تحلیل محتوای روش‌های سنجش کارایی سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های داخلی

قضاوت و تصمیم گیری در حسابداری

دوره 1، شماره 4، بهمن 1401، صفحه 1-26   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jdaa.2023.698890

نویسندگان

امیر دولت خواه¹؛ سیدعلی واعظ^{* 2}؛ مهدی بصیرت³

¹گروه حسابداری، واحد بین‌المللی خرمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمشهر، ایران

²گروه حسابداری، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران

³گروه اقتصاد، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

چکیده
بررسی وسیع ادبیات هر پژوهش، بینش عمیقی در موضوع آن به دست می‌آورد. بااین‌حال، زمان و منابع، گستردگی مطالعه را محدود می‌کند. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با تمرکز به موضوع کارایی سرمایه‌گذاری، کلیه پژوهش‌های منتشر شده در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی از سال 1388 تا 1399 را به روش تحلیل محتوای کمی و کیفی بررسی نمود تا اطلاعات جامعی به پژوهشگران این حوزه ارائه نماید. نتایج بررسی 72 مقاله مرتبط نشان داد 26 مدل با استفاده از 30 متغیر در 121 تکرار توسط پژوهشگران بکار رفته است. 55.6 درصد شامل 40 مقاله از مدل‌های مبتنی بر رشد فروش و 20.8 درصد شامل 15 مقاله از کیوتوبین استفاده کرده‌اند. از متغیر کنترل در 35 مقاله شامل 61/48 درصد استفاده‌نشده است. همچنین، مدل تک متغیره رشد فروش با سهم 32 درصد در23 مقاله پُرکاربردترین مدل است. از آنجائی که نتایج پژوهش‌های مبتنی برداده‌ نسبت به انتخاب متغیر و کیفیت داده‌ها بسیار حساس‌اند. با هدف کاهش تأثیر منفی عواملی مانند تورم،عدم تجدید ارزیابی دارایی‌ها و کارایی ضعیف بازار سهام بر کیفیت معیارهای رشد فروش و کیوتوبین، بومی‌سازی روش‌های سنجش کارایی سرمایه‌گذاری، تعدیل داده‌ها یا تفسیر نتایج با در نظر گرفتن عوامل مؤثر، پیشنهاد می‌شود.

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: تحلیل محتوا؛ کارایی سرمایه‌گذاری؛ مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری؛ مقالات حسابداری

اصل مقاله

 

تحلیل محتوای روش‌های سنجش کارایی سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های داخلی

 

 

تاریخ دریافت: 01/07/1401                  تاریخ پذیرش: 03/09/1401

امیر دولت‌خواه[1] سید علی واعظ*[2] مهدی بصیرت[3]

 

 

چکیده

بررسی وسیع ادبیات هر پژوهش، بینش عمیقی در موضوع آن به دست می‌آورد. بااین‌حال، زمان و منابع، گستردگی مطالعه را محدود می‌کند. ازاین‌رو، پژوهش حاضر با تمرکز به موضوع کارایی سرمایه‌گذاری، کلیه پژوهش‌های منتشر شده در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی از سال 1388 تا 1399 را به روش تحلیل محتوای کمی و کیفی بررسی نمود تا اطلاعات جامعی به پژوهشگران این حوزه ارائه نماید. نتایج بررسی 72 مقاله مرتبط نشان داد 26 مدل با استفاده از 30 متغیر در 121 تکرار توسط پژوهشگران بکار رفته است. 55.6 درصد شامل 40 مقاله از مدل‌های مبتنی بر رشد فروش و 20.8 درصد شامل 15 مقاله از کیوتوبین استفاده کرده‌اند. از متغیر کنترل در 35 مقاله شامل 61/48 درصد استفاده‌نشده است. همچنین، مدل تک متغیره رشد فروش با سهم 32 درصد در23 مقاله پُرکاربردترین مدل است. از آنجائی که نتایج پژوهش‌های مبتنی برداده‌ نسبت به انتخاب متغیر و کیفیت داده‌ها بسیار حساس‌اند. با هدف کاهش تأثیر منفی عواملی مانند تورم،عدم تجدید ارزیابی دارایی‌ها و کارایی ضعیف بازار سهام بر کیفیت معیارهای رشد فروش و کیوتوبین، بومی‌سازی روش‌های سنجش کارایی سرمایه‌گذاری، تعدیل داده‌ها یا تفسیر نتایج با در نظر گرفتن عوامل مؤثر، پیشنهاد می‌شود.

واژه‌های کلیدی: تحلیل محتوا، کارایی سرمایه‌گذاری، مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری، مقالات حسابداری.

 

 

1- مقدمه

سرمایه‌گذاران به کارایی سرمایه‌گذاری به‌عنوان راهکاری برای ارزش افزایی، جلوگیری از عقب‌ماندگی و توسعه بنگاه اقتصادی توجه ویژه‌ای دارند (خدامی پور و همکاران، 1399). پژوهش‌های صورت گرفته در این حوزه نشان از توجه پژوهشگران به مطالعه و ارزیابی کارایی سرمایه‌گذاری از جنبه‌های متخلف دارد. برای مثال می‌توان به برخی از پژوهش‌های صورت گرفته در این حوزه طی 1398 و 1399 در ایران اشاره کرد؛ بیات و همکاران (1399) رفتار مدیران و ارزش شرکت؛ یحیی زاده فر و همکاران (1399)، نقد شوندگی؛ صالحی (1399)، اطلاعات غیرمالی آینده‌نگر؛ منصورفر و همکاران (1399)، حاکمیت شرکتی؛ خدامی پور و همکاران، (1399)، اجتناب مالیاتی؛ نیک کار (1398)، رقابت محصول؛ مهرانی و سمیعی  (1398)، ابراهیمی و همکاران (1398)، محافظه‌کاری؛ تقی زاده خانقاه و همکاران (1398)، بشردوستی و حسنی و میثمی (1398)، کیفیت گزارشگری مالی.

