اثربخشی آموزش آگاهی واج‌شناختی از طریق نرم‌افزار تلفن همراه بر مهارت‌های تنظیم رفتار، فراشناخت و بهبود عملکرد خواندن کودکان مبتلابه نارساخوانی

نشریه علمی آموزش و ارزشیابی (فصلنامه)

دوره 15، شماره 59، آذر 1401، صفحه 37-62   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jinev.2023.1963003.2739

نویسندگان

زینب خانجانی^{* 1}؛ متینه نایبی²؛ تورج هاشمی¹

¹استاد گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

²کارشناسی‌ارشد روانشناسی بالینی کودک و نوجوان، گروه روانشناسی، دانشکده علوم تربیتی و روانشناسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران

چکیده

هدف پژوهش حاضر بررسی اثربخشی آموزش آگاهی واج‌شناختی از طریق نرم‌افزار تلفن همراه بر بهبود عملکرد خواندن و مهارت‌های تنظیم رفتار و فراشناخت در کودکان مبتلابه اختلال یادگیری خاص با اسپسیفایر خواندن بود. روش پژوهش از نوع آزمایشی، تک آزمودنی بود. براین‌اساس از بین کودکان واجد شرایط پژوهش 3 کودک مبتلابه نارساخوانی به‌صورت هدفمند انتخاب شدند و آزمون­های وکسلر (WISC-IV؛ وکسلر، 2003) و خواندن و نارساخوانی (نما) (کرمی نوری، مرادی؛ 1384). توسط دانش‌آموزان و پرسش‌نامه کارکردهای اجرایی بریف (BRiEF؛ گای، گویا، اسکوییس، کنورثی؛ 2000). توسط والدین کودکان اجرا و تکمیل شد. یافته‌های پژوهش با استفاده از بررسی چشمی نمودارها، درصد بهبودی و اندازه اثر بررسی شدند. نتایج نشان داد که آموزش آگاهی واج‌شناختی از طریق نرم‌افزار تلفن همراه سبب بهبود عملکرد خواندن و بالا رفتن مهارت‌های فراشناخت و تنظیم رفتار در کودکان دختر مبتلابه اختلال یادگیری خاص با اسپسیفایر خواندن می‌شود. از دستاوردهای این پژوهش، معرفی نرم‌افزاری آموزشی مبتنی بر آگاهی واج‌شناختی و برگرفته از خرده آزمون­های آزمون آگاهی واج‌شناختی است که می‌تواند به‌عنوان ابزاری مکمل در بخشی از فرایند درمانی– ترمیمی اختلال خواندن و در جهت بهبود توانایی خواندن و مهارت‌های فراشناخت و کنترل رفتار دانش‌آموزان دارای اختلال خواندن مفید واقع گردد.

کلیدواژه‌ها

واج آگاهی؛ اختلال یادگیری خاص؛ تنظیم رفتار؛ فراشناخت؛ عملکرد خواندن

مراجع

دستجردی کاظمی، مهدی؛ و سلیمانی، زهرا (۱۳۸۲). آزمون آگاهی واج‌شناختی، تهران. سازمان آموزش‌وپرورش استثنایی، انتشارات: پژوهشکده کودکان استثنایی

دستجردی کاظمی، مهدی، سلیمانی، زهرا (1385) آگاهی واج‌شناختی چیست؟ مجله پژوهش در حیطه کودکان استثنایی، 6، 931-954،

وکسلر، دیوید (1996) راهنمای اجرا و نمره‌گذاری مقیاس هوشی وکسلر کودکان چهار: ترجمه انطباق و هنجاریابی. عابدی، محمدرضا؛ صادقی، احمد؛ ربیعی، محمد (1391) مؤسسه تحقیقات و علوم رفتاری - شناختی سینا

رضایی، سعید؛ افروز، غلامعلی؛ حسن‌زاده، سعید؛ حجازی، الهه و خرازی، سید کمال (1393) طراحی برنامۀ آموزش شناخت اجتماعی، (SCT) و بررسی اثربخشی آن بر توانایی و مهارت‌های تشخیص، درک و ابراز حالات هیجانی کودکان مبتلابه اختلال اوتیسم با عملکرد بالا (HFA) فصلنامه پژوهش در یادگیری آموزشگاهی و مجازی، 1، 484-77.

