ها را تکمیل کردند و در مجموع50 پرسشنامه دریافت شد.
یافته­ها و نتیجه­گیری: نتایج پژوهش نشان می­دهد که صنعت بیمه با چالش­هایی در گزارشگری مالی روبرو است. چالش­های شناسایی شده در حوزه شناخت و اندازه­گیری شامل فقدان استاندارد حسابداری در رشته بیمه­های زندگی، تفاوت روش ها با استانداردهای بین المللی در  اندازه­گیری برخی اقلام صورتهای مالی، عدم اندازه­گیری­ قراردادهای بیمه در سطح گروه قراردادها و شناخت درآمد حق بیمه بر مبنای اطلاعات تاریخی، و ضرورت اعمال تعدیل ریسک است. در زمینه گزارشگری و افشاء چالش­هایی از جمله عدم تفکیک عملیات بیمه­ای از عملیات سرمایه­گذاری، لزوم طبقه بندی گروه قراردادها به حداقل سه گروه زیان ده، عدم احتمال زیان دهی و سایر که شامل قراردادهای سود ده است، تفاوت در رویکرد افشای ماهیت و میزان ریسک­های ناشی از قراردادهای بیمه وجود دارد. عدم یکپارچگی سیستم فناوری اطلاعات و نرم افزارهای مورد استفاده از چالش­های حوزه سیستم­ها و فرایندها هستند

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: صنعت بیمه؛ استاندارد حسابداری؛ شناخت و اندازه‌گیری؛ افشاء؛ سیستم؛ فرآیند

اصل مقاله

مسائل و مشکلات گزارشگری مالی در صنعت بیمه در ایران

 

 

تاریخ دریافت: 10/07/1401                  تاریخ پذیرش: 12/09/1401

ندا رسولی [1] علی رحمانی*[2]

چکیده

هدف: شرکت­های بیمه اهمیت زیادی در ثبات و سلامت نظام مالی دارند، زیرا سرمایه گذاران بزرگی در بازارهای مالی هستند، ارتباط رو به رشدی بین بیمه­گران و بانک­ها وجود دارد و بیمه­گران با بیمه کردن ریسک­های شرکت­ها و خانوارها، امنیت و ثبات ایجاد می­کنند. این همه کارکرد صنعت بیمه و اهمیت آن در اقتصاد ایجاب می­کند که این شرکت­ها از شفافیت اطلاعاتی مناسبی برخوردار باشند. با این وجود سرمایه‌گذاران شرکت­های بیمه، سازمان بورس و اوراق بهادار، بیمه مرکزی و حتی بیمه­گذاران به عنوان ذینفعان اصلی شرکت­های بیمه انتظار بهبودهای قابل توجه در گزارشگری مالی شرکت­های بیمه را دارند. بندهای گزارش حسابرس در مورد ذخایر و عدم انطباق استاندارد حسابداری شماره 28 ایران و آیین­نامه بیمه مرکزی از موضوعات قابل توجه این صنعت می­باشد. استاندارد بین­المللی گزارشگری مالی (ابگم) 4 که از سال 2023 جای خود را به ابگم 17 می­دهد نیز مساله مهم دیگری است که صنعت بیمه ایران باید بتواند آمادگی لازم برای پذیرش آن را داشته باشد. لذا در پژوهش حاضر مسائل و مشکلات گزارشگری مالی در صنعت بیمه از ابعاد شناخت و اندازه­گیری، گزارشگری و افشاء، و در نهایت سیستم­ها و فرآیندها شناسایی شده است که سه جزء اصلی در چارچوب گزارشگری مالی هستند. این شناسایی با نگاه به وضعیت موجود گزارشگری شرکت­های بیمه و نیز الزام به پذیرش استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی و به ویژه استاندارد شماره 17 می­باشد.

روش: روش مورد استفاده در پژوهش پیمایشی بوده و جمع­آوری داده­های مورد استفاده از طریق پرسشنامه صورت گرفته است. جامعه پژوهش شامل 30 شرکت بیمه و بیمه مرکزی است که از مدیران ارشد آن­ها تقاضا شده بود فرد یا افراد آگاه به مشکلات گزارشگری مالی آن­ها پرسشنامه را تکمیل کنند. 16 شرکت بیمه  و بیمه مرکزی، پرسشنامه­ها را تکمیل کردند و در مجموع50 پرسشنامه دریافت شد.

یافته­ها و نتیجه­گیری: نتایج پژوهش نشان می­دهد که صنعت بیمه با چالش­هایی در گزارشگری مالی روبرو است. چالش­های شناسایی شده در حوزه شناخت و اندازه­گیری شامل فقدان استاندارد حسابداری در رشته بیمه­های زندگی، تفاوت روش ها با استانداردهای بین المللی در  اندازه­گیری برخی اقلام صورتهای مالی، عدم اندازه­گیری­ قراردادهای بیمه در سطح گروه قراردادها و شناخت درآمد حق بیمه بر مبنای اطلاعات تاریخی، و ضرورت اعمال تعدیل ریسک است. در زمینه گزارشگری و افشاء چالش­هایی از جمله عدم تفکیک عملیات بیمه­ای از عملیات سرمایه­گذاری، لزوم طبقه بندی گروه قراردادها به حداقل سه گروه زیان ده، عدم احتمال زیان دهی و سایر که شامل قراردادهای سود ده است، تفاوت در رویکرد افشای ماهیت و میزان ریسک­های ناشی از قراردادهای بیمه وجود دارد. عدم یکپارچگی سیستم فناوری اطلاعات و نرم افزارهای مورد استفاده از چالش­های حوزه سیستم­ها و فرایندها هستند..

واژه‌های کلیدی: صنعت بیمه، استاندارد حسابداری، شناخت و اندازه­گیری، افشاء، سیستم، فرآیند.

1- مقدمه

صنعت بیمه نقش کلیدی در اقتصاد کشور و ثبات نظام مالی دارد و  شرکت­های و خانواره با انتقال ریسک خود به بیمه گران احساس امنیت و آرامش می­نمایند. گزارشگری مالی شفاف، قابل اتکا، مربوط،  قابل مقایسه و استاندارد در این صنعت رکن مهم پاسخگویی و تصمیم­گیری اقتصادی است. هم­چنین ذینفعان و استفاده­کنندگان مختلف از جمله سهامداران، بیمه­گذاران، نهادهای نظارتی و دیگر استفاده­کنندگان برای تصمیم­گیری­های خود به اطلاعات مالی قابل اتکا و شفاف نیاز دارند. اگرچه راه­های مختلفی برای دسترسی به اطلاعات وجود دارد لیکن صورت­های مالی شرکت­ها از مهم­ترین منابع اطلاعاتی هستند و بنابراین ضروری است تا کیفیت مطلوب و مناسبی داشته باشند.

در حال حاضر صورت­های مالی شرکت­های بیمه بر اساس استاندارد حسابداری شماره 28 و آیین­نامه­های مصوب شورای عالی بیمه تهیه می­گردد که در مواردی ناسازگار هستند. در گزارش­های حسابرسی شرکت­های بیمه هر ساله یک بند در مورد عدم انطباق ذخایر که طبق آیین­نامه 58 در حساب­های شرکت لحاظ شده با استانداردهای حسابداری وجود دارد.  از طرفی شرکت­های بیمه استاندارد بین­المللی گزارشگری مالی (ابگم) شماره 4 را به دلیل عدم تصویب این استاندارد در ایران تاکنون بکار نگرفته­اند. در سطح جهانی، استاندارد حسابداری جامعی (ابگم 17) که بتواند بطور کامل متناسب با ماهیت و نیازهای اطلاعاتی صنعت باشد، تدوین شده است ولی به دلیل چالش­های زیاد و اثرات اقتصادی، اجرای آن به همراه ابگم 9 به سال 2023 موکول شده است. این موضوع نشان می­دهد که گزارشگری مالی در صنعت بیمه در حال تکامل است و در شناخت، اندازه­گیری، گزارشگری و افشای برخی از اطلاعات فرصت های بهبود زیادی وجود دارد.

این پژوهش به شناسایی چالش­ها و مشکلات گزارشگری مالی در صنعت بیمه پرداخته است و نتایج آن می­تواند به بیمه مرکزی به عنوان نهاد نظارتی صنعت بیمه و سازمان حسابرسی به عنوان استانداردگذار حسابداری برای اصلاح و بهبود وضعیت فعلی کمک کند. این پژوهش بینش و پشتوانه­ای از شواهد علمی در مورد کاستی­ها موجود و ارائه راه کارها فراهم کند. مسائل و مشکلات گزارشگری مالی در صنعت بیمه از ابعاد شناخت و اندازه­گیری، افشائیات که سه جزء اصلی در چارچوب گزارشگری مالی هستند، و سیستم­ها و فرآیندهایی که این سه جزء از طریق آن انجام می شوند، واکاوی شده­اند.

 

2- مبانی نظری و مروری بر پیشینه پژوهش

2-1- استاندارد حسابداری شماره28- فعالیت­های بیمه عمومی

استاندارد حسابداری شماره 28 با عنوان فعالیت‌های بیمه عمومی در تیر ماه 1385 پس از تصویب در مجمع عمومی سازمان حسابرسی از تاریخ 01/01/1386 لازم الاجرا شد. شورای‌عالی بیمه با تنظیم آیین‌نامه شماره 58 و تصویب آن در تاریخ 20/10/1387، شرکت­های بیمه را ملزم نمود که به جای استاندارد حسابداری شماره 28، از آیین‌نامه شماره 58 شورای‌عالی بیمه جهت محاسبه ذخیره‌های فنی خود استفاده کنند. هدف از استاندارد حسابداری شماره ۲۸ ، تجویز روش‌هایی جهت حسابداری حق بیمه، خسارات و مخارج تحصیل بیمه‌های عمومی مستقیم و اتکایی و هم­چنین افشای اطلاعات این نوع فعالیت‌ها در صورت‌های مالی شرکت‌ها و موسسات بیمه است. دامنه کاربرد استاندارد حسابداری 28، فعالیت­های بیمه عمومی و عمر زمانی است و در مورد سایر بیمه­های زندگی کاربرد ندارد و این موضوع به عنوان خلائی دیگر در گزارشگری صنعت بیمه تلقی می­گردد.

قبل از این استاندارد، شرکت­ها از آیین­نامه­های بیمه مرکزی تبعیت می­نمودند که ناسازگاری­هایی داشتند. به عنوان مثال طبق آیین­نامه­ها، شناسایی درآمد حق بیمه بر اساس تاریخ صدور بیمه نامه صورت می­گرفت و دوره پوشش مدنظر نبود. شناسایی درآمد حق بیمه بر اساس تاریخ صدور بیمه‌نامه روش نقدی است و با استاندارد تفاوت دارد، زیرا  تحقق درآمد حق بیمه منوط به سپری شدن دوره پوشش بیمه‌نامه است. در برخی بیمه‌نامه‌ها تاریخ صدور منطبق بر تاریخ آغاز پوشش بیمه‌ای نبوده یا همانند بیمه‌های باربری که تحقق درآمد حق بیمه در دوره پوشش یکنواخت نیست و کاملا وابسته به تاریخ حمل می‌باشد، نهایتا منجر به محاسبه نادرست درآمد دوره جاری می­شود. در نتیجه اصل تحقق درآمد و به تبع آن اصل تطابق (وضع هزینه‌های هر دوره از درآمدهای دوره مذکور) نیز به درستی رعایت نشده و نتایج فعالیت هر دوره در همان دوره منعکس نمی‌شد.

با توجه به اهمیت استاندارد حسابداری شماره 28 در صنعت بیمه، پژوهش­هایی درخصوص آثار بکارگیری استاندارد مذکور در صنعت بیمه صورت پذیرفته است که برخی از مرتبط­ترین  آن­ها در ذیل بررسی شده است:

حساس یگانه و همکاران(1390) به آثار بکارگیری استاندارد حسابداری 28 بر صورتهای مالی شرکت­های بیمه در ایران از طریق بررسی گزارش حسابرسان مستقل در مورد صورت­های مالی سال 1387(بعد از اجرای استاندارد) و محاسبه ذخیره حق بیمه، سود و مالیات به روش قدیم (آیین نامه 22) پرداختند و نتیجه گرفتند که بکارگیری استاندارد حسابداری 28  بر شناسایی صحیح سود، مالیات و ذخیره حق بیمه تاثیر دارد. شفیعی(1387) نشان داد استاندارد حسابداری فعالیت­های بیمه عمومی شفافیت اطلاعات را افزایش داده و لذا موجب بهبود و تقویت  کیفیت گزارشگری مالی در این صنعت  گردیده است.