اگرچه، این‌گونه پژوهش‌ها ازنظر پرداختن به موضوع کارایی سرمایه‌گذاری مشترک هستند، اما از منظر روش‌ سنجش، رویکردهای متفاوتی اتخاذ کرده‌اند. تا قبل سال 2006 عمدتاً کارایی سرمایه‌گذاری از طریق متغیرهایی همچون نسبت کیوتوبین^[4] و مخارج سرمایه‌ای^[5] اندازه‌گیری می‌شد (فروغی و ساکیانی، 1395)؛ پس از ارائه مقاله‌های وردی^[6] (2006) و ریچاردسون^[7] (2006) برخی پژوهشگران با تکیه‌بر مفروضات و هدف پژوهشی خود، از ترکیب متغیرهای مستقل^[8] و کنترلی متفاوتی در مدل‌های پژوهش استفاده نموده‌اند؛ مانند بیدل^[9] و همکاران (2009)، چن^[10] و همکاران (2011)، لینک^[11] و همکاران (2013)، گودمن^[12] و همکاران (2014) و نعیم و لی^[13] (2019)؛ ولی اغلب از مدل‌های دیگر پژوهشگران بهره می‌گیرند. در این ‌بین، عدم انتخاب مدل مناسب با پژوهش ممکن است به نتایج نامناسب و متعارض با دیگران منجر شود. گائو و یو^[14] (2018) چند مدل سنجش کارایی سرمایه‌گذاری را بررسی و محدودیت‌های آن‌ها را برشمردند؛ تقی‌زاده خانقاه و همکاران (1398) ضمن توجه به چارچوب نظری روش‌های سنجش کارایی سرمایه‌گذاری در کشورهای توسعه‌یافته، اقدام به ارائه مدلی متناسب با شرایط ایران نموند و طباطبایی (1398)، به نتایج متعارض حاصل از پژوهش‌های مختلف اشاره کرد و بیست سنجه متداول در محاسبه متغیر سرمایه‌گذاری (متغیر وابسته) را از جنبه‌های اهمیت، میزان تلاطم و نوفه محتوای اطلاعاتی موردبررسی قرار داد. با این ‌حال، تاکنون، ادبیات پژوهشی این حوزه از منظر روش سنجش کارایی سرمایه‌گذاری، بررسی نشده است. اهمیت چنین پژوهشی از آن‌ جهت است که انتخاب مدل متناسب باهدف پژوهش، نیازمند شناخت مبانی نظری و مفروضات منتهی به انتخاب متغیرهای مدل و حتی، صدق آن فرض‌ها، در جامعه منتخب پژوهشگر می‌باشد؛ همچنین، مقایسه مفروضات با شرایط جامعه، لزوم بومی‌سازی مدل‌ها را آشکارتر می‌کند.

در این راستا، با هدف کمک به افزایش کیفی و کمی مقاله‌های مرتبط با موضوع کارایی سرمایه‌گذاری، تحلیل محتوای مدل‌های به‌کاررفته در مقاله‌های منتشره در ایران، مورد توجه پژوهش حاضر قرار گرفت. مطالعه انواع مدل‌های ارائه‌شده و آشنایی با ویژگی‌های اصلی آن‌ها می‌تواند موجب اتخاذ تصمیمی مناسب جهت انتخاب یک مدل منطبق با شرایط پژوهش گردد (مصلح شیرازی و علمدار یولی، 1397). در این تحقیق تلاش شده است تا با انجام یک مطالعه مروری در حوزه کارایی سرمایه‌گذاری به معرفی و بررسی انواع مدل‌ها، ویژگی‌های آن‌ها و شناسایی عوامل مهم و عناصر تشکیل‌دهنده این مدل‌ها پرداخته شود. درواقع هدف اصلی از انجام این پژوهش پاسخ‌گویی به پرسش‌های گوناگونی درزمینه مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری است. پرسش‌های یادشده به شرح زیر است. (1) مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری بکار رفته در بازه زمانی موردنظر کدم‌اند؟ (2) تعدد مطالعات انجام‌شده با هر مدل چگونه است؟ (3) کدام‌یک از مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری بیشتر از سایر مدل‌ها موردتوجه محققان قرارگرفته و چه مدل‌هایی کمتر موردمطالعه واقع ‌شده‌اند؟

از آنجا که بررسی پیشینه پژوهش یک مرحله مهم در فرایند تحقیق می‌باشد؛ انتظار می‌رود، پاسخ به سؤالات یادشده، کمک مؤثری به پژوهشگران این حوزه باشد تا ضمن مروری جامع بر رویکردهای بکار رفته در پژوهش‌های داخلی این حوزه، از مناسبت‌ترین روش برای سنجش کارایی سرمایه‌گذاری بهره بگیرند که منجر به افزایش کیفیت نتایج پژوهش‌های انجام‌شده و تفسیر آن‌ها می‌گردد. از منظر کلان نیز با شناسایی شرکت‌های ناکارا در سرمایه‌گذاری می‌توان از به هدر رفتن منابع و سایر فرصت‌های سرمایه‌گذاری مناسب جلوگیری نمود که برای سهامداران و جامعه بسیار حائز اهمیت است (خردیار و همکاران، 1398).

 

2- پیشینه پژوهش

دامی^[15] و همکاران (2018) به بررسی انتقادی مقالات پر استناد چاپ طی 30 سال اخیر در مجله حسابداری، حسابرسی و پاسخ‌گویی پرداختند. در این پژوهش از مرور ساختاریافته ادبیات پژوهش برای تحلیل 126 مقاله پر استناد چاپ‌شده در مجله حسابداری، حسابرسی و پاسخ‌گویی و 21 مقاله دیگر چاپ‌شده در فاصله سال‌های 1988 تا 2016 استفاده شد. نتایج پژوهش آنان نشان داد در سال‌های اخیر از تئوری‌ها، روش‌ها، ریشه‌ها و نواحی تمرکز متنوعی برای انجام مقالات در مجله حسابداری، حسابرسی و پاسخ‌گویی استفاده‌شده است که نشان می‌دهد پروژه‌های تحقیقاتی بین‌رشته‌ای در حسابداری به بلوغ خود رسیده است. تامپسون و مک‌کوی^[16] (2016) به تجزیه‌وتحلیل مقاله‌های انتشاریافته بین سال‌های 2015-2000 در مجله حسابداری و بررسی‌های حسابداری پرداختند. بر اساس نتایج پژوهش آن‌ها تعداد مقالات مربوط به اخلاق طی دوره زمانی مورد بررسی به علت تصویب قانون سربینز-اکسلی^[17] به‌طور قابل ‌توجهی در مجلات علمی و تخصصی افزایش ‌یافته است.