سلیمانی، زهرا (۱۳۷۹) بررسی آگاهی واج‌شناختی و تأثیر آموزش خواندن بر کودکان ۵/۵ و 5/6 ساله فارسی‌زبان شهر تهران. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی - درمانی ایران

سلیمانی، زهرا (۱۳۷۹)، بررسی آگاهی واج‌شناختی و تأثیر آموزش خواندن بر کودکان 2 و ۵ ساله مهد کودک‌های منطقه ۳ آموزش‌وپرورش تهران، پایان‌نامه کارشناسی، دانشگاه علوم پزشکی ایران، تهران

سلیمانی، زهرا و دستجردی کاظمی، مهدی (۱۳۸۴)، تعیین روایی و اعتبار آزمون آگاهی واج‌شناختی، فصلنامه روان‌شناسی، 1(9)، ۱۰۰- ۸۲

سلیمانی، زهرا دستجردی کاظمی، مهدی (۱۳۸۹). آزمون آگاهی واج‌شناختی و ویژگی‌های روان‌سنجی آن. تهران: پژوهشگاه مطالعات آموزش‌وپرورش.

مرادی، علیرضا؛ حسینی، مریم؛ کرمی نوری، رضا؛ حسنی، جعفر و پرهون، هادی. (۱۳۹۵) بررسی اعتبار و روایی عاملی آزمون خواندن و نارساخوانی (نما). تازه‌های علوم‌شناختی؛ ۱۸(۱): ۳۴-۲۲

مستقیم‌زاده، الهام و سلیمانی، زهرا. (۱۳۸۴). تأثیر آموزش آگاهی واج‌شناختی بر توانایی خواندن دختران کم‌توان ذهنی پایه دوم دبستان. تازه‌های علوم‌شناختی. ۷ (۲): ۲۸-۲۲

میکائیلی، فرزانه و فراهانی، محمدتقی. (۱۳۸5). بررسی مدل پردازش واج‌شناختی خواندن در دانش‌آموزان پسر عادی و نارساخوان دبستانی. فصلنامه کودکان استثنایی; ۵ (۴): ۴۱۶-۳۷۹

Bruggink, A., Huisman, S., Vuijk, R., & Garnefski, N. (2016). Cognitive emotion regulation, & anxiety and depression in adults with autism spectrum disorder. Research in Autism Spectrum Disorders, 22, 34–44.

Calkins, S. D., Hill, A. S. D., Gill, K. L., & Johnson, M. D. (2007). Caregiver influences in emerging emotion regulation. In J. J. Gross (Ed.), Handbook of emotion regulation (pp. 229–248). Guilford Press Calkins.

Casalis, S., & Colé, P. (2009). On the relationship between morphological and phonological awareness: Effects of training in kindergarten and in first-grade reading. First Language, 29(1): 113–142.

     https://doi.org/10.1177/0142723708097484

Cheung, A. C. K., & Slavin, R. E. (2013). The effectiveness of educational technology applications for enhancing mathematics achievement in K-12 classrooms: A meta-analysis. Educational Research Review, 9, 88–113.

      https://doi.org/10.1016/j.edurev.2013.01.001

Chuele, C. M., & Boudreau, D. (2008). Phonological awareness intervention: Beyond the basics Language, Speech, and Hearing Services in Schoo. 39, 3–20.

Dastjerdi Kazemi, M., & Soleimani, Z. (2004). Phonological awareness test, Tehran. Exceptional Education Organization, Publications: Research Institute for Exceptional Children [In Persian].

Dastjerdi Kazemi, M., & Soleimani, Z. (2015) What is phonological awareness? Journal of research in the field of exceptional children, 6, 954-931 [In Persian].

Dennis, T. A., & Hajcak, G. (2009). The late positive potential: a neurophysiological marker for emotion regulation in children. Journal of Child Psychology and Psychiatry, and Allied Disciplines, 50(11): 1373–1383.

     https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.2009.02168.x

Etchepareborda, M. C. (2003). Efficacy of fast forward training on facilitating acquisition of reading skills by children with reading difficulties-A longitudinal study. Annals of Dyslexia, 51, 75–96.

Flavell, J. H. (1988). The development of children’s knowledge about the mind: From cognitive connections to mental representations.

Flavell, J. H., & Miller, P. H. (1998). Social cognition. Social Cognition. See Kuhn Siegler, 851–898.

Gioia, G. A., Isquith, P. K., Guy, S. C., & Kenworthy, L. (2000). Behavior rating inventory of executive function: Professional manual 2000. Psychological Assessment Resources.