جنگی و همکارانش ( 1393) در خصوص اثر اجرای استاندارد حسابداری 28 بیان نمودند که عدم شناسایی ذخیره فنی تکمیلی به عنوان بدهی تحت استاندارد 28 حسابداری و شناسایی آن در بخش حقوق صاحبان سهام باعث خروج سهم عمده­ای از منابع و وجوه نقد شرکت­های بیمه می­گردد که تاثیری بر حد توانگری شرکت­های بیمه دارد. هیئت مدیره شرکت عملا قادر نیست هیچ­گونه تصمیمی درخصوص این ذخیره اعمال نماید و این تصمیم­گیری در حیطه اختیارات مجمع عمومی است که عمدتا افرادی غیر بیمه­ای هستند. لذا پژوهش مذکور پیشنهاد می­نماید که استاندارد حسابداری شماره 28 مجددا مورد بازنگری و اصلاح قرار گرفته و با توجه به استانداردهای حال حاضر کشورهای توسعه یافته همانند حد توانگری دو یا الزامات نهاد خدمات مالی به منظور استفاده از ظرفیت­های موجود در این مقررات به ترمیم و افزایش حد توانگری شرکت­های بیمه اهتمام ورزند. البته هستند افرادی که تعلق این ذخیره به صاحبان سهام را مورد تردید قرار می­دهند و آن را متعلق به بیمه­گذاران می­دانند. نظر سازمان حسابرسی نیز این است که برای حفظ توانگری ذخیره آزاد شده به اندوخته منتقل شود و بیمه مرکزی می­تواند شرکت­های بیمه را ملزم به محدودیت در تقسیم سود از طریق وضع اندوخته نماید.

مرادی (1396) نشان داد که استاندارد حسابداری 28 تاثیری بر نوع تصمیم­گیری مخاطبان نداشته و از طرفی در میزان یکنواختی در بکارگیری روش­های حسابداری در شرکت­های بیمه نیز بی­تاثیر است اما در ارزیابی شرکت­های بیمه وضعیت گزارشگری سابق از کارایی بیشتر برخوردار است.

رحیمی باغ ابریشمی و همکاران (1396) طی پژوهشی کفایت الزامات استاندارد حسابداری28 را با ارزیابی تاثیر نحوه محاسبه عناصر مالی بر دو شاخص سود و توانگری مالی که به ترتیب بیانگر علایق و منافع بیمه­گران و بیمه­گذاران به عنوان ذینفعان اصلی صنعت بیمه است را مورد ارزیابی قرار دادند. نتایج پژوهش نشان داد که استاندارد حسابداری شماره 28 از کفایت لازم برای رعایت و همسوکردن حقوق ذینفعان (بیمه­گران و بیمه­گذاران) برخوردار نیست. 

 

2-2- آیین نامه­های مصوب شورای عالی بیمه

شورای عالی بیمه برای قانونمندی فعالیت­های بیمه و نظارت، آیین­نامه­هایی تصویب می­نماید که کلیه موسسات و شرکت­های بیمه ملزم به رعایت آن­ها هستند. از جمله مهم­ترین آیین­نامه­های مصوب مرتبط با پژوهش حاضر، آیین­نامه شماره 58 است که چگونگی محاسبات ذخایر فنی موسسات بیمه را تشریح نموده و ضرایب خسارت و فرمول­های محاسبه ذخیره را بیان نموده است.

شورای عالی بیمه تکلیف نموده که شرکت­های بیمه بابت محاسبات ذخایر فنی از آئین­نامه شماره 58 به جای استاندارد 28 استفاده کنند. صنعت بیمه برای روش مورد استفاده استدلال­های قوی دارد که از جمله به ظرفیت پرداخت خسارت، ثبات و توانگری شرکت­های بیمه در بلندمدت مربوط است. مهم­ترین تفاوت­های میان استاندارد حسابداری 28 و آئین نامه 58 به شرح زیر می­باشد:

• ذخیره فنی تکمیلی و خطرات طبیعی: طبق استاندارد 28 با توجه به عدم وجود تعهدات فعلی، ذخیره­گیری از این بابت صحیح نبوده و با مفاهیم نظری ناسازگار است. طبق آیین­نامه 58 شرکت­های بیمه باید بابت تعهدات خسارت در نتیجه حوادث فاجعه آمیز، ذخیره فنی تکمیلی محاسبه و در نظر بگیرند.
• ذخیره برگشت حق بیمه: طبق استاندارد 28 محاسبه ذخیره برگشت حق بیمه مجاز نیست زیرا بابت بیمه­نامه­های منقضی نشده تا پایان سال مالی ذخیره حق بیمه عاید نشده در نظر گرفته شده است و آن بیمه­نامه­هایی که زمان آن­ها به پایان رسیده نیز مشمول برگشت نیستند. طبق آئین­نامه 58 با توجه به اینکه قسمتی از بیمه­نامه­های صادر شده ممکن است در سال مالی آتی عودت شود، محاسبه ذخیره برگشت حق بیمه ضروری و اجبار است.

بابت اختلاف نظرهای اشاره شده میان استاندارد و آیین­نامه، هر ساله بند عدم رعایت استاندارد حسابداری در گزارش­های حسابرسان مستقل شرکت­های بیمه درج می­گردد که اعتراض سهامداران در مجامع شرکت­های بیمه را به همراه دارد و علت آن اثرگذاری این موضوع بر سود خالص و مالیات شرکت­های بیمه است. پژوهش­هایی درخصوص وجوه افتراق میان آیین­نامه 58 و استاندارد حسابداری شماره 28 صورت گرفته که به برخی از آن­ها اشاره می­نماییم:

میثم حاجی محمدی (1392) با مقایسه استاندارد 28 و آیین‌نامه شماره 58 نشان داد که ارجحیت آیین­نامه بر استاندارد و چشم پوشی از الزامات استاندارد توسط شرکت­های بیمه باعث کاهش بااهمیت سود خالص، سود قابل تقسیم و مالیات شرکت­های بیمه می­شود.  محقق مذکور توصیه می­نماید که معادل ذخیره فنی تکمیلی در حساب حقوق صاحبان سهام شرکت­ها اندوخته لحاظ گردد و به این ترتیب هم نظر شورای عالی بیمه و هم نظر نهاد استانداردگذار برآورده گردد. در خصوص ذخیره برگشت حق بیمه نیز وی اظهار داشته است که محاسبات ذخیره مذکور در هیچکدام از سایر کشورهایی که مطالعه شده وجود نداشته و احتساب آن کاهش سود خالص، سود قابل تقسیم و مالیات را سبب می­شود.

از نظر شفیعی(1387) یکی از ایراداتی  که بر آیین نامه شماره 58 وارد است، عدم تطابق برخی از اقلام صورت‌های مالی با تعاریف عناصر صورت‌های مالی طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی می‌باشد. به عنوان مثال ذخایر فنی که در شرکت­های بیمه تحت بدهی­ها طبقه­بندی می­گردد در حالی که با تعریف بدهی سازگار نیست.

میکائیلی و همکارانش(1396) نیز به مقایسه میان آیین نامه 58 و استاندارد حسابداری 28 به شرح ذیل پرداختند:

حق بیمه عاید نشده: طبق بند9 پیوست2 استاندارد، در مورد آن گروه از فعالیت­های بیمه که الگوی توزیع خطر یکنواخت در طول دوره پوشش بیمه دارند، فرض می­شود حق بیمه­ها در طی دوره پوشش بیمه­ای به شکل یکنواخت عاید می­شوند. لذا برای شناسایی درآمد مربوطه می­توان از الگوی تناسب زمانی استفاده کرد. استاندارد بیمه، روش­های فصلی، ماهانه و روزانه را برای برآورد بدهی بیمه­گر مجاز دانسته و آیین نامه شماره 58 شورای عالی بیمه نیز روش فصلی را تکلیف کرده است که تضادی بین آن­ها وجود ندارد ولی مبنای محاسبه روش فصلی آیین­نامه تفاوت بااهمیتی با استاندارد دارد. طبق مفاد ماده 8 و تبصره 4 ماده 8 اصلاحی آیین نامه یاد شده، مخارج تحصیل (معادل 15درصد حق بیمه صادر شده)، عوارض قانونی قابل پرداخت به حساب خزانه شامل سهم وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، نیروی انتظامی و صندوق تامین خسارت­های بدنی از حق بیمه رشته ثالث، به عنوان درآمدهای تحقق یافته در زمان صدور بیمه نامه تلقی شده و از محاسبه حق بیمه عاید نشده مستثنی می­شود. این فرمول، باعث انعکاس بخشی از درآمدهای دوره مالی آینده در دوره جاری می­شود. طبق بند 11 پیوست 2 استاندارد بیمه، به دلیل حجم فعالیت متفاوت شرکت­ها طی دوره مالی مختلف و اتکاپذیری کمتر نسبت به روش تناسب زمانی، کمیته فنی روش درصد ثابت در شناسایی درآمد حق بیمه را نپذیرفته است. از این رو، احتساب 5 درصد از حق بیمه­ها به عنوان درآمد دوره پذیرفتنی نیست. همانطور که مشاهده می­شود، دستورالعمل در این مورد با استاندارد بیمه در تضاد است، چرا که مخارج تحصیل و عوارض قانونی یاد شده، ارتباطی با الگوی پوشش خطر و تناسب زمانی ندارد.

ذخیره تکمیلی ریسک­های منقضی نشده: طبق استاندارد حسابداری 28 اگر حق بیمه­های عاید نشده برای پوشش خسارت مورد انتظار مرتبط با بیمه­نامه­های منقضی نشده در تاریخ ترازنامه کافی نبود، باید ذخیره تکمیلی بابت آن شناسایی و در حساب­ها ثبت شود. علت این موضوع اینگونه توصیف شده است که اگر هزینه خسارت مورد انتظار بیشتر از حق بیمه عاید نشده باشد شرکت بیمه تعهد فعلی برای انتقال منافع در آینده خواهد داشت و ضروری است که از این بابت ذخبره تکمیلی شناسایی و در حساب­ها ثبت نماید. طبق آیین­نامه شماره 58 شورای عالی بیمه، محاسبه ذخیره ریسک­های منقضی نشده (ذخیره تکمیلی)، بر مبنای 85 درصد مبلغ ذخیره لازم برای رشته­هایی است که ضریب خسارت آن­ها پس از کسر مبالغ قانونی یاد شده، به بیش از 85درصد فزونی یابد. در این خصوص، مازاد ذخیره برای رشته­هایی که هزینه خسارت به بیش از حق بیمه صادر شده فزونی نیافته، انعکاس یافته است.

در مقاله مذکور به مغایرت میان آیین­نامه 58 و استاندارد حسابداری 28 درخصوص ذخیره تکمیلی خطرها و حوادث طبیعی و برگشت حق بیمه که پیش­تر توضیح داده شد نیز اشاره شده است و در انتها پیشنهاد گردیده که آیین­نامه­ها و رویه­های حسابداری مورد عمل شرکت­های بیمه­ای طبق استانداردهای حسابداری فعالیت­های بیمه عمومی، ذخایر، بدهی­های احتمالی و دارایی­های احتمالی و با لحاظ استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی اصلاح و مورد اجرا قرار گیرد.

دارابی و همکاران (1392) نیز طی پژوهشی به مقایسه استاندارد حسابداری شماره 28 با آیین نامه شماره 58 شورای عالی بیمه و بررسی معنی­دار بودن تفاوت­های موجود بر سود خالص، سود قابل تخصیص و مالیات عملکرد شرکت­های بیمه پرداختند و نتایج بدست آمده فرضیه­های پژوهش را مورد تایید قرار داد.

 

2-3- گزارشگری و افشا

از نظر چانگ و همکارانش(2010) تنها در صورت افشای اطلاعات مالی صحیح واحد نظارتی می­تواند وظیفه خود را پوشش دهد. حسابداری بیمه یکی از پیچیده­ترین روش­های حسابداری در همه بخش­های اقتصادی است، دلیل آن هم این است که در هر دو طرف ترازنامه از برآوردها استفاده گسترده­ای می­شود.

آیین­نامه شماره 88 تحت عنوان "گزارشگری و افشای اطلاعات موسسات بیمه" مصوب شورای عالی بیمه، در حال حاضر تنها مستند الزام افشای اطلاعات شرکت­های بیمه می­باشد که به تنهایی پاسخ­گوی نیاز این صنعت نمی­باشد.

نعمت الهی و همکاران (1398) طی پژوهشی نشان دادند که افشای صحیح خسارات معوق یکی از مهم­ترین عوامل مالی موثر بر شفافیت اطلاعات مالی در صنعت بیمه می­باشد.