سلیمانی امیری و همکاران (1399) با هدف شناخت ویژگی‌های محتوایی، مقالات موجود در شماره 1 تا 26 فصلنامه علمی-پژوهشی «پژوهش‌های تجربی حسابداری» تعداد 243 مقاله چاپ‌شده بین سال‌های 1390 تا 1397 را مورد تحلیل قراردادند. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که 607 نفر در نوشتن مقالات نقش داشته‌اند. 74 درصد از نویسندگان مقالات را مرد و 26 درصد زنان تشکل می‌دهند. از نظر موضوعی 58 درصد مقالات در حوزه حسابداری مالی، 12 درصد حسابداری مدیریت، 11 درصد حسابرسی، 8 درصد حاکمیت شرکتی و 2 درصد در حوزه مالیات بوده است. طباطبایی (1398)، به نتایج متعارض حاصل از پژوهش‌های مختلف اشاره کرد و بیست سنجه متداول در محاسبه متغیر سرمایه‌گذاری را از جنبه‌های اهمیت، میزان تلاطم و نوفه محتوای اطلاعاتی مورد بررسی قرار داد. وی با استفاده از داده‌های شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس تهران طی 1384 الی 1396 نتیجه گرفت سنجه‌های متخلف سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های مبتنی برداده، رفتار متفاوتی داشته و درنتیجه نتایج پژوهش‌های مبتنی برداده، حساسیت بالایی به نوع انتخاب سنجه سرمایه‌گذاری شرکتی دارند. نتایج متفاوت در پژوهش‌های مطالعه شده، می‌تواند مرتبط با نوع سنجه سرمایه‌گذاری شرکتی مورداستفاده باشد. نونهال نهر و کاظمی نوجه ده (1398) به تحلیل محتوای مقاله‌های فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی از ابتدای انتشار تا پایان سال 1396 پرداختن، یافته‌های آن‌ها نشان داد: 87 درصد از مؤلفان مقالات را مردان تشکیل داده است؛ 50 درصد حاصل کار دونفری می‌باشد؛ و 60 درصد به لحاظ روش پژوهش از نوع آرشیوی است. ناطقی و همکاران (1397) با هدف ارائه تصویر جامعی از وضعیت فعلی پژوهش‌های حسابرسی در ایران است. 457 مقاله حسابرسی چاپ‌شده در 16 نشریه علمی پژوهشی و علمی ترویجی در گروه‌های حسابداری و حسابرسی، اقتصاد، مدیریت و مالی از سال 1371 تا پاییز 1396 مرور کردند. یافته‌ها نشان داد: بیش از 60 درصد تحقیقات از روش آرشیوی و 33 درصد از روش پیمایشی استفاده کرده‌اند. کیفیت حسابرسی بخش عمده مطالعات گذشته (70 درصد) را به خود اختصاص داده است. پس از کیفیت حسابرسی، حق‌الزحمه حسابرسی و اظهارنظر حسابرس در رتبه‌های دوم و سوم قرار دارند. همچنین محققان به حوزه‌هایی همانند تردید حرفه‌ای، قضاوت و تصمیم‌گیری، تقلب، اخلاق و رفتار حرفه‌ای کمتر توجه کرده‌اند. گرد و همکاران (1397) آسیب‌پذیرترین بخش‌های مقالات حوزه حسابداری را با استفاده از تکنیک تاپسیس فازی^[18] تعیین نمودند. نتایج بیانگر آن است که بخش‌های ابزار پژوهش، محدودیت پژوهش، مقدمه و پیشینه پژوهش در وضعیت مناسبی قرار ندارد. نمازی و همکاران (1396) به بررسی تعداد و تحلیل محتوای مقالات منتشره در حوزه اخلاق حسابداری و مشخص کردن اولویت پژوهشی زیرمجموعه‌های آن در ایران پرداختند. نتایج نشان داد که تعداد مقاله‌های اخلاق حرفه‌ای حسابداری تا پایان شهریور 1394 برابر 110 مقاله است که 2 درصد مقالات نشریان حسابدار می‌باشد. بدری (1393) با روش تحلیلی-تطبیقی به واکاوی و آسیب‌شناسی روش‌شناسی پژوهش‌های تجربی مالی و حسابداری دانشگاهی ایران پرداخت و پیشنهادهایی برای بهبود وضعیت موجود ارائه نمودند.

 

3- روش پژوهش

هدف اصلی این پژوهش، تحلیل مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری استفاده‌شده در پژوهش‌های داخلی می‌باشد که با رویکرد تحلیل محتوای کمی و کیفی صورت گرفت. در این نوع روش عناصر موردنظر گردآوری‌شده، طبقه‌بندی و تجزیه‌وتحلیل می‌گردد. نمونه آماری مطالعه، شامل همه مقاله‌های منتشرشده در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی با موضوع کارایی سرمایه‌گذاری طی 1388 تا 1399 می‌باشد. کلیه داده‌ها به‌صورت کتابخانه‌ای و از طریق نسخه‌های الکترونیکی نشریات جمع‌آوری گردید. تمامی مراحل ثبت، یکدست‌سازی و تجزیه‌وتحلیل داده‌ها توسط نرم‌افزار اکسل انجام گرفت.

یکی از کاربردهای مهم روش تحلیل محتوا، بررسی جولانگاه اندیشه‌ها، نظریه‌ها، دسته‌بندی‌ها، مدل‌ها، بنیادها، تحلیل‌ها و بررسی افکار ارائه‌شده است. به‌عنوان روش؛ تحلیل محتوا می‌تواند در ابعاد تحلیل کیفی و کمی و به‌صورت استنتاجی یا استقرایی به‌کاربرده شود. حامیان فنون کیفی این فرض را مورد تردید قرار داده‌اند که برای نتیجه‌گیری؛ فراوانی شاخص‌ها لزوماً نشانه اهمیت آن‌هاست. در تحلیل کیفی محتوا نحوه و محل قرار گرفتن واحدهای معنا از فراوانی واحدهای معنا اهمیت بیشتری دارند. تحلیل محتوای کیفی مبتنی بر پارادایم تفسیری و روش‌شناسی پدیدار شناختی درک معنای محتواهای متون در دست مطالعه است. لذا در این حالت نگاه به پدیده‌ها و متون، نگاهی کل‌گرایانه و جامع‌نگر است. دنبال کردن این وجه تفسیری، طریقی برای اکتساب آگاهی عمیق از طریق کشف معانی، اهداف، دیدگاه‌ها و منطق نهفته در آن‌هاست (خنیفر و مسلمی، 1397).