Hughes, C. (1998). Executive function in preschoolers: Links with theory of mind and verbal ability. The British Journal of Developmental Psychology, 16(2): 233–253. https://doi.org/10.1111/j.2044-835x.1998.tb00921.x

Kleitman, S., & Stankov, L. (2007). Self-confidence and metacognitive processes. Learning and Individual Differences, 17(2): 161–173.

     https://doi.org/10.1016/j.lindif. 2007.03.004

Logan, J. A. R., Schatschneider, C., & Wagner, R. K. (2009). Rapid serial naming and reading ability: the role of lexical access. Reading and Writing, 24(1): 1–25. https://doi.org/10.1007/s11145-009-9199-1

Marx, L., Weber, J., & Schneider, W. (2005). Phonological awareness: does training help children with specific language impairment? Zeitschrift fur Entwicklungs psychologia und padagogische Psyhologie. 37, 80–90.

Mikaili., F., & Farahani., M. (2015) Examining the phonological processing model of reading in normal and dyslexic primary school boys. Exceptional Children Quarterly 2015; 5(4): 416-379 [In Persian].

Mogasale, V. V., Vishwanath, D., & Nanasaheb, M. (2012). Vittal Prevalence of Specific Learning Disabilities Among Primary School Children in a South Indian City. The Indian Journal of Pediatrics, 79(3): 342–347.

Moradi., A., Hosseini., M., Karmi Nouri., R., Hasani., J., Parhan., H. (2017). Examining the validity and factorial validity of the reading and dyslexia test (Nama). scientific news; 18(1): 22-34 [In Persian].

Rack, j.P., Snowling, M. J., Hulme, C., Gibbs, S. (2007). No evidence that an exercise‐based treatment programme (DDAT) has specific benefits for children with reading difficulties. Dyslexia, 13(2): 97–104.

Rezaei., S., Afrooz., G., Hassanzadeh., S., Hijazi., E., & Kharazi., K., (2013) Designing a social cognition training program (SCT) and investigating its effectiveness on the ability and skills to recognize, understand and express emotional states of children with high-functioning autism disorder (HFA), Research in Learning Quarterly Educational and virtual, first year, 77-484 [In Persian].

Semrud-Clikeman, M., Walkowiak, J., Wilkinson, A., & Minne, E. P. (2010). Direct and indirect measures of social perception, behavior, and emotional functioning in children with Asperger’s disorder, nonverbal learning disability, or ADHD. Journal of Abnormal Child Psychology, 38(4): 509–519.

     https://doi.org/10.1007/s10802-009-9380-7

Shams, L., & Seitz, A. R. (2008). Benefits of multisensory learning. Trends in Cognitive Sciences, 12(11): 411–417. https://doi.org/10.1016/j.tics.2008.07.006

Shaywitz, S. E. (2010). Dyslexia (specific reading disability). In FD Burg et al eds., Current Pediatric Therapy. Saunders Elsevier.

Soleimani, Z. (2001). Study of phonological awareness and the effect of reading education on 2- and 5-year-old children in kindergartens of the 3rd district of Tehran, Bachelor's thesis, Iran University of Medical Sciences, Tehran [In Persian].

Soleimani., Z. (2001). Investigation of phonological awareness and the effect of reading education on 5.5 and 6.5-year-old Persian-speaking children in Tehran. Master's thesis, Iran University of Medical Sciences and Health Services [In Persian].

Soleimani., Z., & Dastjerdi-Kazemi, M. (2008). Phonological awareness test and its psychometric properties. Tehran: Educational Research Institute [In Persian].

Soleimani., Z., & Dastjerdi-Kazemi., M. (2013), Determining the Validity and Validity of Phonological Awareness Test, Psychology Quarterly, 1(9): 82-100 [In Persian].

Tasmirzadeh., E., & Soleimani., Z. (2014) The effect of phonological awareness training on the reading ability of mentally retarded girls in the second grade of elementary school. Scientific news 2014; 7(2): 22-28 [In Persian].

Thomas, G. P. (2003). Conceptualisation, development and validation of an instrument for investigating the metacognitive orientation of science classroom learning environments: The Metacognitive Orientation Learning Environment Scale Science. Learning Environments Research, 6, 175–197.

Wechsler, D. (1996) Administration and Scoring Guide for the Wechsler Children's Intelligence Scale Four: Adaptation and Normative Translation. Abedi, Mohammadreza; Sadeghi, Ahmed; Rabiei, Mohammad. (2013). Sinai Institute of Research and Behavioral-Cognitive Sciences [In Persian].

Abasi Kasani, H., Shams Moorkani, GH., Seraji, F., & Rezai Zadeh, M. (2019). devices for learner evaluation in electronic learning environment. Technology Roshd, 61(16): 21-33 [In Persian].