بنویدی(1395) بیان می­دارد طبق آئین نامه شماره 68 شورای عالی بیمه تفکیک حساب­های بیمه­های زندگی و غیر زندگی ضرورت دارد، ولی در حال حاضر شرکت­های بیمه حساب­ها را به صورت یکجا نگهداری می­کنند و صرفا در بعضی از شرکت­های بیمه بر اساس یکی از یادداشت­های صورت­های مالی، حساب سرمایه­گذاری از محل ذخایر ریاضی افشاء می­گردد که این افشاء برای تصمیم­گیری استفاده­کنندگان صورت­های مالی قابل اتکا نیست. حسابداری بیمه­های زندگی دارای خصوصیاتی بوده که برای توسعه این بیمه­نامه­ها ایجاد سیستم­های حسابداری مستقل ضروری است. از طرفی دیگر امروزه چشم‌انداز آتی ارائه اطلاعات و گزارشگری حسابداری، اندازه­گیری بر اساس ارزش­های جاری است. ارزشیابی بر مبنای ارزش جاری موجب بهبود ویژگی کیفی اطلاعات و گزارشگری می­شود. در حال حاضر، بسیاری از کشورهای پیشرفته برای افزایش کیفیت گزارشگری مالی بیمه­های زندگی سعی در استفاده از ارزش­های جاری تعهدات آتی در حسابداری بیمه­های عمر دارند. با توجه به اهمیت بالای سرمایه‌گذاری در گسترش بیمه­های عمر و نقش ابزارهای مالی که برای سرمایه­گذاری مورد استفاده قرار می­گیرد، نظام حسابداری مناسب برای ثبت و گزارشگری و افشای مناسب این موارد طراحی شده است. منابع سرمایه­گذاری حاصل از ذخایر بیمه­های زندگی که باید بر اساس شرایط این نوع بیمه­نامه سرمایه­گذاری و بیمه­گذار در سود آن شریک گردد، با دیگر منابع شرکت از جمله منابع متعلق به سهامداران و حاصل شده از سایر ذخایر فنی در ابزارهای مختلف سرمایه­گذاری شرکت بیمه سرمایه­گذاری شده و در سمت راست ترازنامه به عنوان دارائی­ها طبقه­بندی و گزارش می­گردد، حال آنکه لازم است سرفصل سرمایه­گذاری منابع متعلق به بیمه­گذاران زندگی به صورت جداگانه ثبت شده و منافع و ریسک آن­ها برای بیمه­گذار این گروه افشاء و بین ایشان بر اساس قرارداد بیمه­ای توزیع گردد.

طبق پژوهش کردستانی و همکاران (1398)، کیفیت افشای اطلاعات می­تواند دستیابی به اطلاعات محرمانه را کاهش دهد. هرچه شرکت­ها اطلاعات باکیفیت­تری افشاء نمایند از طریق کاهش عدم تقارن اطلاعاتی، نقدشوندگی سهام آن­ها بیشتر می­شود و دسترسی به منابع مالی سرمایه­گذاران تسهیل می­گردد.

 

2-4- سیستم­ها و فرایندها

رویدادها و فعالیت­های مختلف بیمه­ای از طریق سیستم­ها و فرآیندهای مختلف، انجام، ثبت، ذخیره، بازیابی و گزارش می­شوند. چوی (1996) عوامل موفقیت در استقرار سیستم­های اطلاعاتی را به پنج دسته مشارکت کاربران در ایجاد سیستم، پشتیبانی مدیریت ارشد، آموزش و تحصیلات کاربران، خصوصیات سیستم­های اطلاعاتی و خصوصیات سازمانی نظیر اندازه و ویژگی­های وظایف تقسیم می­کند. طبق نظر چوی، نبود هریک از این عوامل موجب عدم اجرای موفق سیستم اطلاعاتی مدیریت می­شود.

ابراهیم زاده(1387) اظهار داشت که نیازمندی­های اطلاعاتی مدیریت شرکت­های بیمه با هدف تصمیم­گیری از طریق سیستم اطلاعاتی و حسابداری این شرکت­ها برآورده نمی­شود. آسوده (1375) موضوع سیستم­ها و اطلاعات در صنعت بیمه را در سه مقوله شامل شرکت بیمه بصورت سیستم کل، باز و گسترده، حساسیت صنعت بیمه به اطلاعات و سیستم­های اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعات به شرح ذیل مورد بحث قرار داده است.

شرکت بیمه بصورت سیستم کل، باز و گسترده: شرکت بیمه برای عرضه کالای خویش، منابع مالی، فیزیکی، انسانی و اطلاعات مورد نیاز را از بیرون می­گیرد، به خدمات گوناگون تبدیل می­کند و به مشتریان تحویل می­دهد. در سیستمی همانند یک شرکت بیمه، عنصر ضروری آن نیروی انسانی است. سیستم باز است چون با محیط خود در ارتباط و داد و ستد متقابل است و پیوندی دوگانه با محیط بیرون دارد. اول تامین منابع و دوم نیاز به بازار برای عرضه خدمات بیمه­ای که این وابستگی به محیط بیرون، شرکت را در معرض موقعیت­ها، خطرها و تهدیداتی قرار می­دهد. سیستم گسترده است چون در داخل و خارج از کشور به صورت شعب و نمایندگی­های مختلف فعالیت می­کند. و در نهایت سیستم کل است و از سیستم­های مختلفی مانند سیستم بیمه­های مستقیم، اتکایی، شبکه فروش، سرمایه­گذاری، مالی، اداری، پرسنلی، حقوقی، اطلاعاتی و سیستم­های دیگری تشکیل شده است. افزون بر این، هر سیستم خود به زیر سیستم­ها تقسیم می­شود و عملکردش هم متاثر از این زیر سیستم­هاست. برای مثال سیستم­ بیمه­های مستقیم در یک تقسیم­بندی ساده به دو قسمت صدور و خسارت تفکیک می­شود. ایجاد همسویی در سیستم­ها و زیر سیستم­های مختلف یک مجموعه از وظایف اساسی و پراهمیت مدیریت است که بدون در اختیار داشتن اطلاعات میسر نمی­شود. اگر هریک از سیستم­ها درست عمل نکند کل سیستم دچار اختلال می­شود و شرکت همسو نخواهد بود. مدیران شرکت از یکسو باید منابع را بطور موثر بکار گیرند و در سیستم­های مختلف همسویی ایجاد نمایند و از دیگر سو با توجه به مسئولیت­هایی که در مقابل گروه­های مختلف صاحب منافع در شرکت دارند باید تعادل و هماهنگی این گروه­ها را برقرار سازند. اطلاعات حلقه اصلی هماهنگی­ها و تعادل­هاست.

حساسیت صنعت بیمه به اطلاعات: صنعت بیمه حساس به اطلاعات است زیرا برای کلیه امور از برآورد خسارات گرفته تا تعیین حق بیمه تماما بر برآوردها متکی است که این برآوردها با تکیه بر اطلاعات شکل می­گیرند.  تنوع زیاد رشته­ها و مشتریان نیز یکی دیگر از دلایل حساسیت صنعت بیمه به اطلاعات است. طولانی بودن دوره تحقق تعهدات، ترکیب بودن با فعالیت­های سرمایه­گذاری و تنوع روش­های محاسباتی از دیگر دلایل این موضوع است.

سیستم­های اطلاعاتی و تکنولوژی اطلاعات: پژوهشگر فوق سیستم­های اطلاعاتی در شرکت­های بیمه را از طریق شکل ذیل به تصویر کشیده است:

 

 

 شکل1- سیستم اطلاعاتی در شرکت بیمه

منبع: آسوده، نقش اطلاعات و سیستم­های اطلاعاتی در مدیریت شرکت­های بیمه

 

پیکارجو(1394) بیان می­دارد که در حال حاضر شرکت‌های بیمه یک برنامه بیمه‌ای، یک برنامه مالی و یک برنامه بازاریابی دارند که ادغام هریک از آن­ها مشکلات خود را دارد. درحالی که در دنیا شرکت‌ها از نرم‌افزار یکپارچه استفاده می‌کنند که بسیار چابکند و می‌توانند درمواقع ورود بیمه­نامه‌های جدید سرویس دهند.

 حاج پیروزبخت و همکاران (2021) طی تحقیقی بیان نمودند که وضع موجود و وضع مطلوب آموزش در صنعت بیمه  از هم فاصله دارد و سرعت رشد تخصص و دانش کارکنان متناسب با رشد تکنولوژی نیست. بنابراین می­توان گفت سرمایه گذاری در ارتقای دانش نیروی انسانی در کنار به روز کردن ابزارآلات و سخت افزارهای سازمانی یکی از منطقی­ترین و پر بازده­ترین سرمایه­گذاری­های سازمانی است. با توجه به نقش ارتقای نیروی انسانی در افزایش بازده سرمایه­گذاری و رونق تولید و اقتصاد کشور، آموزش و ارتقای توسعه فردی کارکنان صنعت بیمه می­تواند در افزایش بهبود عملکرد بسیار اثرگذار باشد.

حاج پیروز بخت و همکارانش (2021) در پژوهش دیگری بیان می­کنند  صنعت بیمه طی دوره 1381 – 1394به لحاظ رشد بهره­وری صنعت و بهره­وری نیروی کار عموما روند نزولی را طی کرده است. طبق این پژوهش ابعاد تاثیرگذار بر آموزش در صنعت بیمه شامل ارتقای کیفیت فرآیندهای آموزشی، سیستم بازخورد شفاف، آموزش پایه و پیشرفته تحقیق و پژوهش، توسعه انگیزشی و راهنمایی شغلی مدون، فرهنگ یادگیری، ارتقای دانش روانشناسی، شفافیت و کارآیی فرآیند اجرایی، توسعه فناورانه و توانمندی برندسازی و ارائه خدمات مطلوب می باشد.  

ترک­زاد (1395) بیان نمود نیازهای یادگیری صنعت بیمه را نیازهای نگرشی سپس نیازهای دانشی و نیازهای مهارتی تشکیل می­دهند.

از طرفی فتحی واجارگاه و همکاران (1391) مهم­ترین مسئله را ضعف در هماهنگی مهارتی شاغل با مقتضیات شغل و فقدان سواد لازم را عامل اصلی وجود شکاف آموزشی و بهره­وری پایین در صنعت بیمه عنوان می­کنند. نامداری (1400) فقر نیروی انسانی را ریسک مهم بیمه‌گران برشمرد. وی بیان نمود تردیدی نیست که عوامل انسانی نقش تعیین کننده‌ای در عملیات بیمه­گری، مدیریت و شناسایی ریسک، فروش و پرداخت به موقع خسارت دارد. از سوی دیگر صنعت بیمه به دلیل آن که فعالیتی فنی و تخصصی است، داشتن تجارب مدیریتی و مهارت شناختی برای افراد حاضر در هیات مدیره این شرکت‌ها بسیار مهم است. با نگاهی به جابجایی‌های مدیریتی درسطح کلان و خرد صنعت بیمه می­توان متوجه کمبود این صنعت در بخش نیروی انسانی و رقابت شرکت‌های بیمه در جذب نیروی شرکت‌های دیگر شد.

در ادامه به موضوع اکچوئری یا بیم­سنجی می­پردازیم، چون در بسیاری از فرآِیندها و فعالیت های بیمه­­گری حائز اهمیت است. مطابق گزارش­های سالیانه انجمن بین­­المللی اکچوئری، نقش اکچوئر در شرکت­های بیمه به گروه­های ذیل تقسیم شده است: ارزیابی ریسک، طراحی محصول، قیمت­گذاری، محاسبه تعهدات، بررسی کفایت دارایی­ها، مدیریت دارایی و بدهی، تحلیل تجربی، پیش­بینی سود و زیان، محاسبه توانگری، ارزیابی ریسک پرتفوی، استفاده از اهرم‌های مدیریت ریسک، اجرای مدیریت ریسک شرکتی، تجزیه و تحلیل ریسک­های سیستماتیک، و آزمون استرس.

 

 

 

شکل2- حیطه­های کاری مختلف اکچوئرها

منبع: انجمن بین­­المللی اکچوئری

 

آیین­نامه شماره 78 مصوبات شورای عالی بیمه که تحت عنوان "آیین نامه اکچوئر رسمی بیمه" مطرح شده وظایف اکچوئری را به شش دسته به شرح ذیل تقسیم نموده است:

مبانی نرخ­گذاری در انواع رشته­های بیمه­ای (آیین نامه شماره 81)، ذخیره­گیری(آیین نامه شماره 58)، محاسبه نسبت توانگری مالی (آیین نامه شماره 69)، نحوه پذیرش و نگهداری ریسک (آیین نامه شماره 1/55 و 69)، حوزه مدیریت ریسک، نحوه محاسبه و توزیع مشارکت در منافع بیمه­گذاران (آیین نامه شماره 68).

همانگونه که مشاهده می­شود اکچوئر­ها نقش و وظایفی محوری در موسسات بیمه دارند.

بیمه مرکزی حدود 2 سال است که الزام آیین‌نامه 78 را برقرار کرده است مبنی بر اینکه شرکت‌های بیمه موظف‌اند اکچوئر رسمی داشته باشند تا گزارش اکچوئری تهیه کنند و در مجمع عمومی شرکت ارائه دهند تا سهامداران در کم و کیف کفایت ذخایر فنی، توانگری و تعهدات شرکت بیمه قرار گیرند.

در میزگردی که با موضوع اکچوئری در سال 1401 برگزار گردیده اشاره شده است که در اجرای آیین‌نامه شماره 78 تا به امروز 20 پروانه اکچوئر رسمی صادر شده است. و مهم‌ترین دغدغه درخصوص اکچوئران، بیمه‌های غیر زندگی است. هم­چنین یکی دیگر از دغدغه ها پس از ارائه گزارش اکچوئران رسمی به شرکت‌های بیمه و نهاد ناظر این است که در واقع چه اشخاصی با چه دانش و تخصصی در سال‌های آغازین فعالیت اکچوئری در بیمه‌های غیر زندگی این گزارش‌ها را راستی‌آزمایی و اعتبارسنجی می‌کنند؟

آیین‌نامه 78 تکلیف کرده است که اکچوئران رسمی در مورد نرخ‌ها اظهارنظر کنند علاوه بر اینکه نظر اکچوئر مهم است و باید پشتوانه علمی و محاسباتی درستی داشته باشد و مدل‌هایش قابل دفاع باشد؛ بیمه مرکزی هم باید اظهارنظر اکچوئر رسمی را تایید یا رد کند. انجام این وظایف و مسئولیت های مستلزم وجود سیستم ها و فرآیندهای روزآمد و کارامد در شرکت های بیمه است.