 

4- سؤالات پژوهش

پژوهش حاضر در جهت پاسخ به این سؤالات است: (1) در ادبیات پژوهشی کارایی سرمایه‌گذاری در ایران از چه روش‌هایی برای سنجش کارایی سرمایه‌گذاری استفاده‌شده است؟ (2) متغیرها و مدل‌های پُرتکرار کدم‌اند؟ (3) فرصت رشد آتی با چه متغیرهایی سنجیده شده است؟

 

 

 

5- جامعه آماری

جامعه آماری این پژوهش، مقاله‌های منتشره شده طی دوره 1388 تا 1399 در نشریات ایران با موضوع کارایی سرمایه‌گذاری می‌باشد که در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی نمایه شده‌اند. مقاله‌هایی در موضوع پژوهش حاضر قرار می‌گیرند که کارایی سرمایه‌گذاری را با تعریف ذیل بکار گرفته باشند.

کارایی سرمایه‌گذاری، به‌طور مفهومی، زمانی حاصل می‌شود که شرکت، فقط در تمامی طرح‌هایی با ارزش فعلی خالص مثبت سرمایه‌گذاری کند. ولی برخی از نواقص بازار سرمایه مانند عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه‌های نمایندگی، می‌تواند به فرایند سرمایه‌گذاری بیشتر از حد یا سرمایه‌گذاری کمتر از حد منتهی گردد (بیدل و همکاران، 2009).

پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی در 16 مرداد سال 1383 به نشانی www.SID.ir راه‌اندازی گردید و اقدام به نمایه‌سازی متن کامل مقالات و تهیه آرشیو کاملی از نشریات علمی پژوهشی کشور از سال 1379 تاکنون کرده است. این پایگاه، ازنظر آماری بیش از 75 هزار مراجعه، 55 هزار دانلود روزانه، همچنین بیش از 100 میلیون بازدید و 40 میلیون دانلود در سال 1399 داشته که نشان از جایگاه آن نزد پژوهشگران است (مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، 1400). به‌منظور تعیین تعداد نشریات نمایه شده با هرکدام از واژه‌های حسابداری، مالی و اقتصاد، جستجویی انجام شد، نتیجه فهرستی از 76 نشریه به دست آمد که در جدول (1 به ترتیب حروف الفبا نامبرده شده‌اند بدین ترتیب همه مقاله‌های منتشرشده با موضوع کارایی سرمایه‌گذاری علاوه بر 76 نشریه تخصصی مذکور در سایر نشریات نمایه شده استخراج گردید. برای استخراج مقاله‌ها، مراحل زیر طی شد:

 

جدول (1) – فهرست نشریات به ترتیب حروف الفبا

نام نشریه	صاحب‌امتیاز
اقتصاد باثبات (اقتصاد باثبات و توسعه پایدار)	دانشگاه سیستان و بلوچستان
اقتصاد اسلامی	پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی
اقتصاد انرژی ایران (اقتصاد محیط‌زیست و انرژی)	دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
اقتصاد پولی، مالی (دانش و توسعه)	دانشگاه فردوسی مشهد
اقتصاد توسعه و برنامه‌ریزی	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد خمینی‌شهر
اقتصاد شهری	دانشگاه اصفهان
اقتصاد کاربردی	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات
اقتصاد کشاورزی (اقتصاد و کشاورزی)	انجمن علمی اقتصاد کشاورزی ایران
اقتصاد کشاورزی و توسعه	وزارت جهاد کشاورزی
اقتصاد مالی (اقتصاد مالی و توسعه)	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
اقتصاد مقداری (بررسی‌های اقتصادی)	دانشگاه شهید چمران اهواز
اقتصاد و الگوسازی (اقتصاد)	دانشگاه شهید بهشتی
اقتصاد و برنامه‌ریزی شهری	مرکز مطالعات و برنامه‌ریزی شهر تهران
اقتصاد و تجارت نوین	معاونت برنامه‌ریزی و امور اقتصادی وزارت صنعت، معدن و تجارت
اقتصاد و توسعه منطقه‌ای (دانش و توسعه)	دانشگاه فردوسی مشهد
اقتصاد و توسعه کشاورزی (علوم و صنایع کشاورزی)	دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد
اقتصاد و مدیریت شهری	انجمن علمی اقتصاد شهری ایران
بررسی‌های حسابداری و حسابرسی	دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی	معاونت امور اقتصادی، وزارت امور اقتصاد و دارایی
پژوهش‌های تجربی حسابداری	دانشگاه الزهرا
پژوهش‌های حسابداری مالی	معاونت تحقیقات و فناوری دانشگاه اصفهان
پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی	دانشگاه پیام نور استان مرکزی
پژوهش‌های کاربردی در گزارشگری مالی	مرکز تحقیقات تخصصی حسابداری و حسابرسی سازمان حسابرسی
پژوهش‌های اقتصاد صنعتی	دانشگاه پیام نور
پژوهش‌های رشد و توسعه پایدار (پژوهش‌های اقتصادی)	دانشگاه تربیت مدرس
پژوهشنامه اقتصاد کلان (پژوهشنامه علوم اقتصادی)	دانشگاه مازندران
پژوهشنامه اقتصاد و کسب‌وکار	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران جنوب
پژوهشنامه اقتصادی	دانشگاه علامه طباطبایی
پژوهشنامه مالیات	سازمان امور مالیاتی
پژوهش‌های اقتصادی ایران	دانشگاه علامه طباطبایی
پول و اقتصاد	پژوهشکده پولی و بانکی، بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
پیشرفت‌های حسابداری (علوم اجتماعی و انسانی شیراز)	دانشگاه شیراز
پیشرفت‌های مالی و سرمایه‌گذاری	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد اسفراین
تازه‌های اقتصاد	بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
تحقیقات اقتصاد کشاورزی	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد مرودشت
تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران	پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران
تحقیقات اقتصادی	دانشکده اقتصاد، دانشگاه تهران
تحقیقات حسابداری و حسابرسی (تحقیقات حسابداری)	انجمن حسابداری ایران
تحقیقات مالی	دانشکده مدیریت دانشگاه تهران
تحقیقات مالی اسلامی	دانشگاه امام صادق
تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی	دانشگاه خوارزمی
جامعه‌شناسی اقتصادی و توسعه	معاونت پژوهشی دانشگاه تبریز
جستارهای اقتصادی	پژوهشگاه حوزه و دانشگاه
چشم‌انداز مدیریت مالی	دانشگاه شهید بهشتی
حسابداری ارزشی و رفتاری	دانشگاه خوارزمی با همکاری انجمن حسابداری مدیریت ایران
حسابداری دولتی	دانشگاه پیام نور
حسابداری سلامت	دانشگاه علوم پزشکی شیراز
حسابداری مالی	دانشگاه آزاد واحد مبارکه
حسابداری مدیریت	دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده مدیریت و اقتصاد واحد علوم و تحقیقات
دانش حسابداری	دانشگاه شهید باهنر کرمان
دانش حسابداری مالی	دانشگاه بین‌المللی امام خمینی
دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت	انجمن حسابداری و حسابرسی مدیریت
دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی)	دانشگاه آزاد اسلامی، دانشکده مدیریت و اقتصاد، واحد علوم و تحقیقات
دانشنامه حقوق اقتصادی (دانش و توسعه)	دانشگاه فردوسی مشهد
راهبرد اقتصادی	پژوهشکده تحقیقات راهبردی
راهبرد مدیریت مالی	دانشگاه الزهرا
روند (روند پژوهش‌های اقتصادی)	بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران
سیاست‌گذاری اقتصادی	دانشگاه یزد
سیاست‌های مالی و اقتصادی	معاونت سیاست‌گذاری اقتصادی- وزارت امور اقتصادی و دارایی
مدل‌سازی اقتصادسنجی	دانشگاه سمنان
مدل‌سازی اقتصادی	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد فیروزکوه
مدیریت دارایی و تأمین مالی	دانشگاه اصفهان
مطالعات اقتصاد اسلامی	دانشگاه امام صادق
مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل	دانشگاه رازی
مطالعات اقتصادی	دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز
مطالعات اقتصادی کاربردی ایران	دانشگاه بوعلی سینا
مطالعات تجربی حسابداری مالی	دانشگاه علامه طباطبائی - دانشکده مدیریت و حسابداری
مطالعات حسابداری و حسابرسی	انجمن حسابداری ایران
مطالعات فقه اقتصادی	انجمن علمی حقوق بشر اسلامی ایران
مطالعات نوین کاربردی در مدیریت اقتصاد و حسابداری	جواد دلجوی شهیر
مطالعات و سیاست‌های اقتصادی	دانشگاه مفید
مطالعات‌ اقتصاد انرژی‌	موسسه مطالعات بین‌المللی انرژی
معرفت اقتصاد اسلامی	موسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی
مهندسی مالی و مدیریت اوراق بهادار (مدیریت پرتفوی)	دانشگاه آزاد اسلامی، واحد تهران مرکزی
نظریه‌های کاربردی اقتصاد	دانشگاه تبریز

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

ابتدا با استفاده از هرکدام از واژه‌های (کارایی سرمایه‌گذاری، ناکارایی سرمایه‌گذاری، کم سرمایه‌گذاری، بیش سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذاری بیش‌ازحد، سرمایه‌گذاری کمتر از حد، سرمایه‌گذاری بیشتر از حد و سرمایه‌گذاری کمتر از حد) در بازه زمانی 1388-1399 جستجو انجام و مقاله‌ها استخراج گردید. در این مرحله تعداد 93 مقاله به دست آمد. سپس، عناوین و چکیده تمامی مقالات بررسی شد و مقاله‌های غیر مرتبط با مفهوم مدنظر از کارایی سرمایه‌گذاری حذف شدند (جمعاً 21 مقاله حذف شد، مقاله‌های حذف‌شده عمدتاً در حوزه سنجش کارایی شرکت‌های سرمایه‌گذاری، بانک، بیمه یا مفاهیم اقتصادی بود). به‌عنوان نمونه به مقاله‌های "ارزیابی پویایی بین درآمد نفتی و GDP بدون نفت ایران با تأکید بر مفهوم ناکارایی سرمایه‌گذاری؛ کاربرد مدل BVAR" (صیادی و خوش کلام خسروشاهی، 1399) و "ارزیابی رابطه عمر و مجموع دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک با کارایی آن‌ها با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها " (بادکوبه هزاوه و اسماعیل زاده مقری، 1399) می‌توان اشاره کرد. درنتیجه 72 مقاله در بازه زمانی 1388 تا 1399 به‌عنوان نمونه آماری تحلیل شدند. در مرحله اول، همه مقاله‌های به‌دست‌آمده بررسی و مدل‌های استفاده‌شده برای سنجش کارایی سرمایه‌گذاری استخراج گردید. سپس، متغیرهای بکار رفته و تعریف عملیاتی آن‌ها در برنامه اکسل وارد شدند، درنهایت یکدست‌سازی انجام شد، به‌طوری‌که چندین نماد متفاوت نوشته‌شده برای یک تعریف عملیاتی واحد اصلاح شود.

 

 

 

6- یافته‌های پژوهش

پیش از تخمین تحلیل محتوای مقاله‌ها، آمار پژوهش‌های منتشرشده طی دوره موردبررسی ارائه می‌گردد. در جدول 2 تعداد مقاله‌های دریافت، پذیرش و منتشرشده در هرسال درج‌شده است. طبق جدول 2 سال 96 برترین سال برای مقاله‌های مرتبط با کارایی سرمایه‌گذاری است. تعداد مقاله‌های دریافت، پذیرش و منتشرشده در این سال به ترتیب 16، 22 و 17 می‌باشد. از طرف دیگر سال 1393 مقاله‌ای پذیرش یا منتشر نشد، طی سال‌های 1393 تا 1397، تعداد مقاله‌های منتشرشده از تعداد دریافتی کمتر می‌باشد، با وجود اینکه 7 مقاله در سال 1399 انتشار یافت ولی هیچ‌کدام در این سال دریافت یا پذیرش نشده‌اند. به‌عنوان نمونه، سال دریافت، تصویب و چاپ مقاله "ارتباط بین ارزش انعطاف‌پذیری مالی، کارایی سرمایه‌گذاری و سرعت تعدیل سرمایه در گردش" (داداش زاده و حجازی، 1399)، به ترتیب 96، 97 و 99 است. از سوی دیگر ممکن است در سال 1399 مقاله‌هایی با موضوع کارایی سرمایه‌گذاری توسط پژوهشگران به نشریات ارسال‌شده ولی نوبت نشر دریافت نکرده‌ باشند.