 

2-5- مقایسه گزارشگری مالی صنعت بیمه با استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی

حنیفه زاده (1380) با مقایسه نظام حسابداری در شرکت­های بیمه در ایران و استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی (ابگم) بیان نمود که با توجه به عدم رعایت مفاهیم کیفی گزارشگری مالی در گزارش­های مالی شرکت­های بیمه، استفاده از استاندارد حسابداری مناسب و اصلاح آیین­نامه­های مورد استفاده در صنعت بیمه لازم است. کرد مدانلو(1375) از مقایسه استانداردهای بیمه در انگلستان و آمریکا با آیین نامه­های کاربردی در صنعت بیمه در ایران به این نتیجه رسید که میان استاندارد انگلستان و آمریکا و روش مورد استفاده در ایران اختلاف وجود دارد. وکیلی­فرد (1393) طی پژوهشی نشان داد که تغییرات استانداردها با افزایش کیفیت سود همراه بوده است. موفق و همکاران (1399) طی پژوهشی بیان نمودند که پیاده‌سازی استانداردهای بین‌‌المللی گزارشگری مالی تقریباً بر تمامی جنبه‌‌های سازمان از جمله سیستم‌‌های گزارشگری مالی، کنترل‌‌های داخلی، مالیات، نظام پاداش مدیریت، مدیریت نقدینگی و شفافیت اطلاعاتی تاثیر می‌‌گذارد. آن­ها به بررسی عواملی که می‌‌تواند بر اجرای  موفق  ابگم در صنعت بیمه موثر باشد پرداختند. یافته‌های پژوهش نشان داد  مجموعه عوامل اثر‌‌گذار در اجرای موفق ابگم در شرکت‌‌های بیمه به ترتیب اولویت عبارتند از: آمادگی فنی ‌‌و ‌‌الکترونیکی، موضوعات فنی و تکنیکی حسابداری، عوامل زیرساختی، عوامل نهادی (سازمانی)، عوامل انسانی، عوامل مدیریتی، عوامل آموزشی، عوامل اقتصادی، عوامل انگیزشی و عوامل مربوط به استانداردهای خاص صنعت بیمه‌‌. وجه تمایز پژوهش حاضر با پژوهش صورت گرفته توسط موفق و همکاران (1399) این است که در پژوهش حاضر به چالش­های گزارشگری مالی در شرکت­های بیمه در سه طبقه شناخت و اندازه گیری، گزارشگری و افشائات، سیستم­ها و فرایندها پرداخته شده لذا انگیزه پژوهش حاضر و یافته­های آن به ویژه در بخش شناخت و اندازه­گیری و گزارشگری و افشائیات کاملا متفاوت از مقاله فوق است و در ادامه همان طرح و نقشه پژوهشی است و تکمیل کننده آن از بعد دیگری است.

اسکافی و همکاران (1400) بیان نمودند که تصویب گسترده استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی در صنعت بیمه یکی از مهمترین تحولات در تاریخ حسابداری است. هدف اصلی پژوهش مذکور شناسایی چالش­های عمومی و خاص پیش روی صنعت بیمه در اجرای استاندارد بین­المللی گزارشگری مالی شماره (17) و ارائه مدل مناسب برای پیاده سازی استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره (17) بود. نتایج نشان داد که مقوله­هایی به مانند بازار رقابتی/انحصاری؛ سیاست های بیمه مرکزی؛ کشش قیمتی در صنعت بیمه؛ تطابق قوانین جاری با نیازهای بازار؛ پیشگام بودن قوانین؛ نظارت بر صنعت بیمه؛ تحریم­ها؛ روابط بین­المللی؛ مدل­ها و پیش فرض­ها و تنظیمات ورودی؛ سیاست سرمایه­گذاری در صنعت بیمه؛ کیفیت و ... نقش با اهمیت در پیاده سازی استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی شماره (17) در صنعت بیمه دارد.

موسسات مودیز و ارنست اند یانگ (2019) طی مطالعه­ای مشترک 7 مزیت اصلی در بکارگیری استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره 17 در صنعت بیمه را برشمردند که این صنعت را از چالش­ها کنونی آن دور خواهد کرد:

1)    ارزشیابی بدهی­ها به ارزش بازار: با تطبیق ارزش­گذاری قراردادهای بیمه هم با دارایی­های پشتوانه آن­ها و هم با ارزیابی‌های انجام شده در صنایع دیگر، طراحی بهتر محصول و شفافیت بیشتر را آغاز می­کند. همان طور که هانس هوگرورست، رئیس هیئت استانداردهای بین­المللی حسابداری[3] توضیح می­دهد: "حسابداری مناسب، خطراتی را که ممکن است در غیر این صورت مورد توجه قرار نگیرند - هم توسط خود شرکت­ها و هم توسط سرمایه­گذاران، روشن می­کند." بنابراین، این استاندارد قیمت‌گذاری بهتر قراردادهای بیمه را تشویق می‌کند و ترازنامه را در طول زمان تقویت می‌کند.2)     انعکاس صحیح­تر سود: در برخی از حوزه­های قضایی، بیمه­گران محصولاتی را برای به حداکثر رساندن سود اولیه طراحی کرده­اند. به عنوان مثال، اگر یک بیمه‌گر یک قرارداد بیمه 10 ساله را با حق بیمه پرداختی برای یک سال بفروشد، در سال اول سود کلانی ایجاد می‌کند و پس از آن زیان‌های جزئی ایجاد می‌کند. در مقابل، استاندارد جدید سود را مطابق با خدمات انجام‌شده اندازه‌گیری می‌کند و آن را در طول مدت قرارداد در یک سری جریان‌های نقدی کوچک‌تر توزیع می‌کند - بینش بیشتری در مورد نحوه ایجاد و ظهور سود ارائه می‌کند. این استاندارد همچنین بخش سپرده[4] را از محاسبات درآمد مستثنی می­کند، که به ویژه بر حسابداری قراردادهای بیمه زندگی تأثیر می­گذارد - و باز هم به انعکاس بهتر واقعیت کمک می­کند.3)    یکپارچگی جهانی: برقراری یک استاندارد حسابداری ثابت و با کیفیت برای همه قراردادهای بیمه در اکثر کشورها، کار درستی است.  هزینه‌های بلندمدت انطباق را کاهش می‌دهد و مقایسه واحدهای تجاری و جمع‌آوری نتایج و صورت‌های مالی را آسان‌تر می‌کند. 4)    همکاری بین اکچوئرها و حسابداران: هم اکچوئرها و هم حسابداران از منافع ذینفعان مراقبت می­کنند و به مدیریت امورمالی و ریسک­های بیمه­گر کمک می­کنند. اما در بسیاری از سازمان‌ها، اینها هنوز کارکردهای محو شده‌ای هستند که تعامل یا درک کمی از فعالیت‌های یکدیگر دارند. استاندارد 17 آن­ها را به همکاری و ایجاد احترام و همکاری متقابل سوق می­دهد، که به معنای خبر خوبی برای سهامداران و بهبود روش مدیریت شرکت در آینده است.5)    حاکمیت بهتر سیستم­های اکچوئری: برخی از بیمه­گران به استفاده از سیستم­های اکچوئری بدون کنترل و خودکار مورد نیاز استاندارد جدید ادامه می­دهند. بهبود استانداردهای حاکمیتی نه تنها به دستیابی به انطباق کمک می‌کند، بلکه هزینه‌ها را کاهش می‌دهد، خطاهای دستی را به حداقل می‌رساند و دسترسی به بینش ریسک را آسان‌تر می‌کند، که همه به مدیریت بهتر کسب‌وکار منجر می‌شود.6)    حمایت بیشتر از بیمه شدگان: استاندارد جدید به تقویت ترازنامه شرکت بیمه کمک خواهد کرد و در نتیجه حمایت بیشتری از بیمه­گذاران ارائه می­دهد.7)    اعتماد سرمایه­گذار: تمام پیشرفت‌های فوق در استاندارد حسابداری به سرمایه‌گذاران بینش مناسبی در مورد شرکت‌های بیمه می‌دهد و به آن­ها اجازه می‌دهد تا یک شرکت را با شرکت دیگر به طور مداوم مقایسه کنند. این فقط می­تواند اعتماد سرمایه­گذاران و درک آن­ها از بیمه­گذاران را بهبود بخشد.

همان طور که از پیشینه­های ارائه شده مشخص است، پژوهش­ها در حوزه مسائل و مشکلات گزارشگری مالی در صنعت بیمه در ایران محدود است و نوآوری پژوهش حاضر، جمع آوری شواهد علمی در این حوزه است.

جدول ذیل خلاصه­ای از پیشینه ارائه شده را نمایش می­دهد:

 

جدول1- پیشینه پژوهش

تقسیم بندی بر حسب موضوعات پژوهش حاضر	نتایج	پژوهشگران	سال
چالش شناخت و اندازه گیری	آیین‌‌نامه‌‌ها و رویه‌‌های حسابداری مورد عمل شرکتهای بیمه‌‌ای با لحاظ استانداردهای بین المللی گزارشگری مالی اصلاح و مورد اجرا قرار گیرد.	میکائیلی و همکاران	1396
	استاندارد حسابداری شماره 28 از کفایت لازم برای رعایت و همسوکردن حقوق ذینفعان (بیمه‌‌گران و بیمه‌‌گذاران) برخوردار نیست.	رحیمی باغ ابریشمی و همکاران	1396
	استاندارد 28 تاثیری بر نوع تصمیم‌‌گیری مخاطبان نداشته و از طرفی در میزان یکنواختی در بکارگیری روش‌‌های حسابداری در شرکت‌‌های بیمه نیز بی‌تاثیر است،	مرادی	1396
	عدم شناسایی ذخیره فنی تکمیلی به عنوان بدهی تحت استاندارد 28 حسابداری و شناسایی آن در بخش حقوق صاحبان سهام باعث خروج سهم عمده‌‌ای از منابع و وجوه نقد شرکت‌‌های بیمه می‌‌گردد.	جنگی و همکاران	1393
	عدم به‌کارگیری استاندارد حسابداری شماره 28 توسط شرکتهای بیمه، موجب کاهش قابل ملاحظه سود خالص، سود قابل تخصیص و مالیات عملکرد شرکتهای مزبور گردیده است.	حاجی محمدی	1392
	بکارگیری استاندارد حسابداری 28 بر شناسایی صحیح سود، مالیات و ذخیره حق بیمه تاثیر دارد.	حساس یگانه و همکاران	1390
	استاندارد حسابداری فعالیت‌‌های بیمه عمومی شفافیت اطلاعات را افزایش داده و لذا موجب بهبود و تقویت کیفیت گزارشگری مالی در این صنعت  گردیده است.	شفیعی	1387
	میان برخی از اقلام صورت‌های مالی شرکتهای بیمه با تعاریف عناصر صورت‌های مالی طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی عدم تطابق وجود دارد.	شفیعی	1387
	تصویب گسترده استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی در صنعت بیمه یکی از مهمترین تحولات در تاریخ حسابداری است. هدف اصلی پژوهش مذکور شناسایی چالش­های عمومی و خاص پیش روی صنعت بیمه در اجرای استاندارد بین­المللی گزارشگری مالی شماره (17) و ارائه مدل مناسب برای پیاده سازی استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره (17) بود.	اسکافی و همکاران	1400
	پیاده‌سازی استانداردهای بین‌‌المللی گزارشگری مالی تقریباً بر تمامی جنبه‌‌های سازمان از جمله سیستم‌‌های گزارشگری مالی، کنترل‌‌های داخلی، مالیات، نظام پاداش مدیریت، مدیریت نقدینگی و شفافیت اطلاعاتی تاثیر می‌‌گذارد.	موفق و همکاران	1399
	افشای صحیح خسارات معوق یکی از مهمترین عوامل مالی موثر بر شفافیت اطلاعات مالی در صنعت بیمه است.	نعمت الهی و همکاران	1398
	کیفیت افشای اطلاعات می­تواند دستیابی به اطلاعات محرمانه را کاهش دهد.	کردستانی و همکاران	1398
	باید سرفصل سرمایه‌‌گذاری منابع متعلق به بیمه‌‌گذاران زندگی به صورت جداگانه ثبت شده و منافع و ریسک آنها برای بیمه‌‌گذار این گروه افشاء و بین ایشان بر اساس قرارداد بیمه‌‌ای توزیع گردد.	بنویدی	1395
	تغییرات استانداردها با افزایش کیفیت سود همراه بوده است.	وکیلی فرد	1393
	با توجه به عدم رعایت مفاهیم کیفی گزارشگری مالی در گزارش‌‌های مالی شرکتهای بیمه، استفاده از استاندارد حسابداری مناسب و اصلاح آیین‌‌نامه‌‌های مورد استفاده لازم است.	حنیفه‌‌زاده	1380
	میان استاندارد انگلستان و آمریکا و روش مورد استفاده در ایران اختلاف وجوددارد.	کرد مدانلو	1375
سیستم اطلاعاتی و فرایندها	صنعت بیمه طی دوره 1381 تا 1394به لحاظ رشد بهره‌‌وری صنعت و بهره‌‌وری نیروی کار عموما روند نزولی را طی کرده است.	حاج پیروز بخت	1400
	فقر نیروی انسانی را ریسک مهم بیمه‌گران برشمرد.	نامداری	1400
	نیازهای یادگیری صنعت بیمه را نیازهای نگرشی سپس نیازهای دانشی و نیازهای مهارتی تشکیل می‌‌دهند.	ترک زاد	1395
	در حال حاضر شرکت‌های بیمه یک برنامه بیمه‌ای، یک برنامه مالی و یک برنامه بازاریابی دارند که ادغام هریک از آنها مشکلات خود را دارد. مشکل عدم یکپارچگی در سیستم‌‌های شرکت‌‌های بیمه‌‌ای وجود دارد.	پیکارجو	1394
	ضعف در هماهنگی مهارتی شاغل با مقتضیات شغل و فقدان سواد لازم، عامل اصلی وجود شکاف آموزشی و بهره وری پایین در صنعت بیمه است.	فتحی واجارگاه و همکاران	1391
	سیستم‌‌های اطلاعاتی حسابداری شرکت‌‌های بیمه اطلاعات لازم را جهت تصمیم‌‌گیری مدیران فراهم نمی‌‌نماید، مدیران نیز از اطلاعات حاصل از خروجی‌‌های سیستم اطلاعات حسابداری در صنعت بیمه استفاده نمی‌‌نمایند.	ابراهیم زاده	1387

 

 

3- سوالات پژوهش

با توجه به پیشینه و بررسی­های انجام شده و مبانی نظری حسابداری،  سوالات پژوهش به شرح زیر است:

• چالش­های شناخت و اندازه­گیری در گزارشگری مالی در صنعت بیمه چیست؟
• چالش­های ارائه و افشا در گزارشگری مالی در صنعت بیمه چیست؟
• چالش­های سیستم­ها و فرایندهای مرتبط با گزارشگری مالی در صنعت بیمه چیست؟

 

4- روش­شناسی

پژوهش حاضر از نوع پیمایشی است و ابزار مورد استفاده پرسشنامه می­­باشد. از آنجایی که سوالات از نوع چیستی است و برای هر یک از سوالات گزاره‌های زیادی استخراج شده است، لذا از بیان و تکرار آن­ها در قالب فرضیه خودداری شده است.

جامعه آماری پژوهش حاضر شرکت­های بیمه و بیمه مرکزی می­باشند. در دهه هشتاد تاسیس شرکت­های بیمه رشد قابل توجهی یافت و تا کنون 30 شرکت بیمه در ایران مشغول فعالیت هستند. پرسشنامه برای کلیه 30 شرکت بیمه ارسال شده است و از چند گروه در هر شرکت شامل مدیران ارشد، مالی، اکچوئری و سرمایه­گذاری و .. تقاضای تکمیل پرسشنامه شده است. طی نامه رسمی از طریق بیمه مرکزی به عنوان نهاد ناظر صنعت بیمه نیز از کلیه شرکت­ها تقاضای همکاری در تکمیل و ارائه پرسشنامه گردید. با این وجود نرخ برگشت پرسشنامه­ها 52 درصد است یعنی تعداد 16شرکت بیمه (بیش از نیمی از شرکت­های بیمه) و نیز تعدادی از افراد فعال در بیمه مرکزی پرسشنامه را تکمیل و مشارکت نموده­اند. بطور میانگین از هر شرکت نیز سه نفر متخصص در این حوزه مشارکت داشتند. جمع آوری تعداد بیشتر پرسشنامه البته یک نکته قوت می­تواند باشد ولی محدودیت تعداد شرکت ها این امر را میسر نکرده است و روش های پارامتریک و ناپارمتریک با توجه به ویژگی داده­ها و از جمله تعداد داده­ها وجود دارد که از اعتبار آماری اطمینان دهد. هم­چنین با توجه به این که شرکت­های بیمه­ای که پرسشنامه را تکمیل کرده­اند تنوع فعالیت کافی دارند یعنی از همه حوزه بیمه­های عمومی، درمان، عمر و زندگی و اتکایی در نمونه هستند، لذا تعمیم نتایج به کل جامعه که به خصوص در یک صنعت فعالیت می‌کنند قابل تسری است.

برای اطمینان از روایی پرسشنامه جلسه­ای با حضور 3 نفر از کارشناسان صنعت بیمه بصورت مجازی برگزار گردید و یکایک پرسش­ها مطرح و نظرخواهی شد و نظرات در پرسشنامه اعمال گردید

 برای تجزیه و تحلیل داده­ها از روش­های آماری توصیفی شامل فراوانی، میانگین، انحراف معیار و از روش­های آمار استنباطی، آزمون تی تک نمونه ای استفاده شده است.

سوال­های تخصصی پرسشنامه نظرخواهی در سه حوزه درخصوص شناخت و اندازه­گیری، افشائیات، سیستم­ها و فرآیندها بوده است که پس از مطالعه مقالات و متون منتشر شده درخصوص چالش­های صنعت بیمه، بررسی صورت­های مالی شرکت­های بیمه، مدنظر قراردادن نظرات کارشناسان ناظر بر صنعت بیمه در سازمان بورس و اوراق بهادار درخصوص چالش­های گزارشگری در صنعت بیمه و بروز مشکلات در مجامع شرکت­های بیمه با موضوع مشکلات گزارشگری صورت­های مالی استخراج گردیدند. در نهایت با متخصصین صنعت بیمه فعال در بیمه مرکزی روایی پرسشنامه تایید شد. ضریب آلفای کرونباخ پرسشنامه 0.965 است و بنابراین پایایی ابزار نیز تایید گردید.

 

5- تجزیه و تحلیل یافته­های پژوهش

5-1- آمار توصیفی مشارکت­کنندگان در پیمایش

نتایج جمعیت­شناسی پژوهش در جدول 2 ارائه شده است.

بر اساس نتایج ارائه شده در جدول2 حدود 86 درصد مشارکت­کنندگان آقایان بودند. حدود 72 درصد پاسخ­دهندگان  مدرک کارشناسی ارشد داشتند. 40 درصد از مشارکت­کنندگان سابقه کاری بیشتر از 20 سال داشتند و رشته تحصیلی 50 درصد از مشارکت­کنندگان حسابداری بوده و بیش از 90 درصد مشارکت­کنندگان در رده­های بالاتر از کارشناس مسئول می­باشند.

 

جدول2- نتایج جمعیت­شناسی مشارکت­کنندگان

ویژگی	طبقه	فراوانی	درصد فراوانی
جنسیت	زن	7	14%
	مرد	43	86%
تحصیلات	فوق دیپلم	1	2%
	کارشناسی	3	6%
	کارشناسی ارشد	36	72%
	دکتری	10	20%
سابقه کاری	کمتر از 5سال	4	8%
	5تا10سال	6	12%
	10تا15سال	10	20%
	15تا20سال	10	20%
	بیشتر از 20سال	20	40%
رشته‌تحصیلی	مالی	8	16%
	حسابداری	25	50%
	اقتصاد	4	8%
	مدیریت/بیمه	13	26%
سمت	کارشناس و کارشناس مسئول	5	10%
	رئیس	9	18%
	مدیر	16	32%
	معاون	9	18%
	سایر	11	22%
جمع		50	100%

منبع: یافته­های پژوهش

 

5-2- شناخت و اندازه­گیری

جدول 3 به بررسی گویه­های چالش­ شناخت و اندازه­گیری در شرکت­های بیمه و نتایج آزمون آن­ها پرداخته است.

جدول 3 نشان می­دهد که کلیه موضوعات و چالش­های مرتبط با شناخت و اندازه­گیری در سطح اطمینان 99 درصد تایید شده­اند. بطور کلی می­توان چالش­های عنوان شده در حوزه شناخت و اندازه­گیری را به سه گروه شامل فقدان استاندارد حسابداری برای رشته­های زندگی، عدم استفاده از روش­های متداول بین­المللی اندازه­گیری قراردادهای بیمه و احتمال وجود نواقصی در اطلاعات تهیه شده از جمله ذخایر و نرخ­گذاری محصولات تقسیم نمود.

 

جدول 3- دیدگاه مشارکت­کنندگان درخصوص مشکلات شناخت و اندازه­گیری در شرکت­های بیمه

گویه	میانگین	آماره t	سطح معناداری
فقدان استاندارد حسابداری در رشته بیمه­های زندگی و اکتفا به آیین­نامه­های موجود بیمه مرکزی	3.840	21.423	0.000
تمرکز استاندارد حسابداری شماره28 صرفا بر بیمه­های عمومی و بیمه عمر زمانی	3.500	21.244	0.000
عدم کاربرد روش­های متداول اندازه گیری قراردادهای بیمه در سطح بین المللی در شرکت­های بیمه در ایران	3.820	23.384	0.000
متفاوت بودن استاندارد مبنای تهیه صورتهای مالی در شرکت­های بیمه در ایران با شرکتهای مورد رتبه بندی صنعت در سطح بین المللی	3.820	23.750	0.000
ناکافی بودن استانداردها درخصوص میزان کفایت ذخیره در رشته‌‌های مختلف بخصوص رشته‌‌های غیرزندگی	3.620	21.450	0.000
شناخت درآمد حق بیمه طبق استاندارد حسابداری شماره28 بدون در نظر گرفتن تغییرات بعدی در شرایط محیطی و اقتصادی در گذر زمان و ناکافی بودن تعدیلات از جمله تعدیل ریسک و یا تعدیلات ناشی از ریسک  بازار در زمان گزارش	3.660	23.154	0.000
عدم نرخ گذاری صحیح محصولات با توجه به فقدان منبع مشخص(استاندارد حسابداری) درخصوص برآورد ریسک هر قرارداد و عدم تحلیل دقیق درخصوص ریسک مربوط به قراردادها	3.840	22.602	0.000
عمدتا دستوری بودن نرخ­های حق بیمه و نرخ خسارت(ضریب خسارت) و نامتناسب با ریسک متحمل شده	3.560	21.013	0.000

منبع: یافته­های پژوهش

 

فقدان استاندارد حسابداری در رشته بیمه­های زندگی و اکتفا به آیین­نامه­های موجود بیمه مرکزی و تمرکز استاندارد حسابداری شماره28 صرفا بر بیمه­های عمومی و بیمه عمر زمانی از چالش­های مورد تایید پاسخ­دهندگان در حوزه شناخت و اندازه­گیری شرکت­های بیمه است. بر اساس صورت­های مالی شرکت­های بیمه و آمارهای ارائه شده، رشته بیمه­های زندگی در حدود 10درصد از کل پرتفوی صنعت بیمه را تشکیل می­دهند و به گفته کارشناسان صنعت بیمه، فقدان استانداردهای روز  در بیمه‌های زندگی از چالش‌های عمده صنعت است. در خصوص بیمه­نامه­های زندگی، بیمه مرکزی آیین نامه شماره 13 را منتشر نموده که به مباحث حائز اهمیت درخصوص انواع بیمه­های زندگی پرداخته است. هم­چنین آیین­نامه شماره 68 تحت عنوان بیمه­های زندگی عمر و مستمری شرکت­های بیمه را ملزم نموده است تا رشته­های زندگی عمر و مستمری را بر اساس آیین‌نامه مذکور صادر نمایند.

عدم کاربرد روش­های متداول اندازه­گیری قراردادهای بیمه در سطح بین­المللی در شرکت­های بیمه در ایران و متفاوت بودن استاندارد مبنای تهیه صورت­های مالی در شرکت­های بیمه در ایران با شرکت­های مورد رتبه­بندی صنعت در سطح بین­المللی نیز مورد تایید پاسخ­دهندگان قرار گرفت. در این خصوص رئیس کل بیمه مرکزی (1396) در همایش پیاده­سازی استانداردهای بین­ا­لمللی گزارشگری مالی در صنعت بیمه بیان نمودند که استانداردسازی راهکارى در مسیر شناسایى حداقل­هاست. حداقل­ها یا استانداردهایى که انبوه تجارب انباشته شده را به همراه دارند. تعاملات بین­المللى نشان مى­دهد که مشارکت­کنندگان خارجى براى ورود به هر بازار نیازمند شناخت قابلیت­ها و به دنبال اطلاعاتى هستند که براساس آن مناسب­ترین تصمیم را بگیرند. ملاک­ها و مقیاس­هاى این تصمیم­گیرى زمانى امکان­پذیر است که با الگوها و ساختارهاى بین‌المللی همسان باشد و راه را براى ورود به بازار جهانى مهیا کند. طبیعى است که افزایش قابلیت مقایسه، کیفیت و شفافیت اطلاعات براى اخذ تصمیم آگاهانه و رفع فاصله اطلاعاتى طرفین تعاملات در سطوح بین المللى امرى اجتناب­ناپذیر است. به همین دلیل سازمان حسابرسی در سال95 صنعت بیمه را به عنوان یکی از صنایعی انتخاب کرد که در مرحله اول باید استاندارد جهانی را رعایت کند.