 

جدول (2) - توزیع فراوانی و مدت انتظار پذیرش و نشر مقاله‌ها

سال	88	89	90	91	92	93	94	95	96	97	98	99	جمع
دریافت	2	3	3	1	3	3	9	15	16	15	2	0	72
پذیرش	2	2	3	1	4	0	7	10	22	16	6	0	72
نشر	2	2	3	1	4	0	5	9	17	12	10	7	72

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

پس از تجزیه مدل‌های سنجش کارایی سرمایه‌گذاری و یکدست‌سازی آن‌ها، تعداد 30 متغیر با مجموع 121 تکرار به دست آمد. جدول 3 فهرست متغیرها به همراه تعداد تکرار و فراوانی استفاده از آن‌ها ارائه‌شده است. باوجوداینکه پژوهشگران از 30 متغیر متفاوت در مدل‌سازی بهره گرفته‌اند ولی 10 متغیر اول حدود 78 درصد استفاده را به خود اختصاص داده است. از سوی دیگر 14 متغیر نیز تنها یک‌بار بکار رفته‌اند. ازنظر فراوانی؛ رشد فروش (SG)، نسبت کیوتوبین (Q) و اهرم مالی (LEV) با 13 تکرار بیشترین کاربرد و پس از آن‌ها وجه نقد (CASH) با 11 تکرار قرار دارد.

در همه مدل‌ها متغیر سرمایه‌گذاری در سال جاری (t) نقش متغیر وابسته را به عهده دارد، سایر متغیرها با نقش‌های متفاوتی در مدل‌سازی بکار می‌روند؛ در این پژوهش متغیرهای استخراج‌شده جدول 3 به دو گروه مستقل و کنترل تفکیک و معرفی خواهند شد. منظور از متغیرهای مستقل آن‌هایی است که حداقل یک‌بار به‌تنهایی در مدلی بکار رفته باشند در این صورت می‌توان نتیجه گرفت نقش مؤثری در تعیین فرصت‌های رشد آتی داشته‌اند (از آنجائی که مدیران به اطلاعات مرتبط با سرمایه‌گذاری آتی دسترسی دارند ولی افراد خارج از شرکت این دسترسی را ندارند، از فرصت‌های رشد برای تخمین سرمایه‌گذاری آتی استفاده می‌شود (ریچاردسون، 2006)). از این‌ رو، شناسایی و انتخاب متغیرهای مرتبط با فرصت‌های رشد نقش کلیدی در مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری بر عهده ‌دارند. همان‌طور که اشاره شد، ابتدا مدل‌های تک متغیره جداسازی و متغیرهای آن‌ها به‌عنوان متغیر اصلی (مستقل) در نظر گرفته شد، سپس هر ترکیبی از حضور این متغیرها در مدل‌های دیگر به‌عنوان یک ترکیب از متغیرهای مستقل منظور گردید، درنهایت سایر متغیرها در گروه متغیرهای کنترلی قرار گرفتند. همان‌طور که در جدول 4 ارائه‌شده است 7 مدل تک متغیر مشاهده شد، مدل‌های مبتنی بر رشد فروش با 6/55 درصد بیشترین روش استفاده و پس‌ازآن کیوتوبین با 8/20 درصد قرار دارد. بدین ترتیب بدون در نظر گرفتن متغیرهای کنترلی 6/76 درصد پژوهش‌های انجام‌شده در ایران با استفاده از این دو روش می‌باشد با این‌ وجود توجه بیشتری به رشد فروش می‌شود.

 

جدول (3) فراوانی متغیرهای بکار رفته در سنجش کارایی سرمایه‌گذاری

متغیر	تکرار	فراوانی	متغیر	تکرار	فراوانی
رشد فروش (SG)	13	74/10	نسبت سود تقسیمی (DIV)	2	65/1
کیوتوبین (Q)	13	74/10	هزینه تحصیل دارایی ثابت (BRA)	1	83/0
اهرم مالی (LEV)	13	74/10	اگر مالکیت شرکت غیردولتی باشد یک (oship)	1	83/0
وجه نقد (CASH)	11	09/9	سود عملیاتی (OP)	1	83/0
اندازه شرکت (SIZE)	10	26/8	اگر مدیر در سال جاری منصوب‌شده یک (NApp)	1	83/0
سن (AGE)	9	44/7	فاصله زمانی سرمایه‌گذاری (LAG(Inv	1	83/0
سرمایه‌گذاری سال قبل (oINV)	7	79/5	سرمایه‌گذاری به کیوتوبین InvQ	1	83/.
جریان نقد عملیاتی (CFO)	7	79/5	میانگین سرمایه‌گذاری در صنعت (InvInd)	1	83/0
بازده حقوق صاحبان سهام (ROE)	6	96/4	جریان وجوه نقد (FCF)	1	83/0
رشد دارایی‌ها (AG)	5	13/4	جمع بدهی به ارزش بازار سهام شرکت (DTM)	1	83/0
بازده دارایی (ROA)	3	48/2	نسبت وجه نقد و سرمایه‌گذاری کوتاه‌مدت (CS)	1	83/0
سال (YY)	2	65/1	اقدام تعهدی اختیاری DA	1	83/0
بازده سهام (RET)	2	65/1	جزء خطای مدل رشد فروش و رشد دارایی (CEOoc)	1	83/0
اگر رشد فروش منفی، برابر یک (NEG)	2	65/1	لگاریتم سن مدیر ارشد اجرایی شرکت (CEOage)	1	83/0
صنعت (IND)	2	65/1	فروش دارایی ثابت (SRA)	1	83/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول (4) سنجش فرصت‌های رشد در مدل‌ها

متغیر مستقل	استفاده	فراوانی
رشد فروش (SG)	40	6/55
کیوتوبین (Q)	15	8/20
میانگین سرمایه‌گذاری صنعت (InvInd)	2	8/2
جریان نقد عملیاتی (CFO)	1	4/1
جمع بدهی به ارزش بازار سهام شرکت (DTM)	1	4/1
رشد دارایی (AG)	1	4/1
سرمایه‌گذاری به کیوتوبین (InvQ)	1	4/1
رشد فروش (SG) + کیوتوبین (Q)	2	8/2
رشد فروش (SG) + رشد دارایی (AG)	1	4/1
کیوتوبین (Q) + رشد فروش (SG) + جریان نقد عملیاتی (CFO)	6	3/8
کیوتوبین (Q) + جریان نقد عملیاتی (CFO) + رشد فروش (AG)	2	8/2

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

برای استخراج گروه متغیرهای کنترلی نیز ابتدا ترتیب متغیرها در مدل‌ها یکسان‌سازی شد سپس تعداد تکرار هرکدام در پژوهش‌ها استخراج گردید که در جدول 5 ارائه‌شده‌اند. بیش از 48 درصد پژوهش‌ها از متغیر کنترلی بهره نگرفته‌اند، متغیر مجازی NEG در 8 پژوهش و ترکیب متغیرهای LEV+CASH+AGE+SIZE+ROE نیز در 6 پژوهش پرکاربردترین حضور متغیرهای کنترلی در پژوهش‌های داخلی با موضوع کارایی سرمایه‌گذاری می‌باشند.

 

جدول (5) متغیرهای کنترل در مدل‌ها

متغیرهای کنترل	تکرار	فراوانی
(بدون متغیر کنترلی)	35	61/48
NEG	8	11/11
LEV+AGE+CASH+SIZE+ROE	6	32/8
LEV+CASH+SIZE+ROA	4	55/5
INV+RET+DIV	2	78/2
LEV+AGE+CASH+SIZE+RET+INV+YY+IND	2	78/2
LEV+AGE+CASH+SIZE+ROE+INV	2	78/2
ROA+OP	2	78/2
CASH+(CASH*DA)	1	39/1
FCF	1	39/1
INV	1	39/1
LEV+AGE+CASH	1	39/1
LEV+AGE+CASH+SIZE+ROA+INV	1	39/1
LEV+AGE+CASH+SIZE+ROE+INV+YY+IND	1	39/1
LEV+AGE+CASH+SIZE+ROE+LAG(INV)	1	39/1
LEV+AGE+SIZE+Oship+BRA+SRA+CEOage+NApp+CEOoc	1	39/1
LEV+AGE+SIZE+ROE	1	39/1
LEV+CASH+DIV	1	39/1
LEV+CS	1	39/1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

مدل‌های مختلفی از ترکیب متغیرهای مستقل و کنترلی به دست می‌آید در ادامه مدل‌های استفاده در پژوهش‌های داخلی بر اساس متغیرهای مستقل ارائه‌شده جدول 4 معرفی می‌گردند.

 

6-1- مدل‌های مبتنی بر کیوتوبین

ازنظر فراوانی 83/20 درصد پژوهش‌های داخلی بر اساس استفاده از کیوتوبین صورت گرفته است. جدول 6 انواع مدل‌سازی صورت گرفته بر اساس این معیار به همراه تعداد پژوهشی که از آن استفاده کرده‌اند را نمایش می‌دهد. در رابطه 1 متغیر Inv سرمایه‌گذاری شرکت در سال t؛ Q نسبت کیوتوبین در سال t-1 و قدر مطلق خطای مدل نشان‌دهنده ناکارایی سرمایه‌گذاری است. سایر متغیرها در جدول 3 معرفی‌شده‌اند.

هدف این نسبت که در سال 1969 توسط اقتصاددانی به نام جمیز توبین[19] مطرح گردید، برقراری یک رابطه علت و معلولی بین شاخص کیوتوبین و میزان سرمایه‌گذاری انجام‌شده توسط شرکت بود. اگر شاخص کیوتوبین محاسبه‌شده برای شرکتی بزرگ‌تر از یک باشد، انگیزه زیادی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد، به عبارتی نسبت کیوتوبین بالا، معمولاً نشانه ارزشمندی فرصت‌های رشد شرکت می‌باشد (ثقفی و معتمدی فاضل، 1390) و سود بنگاه‌ها افزایش می‌یابد. به‌عبارت‌دیگر هزینه استفاده از سرمایه کمتر از منافع ناشی از سرمایه‌گذاری است (دیولیو، 1396، صص 476–477).

 

جدول (6) مدل‌های مبتنی بر کیوتوبین

رابطه	کاربرد	مدل
(1)	6
(2)	4
(3)	2
(4)	1
(5)	1
(6)	1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

در پژوهش داخلی خدایی وله زاقرد و یحیایی (1389) در بررسی کیفیت گزارشگری مالی؛ حجازی و همکاران (1395) با موضوع نقش ظرفیت بدهی در انتخاب استراتژی‌های کاهش سرمایه‌گذاری کمتر از حد؛ یحیی زاده فر و همکاران (1399) برای بررسی نقد شوندگی و بیات و همکاران (1399) جهت بررسی تأثیر عوامل رفتاری مدیریت بر کارایی سرمایه‌گذاری از رابطه 1 بهره گرفتند. در پژوهش خارجی نیز می‌توان به لای و لئو^[20] (2017) اشاره کرد که بررسی رابطه ویژگی‌های مدیریت و کارایی سرمایه‌گذاری پرداختند. همچنین، ثقفی و همکاران (1390)، واعظ و همکاران (1395)، ابراهیمی و همکاران (1395)، غلامی جمکرانی و عالی (1399) از رابطه 2 استفاده نمودند و صالحی (1399)، خدامی پور و همکاران (1399) از رابطه 3 بهره گرفته‌اند. بااین‌وجود انتقاداتی نسبت به استفاده از معیار کیوتوبین مطرح می‌باشد.

ازجمله انتقادات واردشده این است که در مخرج کسر، از ارزش دفتری دارایی‌ها استفاده می‌شود که مبتنی بر ارزش‌های تاریخی بوده و ممکن است تفاوت فاحشی با ارزش روز دارایی‌های شرکت داشته باشد. به‌خصوص وقتی اقتصاد تورمی بوده و تجدید ارزیابی صورت نگرفته باشد، این موضوع به این دلیل حائز اهمیت است که در صورت کسر نسبت توبین، ارزش بازار (قیمت سهام) و مقدار بدهی شرکت مقادیری پویا و به ارزش جاری قرار می‌گیرد و در لحظه قابل‌ محاسبه می‌باشند؛ اما وجود مقادیر مبتنی بر اطلاعات گذشته (ارزش دفتری در مخرج کسر) می‌تواند در دقت مقدار شبه ایجاد کند. ازنظر ریچاردسون (2006)، کیوتوبین، به‌تنهایی تصویر کاملی از انتظارات بازار از فرصت‌های رشد ارائه نمی‌دهد و استفاده از نسبت ارزش دفتری به ارزش بازار یا سود به قیمت و یا هر ترکیب دلخواه آن‌ها، برآورد ناکارآمدی از فرصت‌های رشد را ایجاد می‌کند زیرا پایداری سود نادیده گرفته‌شده است. چالش دیگری که این نسبت با آن مواجه است استفاده از ارزش بازار شرکت می‌باشد. بر اساس فرضیه بازار کارا[21]، قیمت سهام وقتی کاملاً تحت تأثیر تمام اطلاعات عمومی و محرمانه باشد، ارزش واقعی شرکت نشان خواهد داد و این وضعیت نیازمند کارایی بازار در سطح قوی می‌باشد (رهنمای رودپشتی و صالحی، 1389).