طبق استانداردهاى ملى فعلی دارایى­ها و بدهى­ها عمدتا به ارزش تاریخى ثبت و افشا مى­شوند و در صورتی که ارزش دارایى کاهش یافت توسط شرکت افشا مى­شود و یا اگر افشا نشود، حسابرس و بازرس در گزارش خود اشاره مى­کند. لیکن هدف استاندارد حسابداری بین­المللى این است که همه دارایى­ها و بدهى­های بیمه­ای به ارزش منصفانه ارائه شوند. از طرفى بیمه مرکزى جدا از استانداردهاى حسابدارى، بر اساس خواسته­ها و نیازهای بیمه­ای، آیین­نامه­اى را تحت عنوان آیین­نامه توانگری ارائه نموده که در حال حاضر آیین­نامه توانگرى شماره 69 که از سال 90 در شرکت­هاى بیمه اجرا مى­شود به نوعى صورت­هاى مالى را با تاثیر ریسک­هاى مربوط به شرکت بیمه به استانداردهاى بین­المللى نزدیک مى­کند و فقط لازم است تا با استانداردهاى حسابدارى بین­المللى تطبیق داده شوند و این انتقال به استاندارد بین­المللی کمک مى­نماید تا عملکردهاى مربوط به مدیریت ریسک بهبود یابد. استاندارد حسابداری بین المللی کمک می­کند تا شرکت­ها به منظر اقتصادى صحیحى نسبت به پرتفوى کسب و کار خود برسند و این موضوع به مدیریت بهبودیافته کسب و کار ختم مى­شود. هم­چنین فرصتى را براى شرکت ها فراهم مى آورد تا کنترل داخلى خود را به طور عمده­اى بهبود بخشند. در نهایت، شفافیت بیشتر سبب افزایش سطح مسئولیت پذیرى براى عملکردهاى مدیریت خواهد شد.

درخصوص گویه­های مرتبط با احتمال وجود نواقصی در اطلاعات تهیه شده از جمله ذخایر و نرخ­گذاری محصولات به توضیحاتی درخصوص بدهی (ذخیره) خسارت معوق که یکی از مهم­ترین تعهدات و بدهی­های صنعت بیمه است می­پردازیم.

خسارت معوق به طور عمده شامل خسارت­های واقع شده­ای است که پرداخت نشده و خسارت واقع شده­ای که گزارش نشده[5] است. استاندارد حسابداری فعالیت­های بیمه، استفاده از روش­های ریاضی برای هر رشته را مجاز دانسته و در حال حاضر روش مثلثی به عنوان یکی از دقیق­ترین روش­های برآورد خسارت در صنعت بیمه در سر تا سر دنیا پذیرفته شده است. در این روش بر اساس هزینه خسارت ثبت شده در هر سال، پس از صدور بیمه­نامه نسبت معقولی از روند ثبت خسارت کسب می­شود و به تاریخ ترازنامه تعمیم می­یابد. در حال حاضر، شرکت­های بیمه­ای کشور بطور عمومی بر اساس پرونده­های در جریان رسیدگی و نظر کارشناسان در خصوص خسارت برآوردی هر پرونده یا میانگین خسارت هر پرونده در سال گذشته، ذخیره خسارت­های گزارش شده را برآورد و 3 تا 10 درصد مبلغ بدهی خسارتهای گزارش شده را به عنوان خسارت­های واقع شده و گزارش نشده، شناسایی می­کنند که این روش احتمالا موجب بروز نواقصی در اطلاعات تهیه شده می­گردد.

در نهایت می­توان گفت که وقتی صنعت بیمه در حوزه شناخت و اندازه­گیری در گزارشگری مالی در وضعیت شفافی باشد، در سیاست گذاری­های خرد و کلان تصمیم­گیری را برای مدیران و ذینفعان و سیاست­گذاران آگاهانه­تر می­کند. یعنی آن­ها بر اساس اطلاعات قابل اتکا و مطمئن، در قیمت­گذاری، توسعه رشته­های بیمه­ای، تامین و تجهیز منابع، بیمه اتکایی و روابط کارگزاری تصمیم­گیری می­کنند.

لازم به توضیح است که آیین نامه شماره 94 با موضوع مقررات تعیین حق بیمه انواع رشته‌های بیمه‌ای و آیین نامه شماره 58 با موضوع ذخایر فنی موسسات بیمه و آیین نامه شماره 101 با عنوان شناسایی و طبقه­بندی مطالبات موسسات بیمه و نحوه محاسبه ذخایر آن­ها نیز در جهت کمک به شرکت­های بیمه در کاهش مشکلات اندازه­گیری و شناخت به تصویب شورای عالی بیمه رسیده­اند.

5-3- گزارشگری و افشاء

جدول 4 به بررسی گویه­های موضوع افشائیات در شرکت­های بیمه و نتایج آزمون آن­ها پرداخته است.

 

جدول 4- دیدگاه مشارکت­کنندگان درخصوص موضوعات افشا در شرکت­های بیمه

گویه	میانگین	آمار t	سطح معناداری
قابل تشخیص نبودن تفکیک عملیات بیمه­ای از عملیات سرمایه­گذاری به دلیل عدم تفکیک و افشای عملیات بیمه­ای و سرمایه­گذاری در بخش شناسایی درآمد و هزینه در صورتهای مالی فعلی شرکت­های بیمه	2.920	16.192	0.000
مشکل در تشخیص سود ده یا زیان ده بودن گروه قراردادها مطابق با استاندارد حسابداری شماره 28 و صورتهای مالی فعلی شرکتهای بیمه	3.320	20.402	0.000
عدم امکان تجزیه و تحلیل اطلاعات گروه قراردادهای بیمه ناشی از عدم انعکاس در  صورتهای مالی فعلی شرکتهای بیمه	3.700	20.670	0.000
فقدان اطلاعات تفصیلی و طبقه بندی شده درآمدهای حق بیمه و خسارات که در حال حاضر صرفا به شکل کلی و به تفکیک رشته گزارش می­شوند	3.880	21.846	0.000
عدم انعکاس ماهیت و میزان ریسک­های ناشی از قرارداد بیمه در صورتهای مالی شرکت­های بیمه	3.760	21.193	0.000
وضع عوارض و مالیات از طریق قوانین و دولت در سال­های اخیر، یکی از چالش­های مالی در شرکت های بیمه است. (بطور مثال مالیات و عوارضی که در بودجه سالانه کل کشور و یا از سوی دولت مصوب می شود) و بر فعالیت­های بیمه­گری و سودآوری شرکت ها تاثیرگذار است. گزارش و انعکاس این عوارض و مالیات در صورتهای مالی به نحو مناسبی صورت نمی گیرد.	4.180	24.153	0.000

منبع: یافته­های پژوهش

جدول 4 نشان می­دهد که کلیه موضوعات و چالش­های مرتبط با گزارشگری و افشاء در صورت­های مالی تایید شده­اند و از نظر صاحب­نظران و پاسخ­دهندگان چالش­ها و موضوعات حائز اهمیتی در حوزه افشائیات در صنعت بیمه وجود دارد.

برخی از قراردادهای بیمه زندگی رایج در بازارهای جهانی بیمه از دو جزء یکی بخش پوشش­های بیمه­ای و دیگری بخش خدمات سرمایه­گذاری اعم از پس انداز یا ابزارهای مالی تشکیل شده است که در چنین صورتی تحت شرایطی بخش دوم یعنی خدمات سرمایه­گذاری تحت شمول استانداردهای حسابداری غیربیمه­ای دیگری از جمله استاندارد ابزارهای مالی قرار می­گیرد. این بحث تحت عنوان جدا سازی اجزا در قرارداد بیمه از جمله در استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره 17 قراردادهای بیمه­ای آورده شده و طی آن شرایط مختلفی که در قراردادهای بیمه زندگی، جداسازی اجزاء مجاز یا لازم یا غیرمجاز می­باشد تشریح شده است. این مطلب که قراردادهای بیمه زندگی بلندمدت رایج در کشور از بعد الزامات استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی در محدوده کدامیک از شرایط مذکور یعنی جداسازی مجاز یا جدا سازی لازم یا جدا سازی غیرمجاز، قرار می­گیرند یکی از بحث­های حسابداری چند سال اخیر در سطح صنعت بیمه بوده است.

هر چند قراردادهای بیمه بلندمدت زندگی ریسک حیات بیمه­گذار را پوشش می­دهند ولی این قراردادها ماهیت برنامه ریزی مالی دارند و ترکیبی از محصول بیمه­ای و محصول سرمایه­گذاری به صورت پس انداز یا ابزار مالی می­باشند و گاه از دو جزء جداگانه بیمه­ای و سرمایه­گذاری تشکیل شده­اند به گونه­ای که بخش سرمایه گذاری آن را می­توان در گروه ابزارهای مالی و سرمایه­گذاری طبقه­بندی نمود. خاصیت یک ابزار سرمایه­گذاری و دلیل اصلی خرید این نوع محصولات در بازار سرمایه، سود‌آوری و نتایج مالی حاصل از سرمایه­گذاری است. اصولا حسابداری شرکت­های بیمه به دلیل ماهیت خدماتی که ارایه می­نمایند با حسابداری سایر موسسات و شرکت­ها متفاوت بوده و به همین دلیل در سطح بین­المللی و ملی برای حسابداری شرکت­های بیمه استانداردهای جداگانه تهیه می­شود که در آن­ استانداردها، رویه­های ویژه­ای برای حسابداری قراردادهای بیمه بلندمدت که عمدتا انواع بیمه­های زندگی را شامل می­شود پیش­بینی شده است. کوشش تمام تدوین­کنندگان استانداردهای حسابداری ملی و بین‌المللی قراردادهای بیمه زندگی، قابل اتکا بودن گزارش­های مالی و شفافیت نتایج آن برای کلیه ذینفعان اصلی شامل بیمه­گذاران، نهادهای نظارتی و سهامداران به منظور توسعه اعتمادسازی است که به رشد و تقویت کسب و کار بیمه منجر می­شود.

در واقع سرمایه­گذاری منابع حاصل از بیمه عمر و زندگی از دیگر رشته­های بیمه­ای تفکیک می­شود تا بتوان بر ایفای تعهدات شرکت­های بیمه نظارت بهتری داشت. رشته بیمه زندگی در حقیقت تعهد بلندمدت شرکت­های بیمه در قبال بیمه­گذاران است در حالی که دیگر رشته­های بیمه­ای برای یک دوره یکساله بین بیمه­گر و بیمه­گذار منعقد می­شوند.

با تفکیک فعالیت­های بیمه­ای و سرمایه­گذاری، بیمه مرکزی نیز به عنوان نهاد ناظر بر صنعت بیمه نظارت جامع­تر و عمیق­تری بر عملکرد شرکت­ها خواهد داشت.

در حال حاضر افشائیات شرکت­های بیمه طبق آیین نامه شماره 88 تحت عنوان گزارشگری و افشای اطلاعات مؤسسات بیمه صورت می­پذیرد که طبق آن عملکرد بیمه­گری مستقیم مؤسسه بیمه به تفکیک هر یک از بیمه­نامه­های صادره و هر یک از خسارت­های پرداختی در رشته­های مختلف بیمه­ای به همراه نرخ و شرایط مورد عمل در هر یک از آن­ها صورت می­پذیرد که متفاوت از الزامات استاندارد حسابداری بین­المللی بیمه به شکل گروه­بندی قراردادها می­باشد و لذا طبق نظر پاسخ­دهندگان این شکل از افشا، تجزیه و تحلیل قراردادهای بیمه و سودده یا زیان­ده بودن آن­ها را با چالش مواجه نموده است. هم­چنین طبق آیین­نامه مذکور صورت حساب مشارکت در منافع هر یک از بیمه­گذاران بیمه­های زندگی و نحوه محاسبه آن و هم­چنین عملکرد سرمایه­گذاری­های مؤسسه بیمه مشتمل بر منابع قابل سرمایه­گذاری، ترکیب سرمایه­گذاری­ها، درآمدها، هزینه­ها و بازده انواع سرمایه­گذاری­ها به تفکیک بیمه­های زندگی و غیرزندگی باید ارائه و افشا گردد که البته با وجود این موضوع، فاصله زیادی تا الزامات ارائه و افشا طبق استاندارد حسابداری بین­المللی گزارشگری مالی بیمه وجود دارد.

 

5-4- سیستم­ها و فرایندها

جدول 5 به بررسی گویه­های موضوع و چالش­های سیستم­ها و فرایندها در شرکت­های بیمه و نتایج آزمون آن­ها پرداخته است.

 

جدول 5- دیدگاه مشارکت­کنندگان درخصوص موضوعات سیستم­ها و فرایندها در شرکت­های بیمه

گویه	میانگین	آمار t	سطح معناداری
فرآیندهای مالی، خزانه داری و مدیریت سرمایه­گذاری  شرکت های بیمه ظرفیت لازم برای تولید و تهیه اطلاعات لازم برای اندازه گیری و افشا در صورتهای مالی طبق استانداردهای بین المللی را ندارد.	3.900	24.036	0.000
عدم آموزش کافی و مهارت آموزی کارکنان حسابداری مالی، سرمایه گذاری و اکچوئری شرکتهای بیمه و عدم تسلط کافی آنها بر شرایط خاص صنعت متناسب با پیچیدگی­ها و مباحث تخصصی صنعت بیمه مانع بهبود سیستم ها و فرآیندها بوده است.	4.000	23.664	0.000
عدم یکپارچگی سیستم فناوری اطلاعات و نرم افزارهای مورد استفاده در شرکت­های بیمه اندازه گیری و افشا و تهیه صورتهای مالی را با مشکل مواجه کرده است.	4.180	25.989	0.000
افزایش احتمال بروز خطا و اشتباهات در انجام برآوردها و محاسبات به دلیل فقدان سیستم اطلاعاتی یکپارچه	3.940	22.546	0.000
عدم ارتباط مناسب میان سیستم اکچوئری و سیستم مالی شرکتهای بیمه	3.660	21.171	0.000
نیاز به تقویت و بهبود مهارت­ها و دانش اکچوئریست­ها، حسابداران، حسابرسان که مستقیم درگیر اندازه گیری و افشا می باشند	4.200	25.589	0.000

منبع: یافته­های پژوهش

 

جدول 5 نشان می­دهد که کلیه موضوعات و چالش­های مرتبط با سیستم­ها و فرایندها تایید شده­اند و از نظر صاحب­نظران و پاسخ­دهندگان چالش­ها و موضوعات حائز اهمیتی در حوزه سیستم­ها و فرایندها در صنعت بیمه وجود دارد.

طبق نظر پاسخ­دهندگان، در حال حاضر فناوری اطلاعات و سیستم­های اطلاعاتی شرکت­های بیمه با چالش­هایی مواجه می­باشد. عدم یکپارچگی سیستم فناوری اطلاعات شرکت­های بیمه موجب زمان­بر شدن فرایند گزارشگری در شرکت­های بیمه خواهد شد و افزایش احتمال بروز خطا و اشتباهات در انجام برآوردها و محاسبات به دلیل فقدان سیستم اطلاعاتی یکپارچه را در پی خواهد داشت. بر اساس مصاحبه­هایی که برای اعتبارسنجی یافته­ها شد، برخی از شرکت­های بیمه اذعان می­کنند بخش زیادی از محاسبات پایه در شرکت­های بیمه در اکسل انجام می­شود. لازم به توضیح است که علاوه بر سیستم­های اطلاعاتی مورد استفاده توسط هریک از شرکت­های بیمه، سامانه نظارت و هدایت الکترونیکی بیمه (سنهاب) توسط نهاد نظارتی یعنی بیمه مرکزی طرح­ریزی و مورد استفاده قرار گرفته که بستر تبادل الکترونیکی اطلاعات بین بیمه مرکزی، مؤسسات بیمه و سایر مراجع ذیربط را فراهم می­سازد.

نیروی انسانی از اصلی­ترین سرمایه­های شرکت­های بیمه است و ضرورت آموزش و تخصص­های لازم برای آن­ها با توجه به خاص بودن صنعت بیمه نیز طبق یافته­ها تایید شد.  صنعت بیمه یک صنعت نیروی انسانی محور است که نیروی انسانی در پویایی آن نقش اساسی دارد. در این راستا انجمن حرفه­ای صنعت بیمه تشکیل گردیده که گامی موثر اما ناکافی در پرورش نیروی انسانی بوده است. مسئله مهم دیگر در صنعت بیمه که طبق نظر مشارکت­کنندگان نیاز به بهبود دارد مسئله تقویت و بهبود مهارت اکچوئری است.

اکچوئر سهم قابل توجهی در طراحی محصولات بیمه­ای و تعیین خط مشی­های سرمایه­گذاری در صنعت بیمه دارد. بیمه­گران با دریافت حق بیمه از مشتریان بی­شمار خود، تعهدات سنگینی را به عهده می­گیرند، این تعهدات باید محاسبه شده و در حساب­های شرکت بیمه و در صورت وضعیت مالی منعکس شود و به تناسب آن­ها ذخایر لازم (انواع ذخایر فنی) نگهداری گردد. این محاسبات نیز اصول و قواعدی دارد که در علم اکچوئری  بحث می­شود. توضیحات فوق ضورت نیاز به تقویت و بهبود مهارت­ها و تخصص افراد مسئول در صنعت بیمه از جمله اکچوئریست­ها را نمایان می­سازد. در ضمن آیین­نامه شماره 78 تحت عنوان آیین­نامه اکچوئر رسمی بیمه به موضوعات اکچوئری در این صنعت اختصاص دارد.

 

6- نتیجه­گیری و بحث

صورت­های مالی واحد تجاری که هسته اصلی منابع اطلاعات مالی را تشکیل می­دهند باید برای سرمایه­گذاران قابل درک باشد و به ویژه در صنعتی چون صنعت بیمه که عمدتا با برآوردها و تخمین مواجه است، بهبود کیفیت گزارشگری مالی از اهمیت ویژه­ای برخوردار است و بنظر می­رسد یکی از راه­های رسیدن به این مهم، به­کارگیری استانداردهای بین­المللی گزارشگری باشد. در سال­های اخیر تلاش شده است تا صورت­های مالی نمونه شرکت­های بیمه منطبق با آن­چه در دنیا وجود دارد برای بهبود گزارشگری مالی صنعت بیمه تهیه و اجرا شود که این موضوع بنظر اقدامی لازم است ولی کافی نمی باشد.

از آن جایی که اطلاعات و گزارشگری مالی مطلوب صنعت بیمه از اهمیت بسزایی برخوردار است، پژوهش درخصوص وضعیت کنونی گزارشگری مالی در صنعت بیمه امری ضروری به نظر می­رسد.

لذا در پژوهش حاضر به بررسی مسائل و مشکلات گزارشگری مالی در صنعت بیمه در سه حوزه شناخت و اندازه­گیری، گزارشگری و افشاء، سیستم­ها و فرایندها پرداختیم. نتایج در بخش اول پرسشنامه یعنی موضوعات مرتبط با شناخت و اندازه­گیری نشان داد که کلیه موضوعات و چالش­های مرتبط با شناخت و اندازه­گیری توسط پاسخ دهندگان تایید شده­اند. این موضوعات شامل تمرکز استاندارد حسابداری شماره 28 صرفا بر بیمه­های عمومی و بیمه عمر زمانی، فقدان استاندارد حسابداری در رشته بیمه­های زندگی و اکتفا به آیین­نامه­های موجود بیمه مرکزی، عدم کاربرد روش­های متداول اندازه­گیری قراردادهای بیمه در سطح بین­المللی در شرکت­های بیمه در ایران، فقدان استاندارد مشخص درخصوص میزان کفایت ذخیره در رشته­های مختلف به خصوص رشته­های غیرزندگی و ابهام در صحت مبنای محاسبات ذخایر برای قراردادهای بیمه، شناخت درآمد حق بیمه طبق استاندارد حسابداری شماره 28 تنها بر مبنای اطلاعات در زمان انجام معامله(بهای تاریخی) و نادیده گرفتن تعدیلات از جمله تعدیل ریسک و یا تعدیلات ناشی از ریسک بازار در زمان گزارش، عدم نرخ گذاری صحیح محصولات با توجه به فقدان منبع مشخص(استاندارد حسابداری) درخصوص برآورد ریسک هر قرارداد و عدم تحلیل دقیق درخصوص ریسک مربوط به قراردادها بودند.

در حال حاضر شناخت و اندازه­گیری اقلام صورت­های مالی شرکت­های بیمه بر اساس استاندارد حسابداری شماره 28 و آیین­نامه­های مصوب شورای عالی بیمه صورت می­گیرد که همانگونه که در بخش پیشینه بیان شد وجوه افتراق میان استاندارد حسابداری و آیین نامه و هم­چنین عدم جامعیت استاندارد حسابداری بیمه موجب بروز مشکلات متعدد در امر گزارشگری مالی شرکت­های بیمه شده است. لذا بنظر می­رسد بکارگیری استاندارد حسابداری بین­المللی بیمه علاوه بر کمک به مرتفع­سازی این مشکلات، با همسو نمودن روش­های مورد استفاده در شرکت­های بیمه در ایران با روش­های متداول اندازه­گیری قراردادهای بیمه در سطح بین المللی به گسترده شدن فعالیت­های بین المللی شرکت­های بیمه نیز کمک نماید.

نتایج حاصل از پژوهش حاضر در خصوص مسائل مرتبط با شناخت و اندازه­گیری در شرکت­های بیمه، یافته­های حاصل از پژوهش­های پیشین از جمله ارجحیت آیین­نامه بر استاندارد و چشم­پوشی از الزامات استاندارد توسط شرکت­های بیمه (میثم حاجی محمدی،1392)، عدم تطابق برخی از اقلام صورت‌های مالی در آیین­نامه­های بیمه مرکزی با تعاریف عناصر صورت‌های مالی طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی(شفیعی، 1387)، ضرورت اصلاح استاندارد 28 و آیین نامه­ها و رویه­های حسابداری مورد عمل شرکت­های بیمه­ای با لحاظ استانداردهای بین­المللی گزارشگری مالی(میکائیلی و همکارانش، 1396) را تایید می­نماید.

هم­چنین فقدان استاندارد مشخص درخصوص میزان کفایت ذخیره در رشته­های مختلف بخصوص رشته­های غیرزندگی و ابهام در صحت مبنای محاسبات ذخایر برای قراردادهای بیمه نیز مورد تایید پاسخ دهندگان قرار گرفت که با یافته پژوهش میکائیلی و همکارانش (1396) تطابق دارد.

نتایج در بخش دوم پرسشنامه یعنی موضوعات مرتبط با گزارشگری و افشاء نشان داد که کلیه موضوعات و چالش­های مرتبط با افشا نیز توسط پاسخ­دهندگان تایید شده­اند. قابل تشخیص نبودن عملیات بیمه­ای از عملیات سرمایه­گذاری به دلیل عدم تفکیک میان عملکرد ناشی از عملیات بیمه­ای و سرمایه­گذاری در بخش شناسایی درآمد و هزینه در صورت­های مالی فعلی شرکت­های بیمه، مشکل در تشخیص سودده یا زیان­ده بودن گروه قراردادها مطابق با استاندارد حسابداری شماره 28 و صورتهای مالی فعلی شرکت­های بیمه، عدم امکان تجزیه و تحلیل اطلاعات قراردادهای بیمه مطابق با صورت­های مالی فعلی شرکت­های بیمه و عدم افشای ماهیت و میزان ریسک­های ناشی از قرارداد بیمه طبق استاندارد حسابداری شماره  28، مهم­ترین چالش­ها در این خصوص هستند.

از نظر چانگ و همکارانش(2010) تنها در صورت افشای اطلاعات مالی صحیح واحد نظارتی می­تواند وظیفه خود را پوشش دهد. حسابداری بیمه یکی از پیچیده­ترین روش­های حسابداری در همه بخش­های اقتصادی است، دلیل آن هم این است که در هر دو طرف ترازنامه از برآوردها استفاده گسترده ای می شود. در حال حاضر افشائیات شرکت­های بیمه طبق آیین نامه شماره 88 تحت عنوان گزارشگری و افشای اطلاعات مؤسسات بیمه صورت می­پذیرد که طبق آن عملکرد بیمه­گری مستقیم مؤسسه بیمه به تفکیک هر یک از بیمه­نامه­های صادره و هر یک از خسارت­های پرداختی در رشته­های مختلف بیمه­ای به همراه نرخ و شرایط مورد عمل در هر یک از آن­ها صورت می­پذیرد که متفاوت از الزامات استاندارد حسابداری بین­المللی بیمه به شکل گروه­بندی قراردادها می­باشد و لذا طبق نظر پاسخ­دهندگان این شکل از افشاء، تجزیه و تحلیل قراردادهای بیمه و سودده یا زیان­ده بودن آن ها را با چالش مواجه نموده است. هم­چنین با توجه به عدم تفکیک فعالیت­های بیمه و فعالیت­های سرمایه­گذاری طبق صورت­های مالی فعلی شرکت­های بیمه، قابل تشخیص نبودن عملیات بیمه­ای از عملیات سرمایه­گذاری یکی دیگر از چالش­های موجود در حوزه گزارشگری مالی شرکت­های فعال در صنعت بیمه است. یکی از الزامات استاندارد بین المللی گزارشگری مالی صنعت بیمه جداسازی کامل عملیات بیمه­گری از عملیات سرمایه­گذاری است. یافته­های پژوهش حاضر نتایج حاصل از تحقیقات در خصوص ضرورت تدوین استاندارد مجزا برای بیمه­های زندگی (بنویدی، 1395) را تایید می­نماید.

نتایج در بخش پایانی پرسشنامه یعنی موضوعات مرتبط با سیستم­ها و فرایندها نشان داد که کلیه موضوعات و چالش­های مرتبط با سیستم­ها و فرایندها نیز توسط پاسخ­دهندگان تایید شده­اند. مطلوب نبودن ظرفیت­سازی شرکت­های بیمه در زمینه فرآیندهای مالی و خزانه­داری و مدیریت سرمایه­گذاری، عدم آموزش کافی و مهارت آموزی کارکنان حسابداری مالی، سرمایه گذاری و اکچوئری شرکتهای بیمه و عدم تسلط کافی آن­ها بر شرایط خاص صنعت متناسب با پیچیدگی­ها و مباحث تخصصی صنعت بیمه، عدم یکپارچگی سیستم فناوری اطلاعات (سخت افزار و نرم افزار) شرکت­های بیمه و بنابراین زمان­بر شدن فرایند گزارشگری در شرکت­های بیمه، افزایش احتمال بروز خطا و اشتباهات در انجام برآوردها و محاسبات به دلیل فقدان سیستم اطلاعاتی یکپارچه، عدم ارتباط مناسب میان سیستم اکچوئری و سیستم مالی شرکت­های بیمه، نیاز به تقویت و بهبود مهارت­ها و تخصص افراد مسئول در صنعت بیمه از جمله اکچوئریست­ها، حسابداران، حسابرسان چالش­های شناسایی شده در حوزه سیستم­ها و فرایندها هستند.

چالش­های شناسایی شده در بخش سیستم­ها و فرایندها در سه حوزه­ اصلی شامل سیستم اطلاعاتی و فناوری اطلاعات، آموزش و مهارت نیروی انسانی و دانش و تخصص اکچوئری شناسایی گردیدند. یافته­های حاصل از پژوهش حاضر نتایج حاصل از سایر پژوهش­ها در خصوص ناکارآمدی سیستم اطلاعاتی شرکت­های بیمه (پیکارجو، 1394)، ناکافی بودن سیستم اطلاعاتی شرکت­های بیمه متناسب با نیازهای اطلاعاتی (ابراهیم زاده 1387)، فاصله داشتن یادگیری و آموزش در صنعت بیمه از وضع مطلوب (حاج پیروزبخت 2021، ترک­زاده 1395 و فتحی 1391) را تایید می­نماید.

یافته­های پژوهش نشان می­دهد که گزارشگری مالی در صنعت بیمه تکامل نیافته است و در برخی ابعاد گزارشگری مالی ضعف­هایی وجود دارد. با توجه به چالش­های بیان شده پیشنهاد می­گردد در تحقیقات آتی به بررسی شناسایی سایر چالش­ها، راهکارهای حل چالش­ها و نقش بکارگیری استاندارد بین­المللی گزارشگری مالی شماره 17 در مرتفع نمودن چالش­های گزارشگری در صنعت بیمه پرداخته شود.

در نهایت با توجه به این که شرکت­های بیمه­ای که پرسشنامه را تکمیل کرده­اند تنوع فعالیت کافی دارند یعنی از همه حوزه بیمه­های عمومی، درمان، عمر و زندگی و اتکایی در نمونه هستند، لذا تعمیم نتایج به کل جامعه که به خصوص در یک صنعت فعالیت می‌کنند قابل تسری است. با این وجود تعداد نمونه به عنوان یک محدودیت پژوهش تلقی می­گردد و انجام پژوهش­های آتی و مشارکت تعداد بیشتری از افراد می­تواند راهکاری برای رفع این محدودیت باشد.

سپاسگزاری

 از همکاری کمیته ابگم بیمه مرکزی و به ویژه رئیس آن و همچنین کلیه کارشناسان و مسئولین شرکت­های بیمه از جمله اعضای مالی هیئت مدیره و هیئت عامل، مدیران مالی، مدیران حسابرسی داخلی، ریسک، کارشناسان ارشد حوزه­های مذکور که ما را در فرایند پژوهش حاضر یاری نمودند، تشکر و قدردانی می­گردد. این مقاله یکی از خروجی­های پژوهشی است که با حمایت مادی و معنوی پژوهشکده بیمه در دانشگاه الزهرا(س) انجام شده است. 

 

[1]- گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران.  [e-mail]

[2]- گروه حسابداری، دانشکده علوم اجتماعی و اقتصادی دانشگاه الزهرا، تهران، ایران. نویسنده مسئول [e-mail]

[3] International Accounting  Standards Board

[4] deposit

[5] IBNR

مراجع

• اسدی قراگوز، سعید، دقیقی اصلی، علیرضا، مهدوی، غدیر، دامن کشیده، مرجان. 1398 . عوامل موثر در توسعه مالی با تاکید بر بیمه­های زندگی (مطالعه تطبیقی ایران و کشورهای توسعه یافته). پژوهشنامه بیمه. 4(34) 9-45
• اسکافی اصل، مهدی، حیدرپور، فرزانه. 1400. طراحی مدلی برای پیاده­سازی استاندارد بین­المللی گزارشگری مالی شماره 17. فصلنامه پژوهش­­های حسابداری مالی و حسابرسی. 13(49). 233-257
• آسوده، سید محمد. 1375. نقش اطلاعات و سیستمهای اطلاعاتی در مدیریت شرکتهای بیمه. پژوهشنامه بیمه. شماره 43 صفحه 91-83
• بنویدی، مجید. 1396. بررسی الزامات تدوین استاندارد حسابداری بیمه­های زندگی در ایران. طرح پژوهشی شماره90، پژوهشکده بیمه
• بینشیان، تابش، زیاری. 2018. آیا حرفه حسابداری آمادگی پذیرش استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی (IFRS) را دارد؟. مطالعات حسابداری و حسابرسی7(25)99-114.
• پیکارجو، اکبر. 1394. کمبود نیروی انسانی متخصص در صنعت بیمه. روزنامه دنیای اقتصاد، شماره خبر 950827 شماره روزنامه 3612
• ترک زاد، بیتا، ترک زاد، لیلا. 1395. بررسی نیاز سنجی آموزش شعب و نمایندگی­های شرکت بیمه کارآفرین. دومین همایش ملی پژوهش­های علوم مدیریت
• جنگی، امیرهوشنگ، اسدی، اصغر، میرآقازاده، سیدامید. 1393. اثر اجرای استاندارد 28 حسابداری و افزایش مطالبات بر حد توانگری شرکت های بیمه. پژوهشنامه بیمه. 3(29) 75-94
• حاج پیروز بخت، محمد، حسینی، سید رسول، صفری، محمود. 2021. ارائه الگوی مبتنی در توسعه آموزش فردی در کارکنان صنعت بیمه. فصلنامه توسعه آموزش جندی شاپور اهواز 50-61
• حاج پیروز بخت، محمد، حسینی، سید رسول، صفری، محمود. 2021. واکاوی فرایند توسعه شخصی در سیستم آموزش مدیریت منابع انسانی (مطالعه موردی: با تأکید بر توسعه آموزش در صنعت بیمه). علوم تربیتی, 28(2).153-168
• حاجی علی اکبری، فیروزه. 1399. طراحی الگوی توسعه آموزش های فنی و حرفه ای متناسب با نیاز بازار کار و ظرفیت های منطقه ای: مطالعه موردی. فصلنامه علمی مهارت آموزی. 81-102 3(31).
• حاجی محمدی، میثم، 1392. مغایرت بین استاندارد حسابداری شماره 28 و آیین نامه 58 چیست؟. ماهنامه حسابرس.
• حساس‌یگانه، ‌یحیی، دوست‌محمدی، ‌افسانه. 2011 . آثار به کار گیری استاندارد 28 حسابداری بر صورت های مالی شرکت های بیمه در ایران. پژوهشنامه بیمه 167-188. 101(26)
• حسن زاده، علی، عسگری، محمدمهدی، کاظم نژاد، مهدی. 1389. بررسی جایگاه صنعت بیمه در اقتصاد و بازار سرمایه ایران. پژوهشنامه بیمه. 2(25) 165-199
• دارابی، رویا، ربیعی، مهناز، اله وردی، مجید. 2014. مقایسه استاندارد حسابداری شماره 28 با آئین نامه شماره 58 شورای عالی بیمه و تأثیر مغایرتهای موجود بر سود و مالیات عملکرد شرکتهای بیمه. پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی. 5(20) 82-57 ‏
• ذاکری، امیر، افرازه، عباس، مظلومی، نادر، جلالی، سیدحسین. 1392. ارزیابی جایگاه راهبردی سرمایه فکری در صنعت بیمه. مطالعات مدیریت راهبردی. 4(16) 131-159
• رحیمی باغ ابریشمی، منصور علی، لکیان، اسفندیار، کامیابی، یحیی، طهرانچیان، امیرمنصور. 1396. نحوه شناسایی عناصر گزارش­های مالی طبق استاندارد شماره 28 و تاثیر آن بر حقوق متقابل ذینفعان اصلی (بیمه­گر و بیمه­گذار) در صنعت بیمه. پژوهشنامه بیمه، شماره4(128)
• سجادیان، اکرم سادات. 1396. رابطه میان سیستم های اطلاعاتی مدیریت و کارایی شرکتهای بیمه. فصلنامه پژوهش­های جدید در مدیریت و حسابداری. 3(25).
• شفیعی، امیرحمزه. 1387. بررسی استاندارد حسابداری 28 و موضوعات ناشی از بکارگیری آن. روزنامه دنیای اقتصاد. شماره 1609
• عبادالله زاده، بهرام. 2020. نقش راهبردی دانش اکچوئری و سرمایه­گذاری­ها در توسعه بیمه­های عمر. تازه­های جهان بیمه. شماره 136 و 137، صفحه 30تا43
• فتحی واجارگاه، کوروش، خراسانی، اباصلت، دوستی، هومن. 1391. نیازسنجی و تحلیل شکاف آموزشی کارکنان یک شرکت بیمه و تدوین نیازهای آموزشی آنها بر اساس مدل استاندارد مهارت. پژوهشنامه بیمه.4(27) 69-51
• فیاضی، مرجان، افشار، زهرا. 2015. تأثیر فناوری اطلاعات بر کارکردهای مدیریت منابع انسانی در صنعت بیمه. مطالعات مدیریت کسب و کار هوشمند4(13). 64-43
• کردستانی، غلامرضا، بهرامفر، نقی، امیری، علی. 1398. تأثیر کیفیت افشا بر عدم تقارن اطلاعاتی. فصلنامه پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی11(42), 159-178.‏
• کریمی، سید محمد.1392. ارزیابی عملکرد صنعت بیمه کشور و تبیین چشم ‌انداز آینده.فصلنامه سیاست های مالی واقتصادی1(2). 202-183
• مرادی، علی اله.1396. آثار به کارگیری استاندارد حسابداری شماره 28 ایران (فعالیت های بیمه عمومی) بر تصمیمات استفاده کنندگان از صورت های مالی شرکت های بیمه، آزمایش تجربی و بررسی کاربردها در ارزیابی شرکت های مذکور در ایران. فصلنامه پژوهش­های جدید در مدیریت و حسابداری. 3(19).
• مصباح راد، سیده آدینه، 1383، اثربخشی سیستم اطلاعات مدیریت در شرکت بیمه دانا. فصلنامه صنعت بیمه 4(76) ص 119-137
• موفق، سمیرا، رحمانی، علی، نیاکان، لیلی، مداحی، آزاده. 1399. اجرای استانداردهای بین‌المللی گزارشگری مالی در صنعت بیمه. پژوهشهای کاربردی در گزارشگری مالی9(2) 227-256.
• میکائیلی، محمد، پاشایی، محمد، کریمی، غلامعباس.1397. مطالعه تطبیقی استانداردهای حسابداری و رویه­های حسابداری مورد عمل در صنعت بیمه. فصلنامه حسابرس شماره 96 ص 78-84
• نامداری، زهرا. 1400. کمبود نیروی انسانی متخصص ریسک بزرگ آینده صنعت بیمه. اختصاصی چابک آنلاین. شناسه خبر : 21556
• نخبه فلاح، زهرا. 1396. استاندارد بین المللی گزارشگری مالی شماره 17 و کمک آن به ثبات مالی. حسابرس. ش92 ص 16- 11
• نعمت اللهی، امیررضا، دارابی، رویا، صراف، فاطمه، نوری فرد، یداله. 1398. عوامل موثر بر شفافیت اطلاعات مالی در صنعت بیمه. حسابداری مدیریت 12(42)89-102.
• نمن الحسینی، مهدی، صفری، امیر، مظلومی، یونس، پاینده، امیر تیمور، تیموریان، مریم. 1401. بررسی وضعیت اکچوئران مردد در یک میزگرد. بیمه نویس.

وکیلی­فرد، حمیدرضا، طالب­نیا، قدرت اله، نیکومرام، هاشم، علی­اصغر، طاهرآبادی. 1393. روند تغییرات استانداردهای حسابداری و تاثیر آن بر کیفیت اطلاعات حسابداری. فصلنامه پژوهش­های حسابداری مالی و حسابرسی. 6(22) 123-145