وردی (2006) از جنبه دیگری به نسبت کیوتوبین توجه نموده و می‌نویسد، سرمایه‌گذاری به‌عنوان تابعی از فرصت‌های رشد ارزیابی می‌شود و فرصت‌های رشد به‌طورمعمول با کیوتوبین اندازه‌گیری می‌گردد. بااین‌حال، ازآنجاکه شرکت‌هایی که دارای حسابداری محافظه‌کارانه‌تر هستند، احتمالاً ارزش‌های دفتری کمتری در دارایی‌ها منعکس می‌کنند، کیوتوبین با خطای اندازه‌گیری مواجه خواهد شد. لذا، با استفاده از رشد فروش، مدلی برای اندازه‌گیری فرصت‌های سرمایه‌گذاری بکار می‌گیریم. این رویکرد جایگزین برای کاهش نگرانی‌ها از خطای اندازه‌گیری کیوتوبین، بر ارتباط بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه‌گذاری اتخاذشده است" (وردی، 2006، ص 9).

 

6-2- مدل‌های مبتنی بر رشد فروش

از معیار رشد فروش به‌عنوان نماینده فرصت‌های رشد آتی در 5/55 درصد پژوهش‌های داخلی استفاده‌شده است. 7 مدل مبتنی بر رشد فروش به همراه تعداد پژوهش‌هایی که بر اساس آن انجام‌شده در جدول 7 آمده است. همان‌طور که در جدول مشاهده می‌شود، 23 از 40 پژوهش (5/57%) از طریق رابطه 7 انجام‌شده و در رتبه دوم رابطه 8 با 7 مورد قرارگرفته است.

 

جدول (7) مدل‌های مبتنی بر رشد فروش

رابطه	تکرار	مدل
(7)	23
(8)	7
(9)	6
(10)	1
(11)	1
(12)	1
(13)	1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

از میان پژوهشگرانی داخلی که از رابطه 7 بهره گرفته‌اند می‌تواند به ارضا (1399)، حسنی و میثمی (1398)، ابراهیمی و همکاران (1398) و در پژوهش‌های خارجی نیز وردی (2006) و بیدل و همکاران (2009) اشاره کرد.

منصورفر و همکاران (1399)، فصیحی و همکاران (1398) و هدایتی پور و نصیرزاده (1397) و در پژوهش خارجی چن[22] و همکاران (2011) از رابطه 8 استفاده نموده‌اند. از رابطه 9 نیز نیک کار (1398)، رضوی عراقی و همکاران (1397) و دموری و قدک فروشان (1397) در پژوهش خود بهره گرفته‌اند.

هرچند رشد فروش منجر به کاهش نگرانی‌ها از خطای اندازه‌گیری کیوتوبین می‌شود. ولی رشد فروش محصولات نیز می‌تواند تحت تأثیر عوامل مختلفی، مانند تغییر در استراتژی فروش و بازاریابی (دهدشتی شاهرخ و پورحسینی، 1392؛ قره‌چه و همکاران، 1395)، شرایط بازار یا اعمال تخفیف‌های غیرمتعارف تغییر کند که به معنای فرصت‌های سرمایه‌گذاری نمی‌باشد؛ علاوه بر آن، در اقتصادهایی که تحت تأثیر تورم^[23] و نوسانات نرخ ارز هستند، کاهش ارزش پول، منجر به افزایش ارزش (ریالی) فروش می‌شود که می‌تواند گمراه‌کننده و به خطای اندازه‌گیری منجر شود؛ ضمناً شرکت‌ها لزوماً باهدف رشد فروش سرمایه‌گذاری‌ انجام نمی‌دهند، در بازارهای رقابتی، استراتژی کاهش هزینه نیز موردتوجه مدیران می‌باشد.

به‌کارگیری دو متغیر کیوتوبین و رشد فروش، رویکردی است که موردتوجه پژوهشگران قرارگرفته است. لینک و همکاران (2011) و نعیم و همکاران (2019) از هر دو معیار در مدل پژوهشی خود استفاده نمودند. در پژوهش‌های داخلی تقی‌زاده خانقا و همکاران (1398) باهدف ارائه مدل بومی سنجش کارایی سرمایه‌گذاری و در مقاله‌ی دیگری به‌منظور بررسی ارتباط بشردوستی شرکت و کارایی سرمایه‌گذاری از دو متغیر به همراه متغیرهای کنترلی دیگر بهره گرفتند.

(14)

 

6-3- سایر مدل‌ها

سایر مدل‌های سنجش کارایی سرمایه‌گذاری در جدول 8 ارائه‌شده‌اند. مدل‌هایی سه متغیر رشد فروش (SG)، کیوتوبین (Q) و سود عملیاتی (CFO) حضور دارند توسط تهرانی و حصارزاده (1388)، ثقفی و معتمدی فاضل (1390)، فدائی نژاد و همکاران (1392)، گودرزی و بابازاده شیروان (1394)، ابراهیمی و احمدی مقدم (1394) و حسنی و اکبری (1397) استفاده شد. رابطه 19 مدلی مبتنی بر رشد دارایی می‌باشد و توسط مطلبیان چالش‌تری و عرب‌صالحی نصرآبادی (1396) بکار رفته است. نظری و دارایی (1396) از رابطه 20 بهره گرفتند که بر اساس رشد فروش (SG) و رشد دارایی (AG) می‌باشند. سلیمانی امیری و فرشی (1391) نیز بر اساس سود عملیاتی (CFO) کارایی سرمایه‌گذاری را محاسبه نمودند. همچنین غلامی جمکرانی و محمدی (1397) باهدف بررسی تأثیر نوع مالکیت بر رابطه ویژگی‌های مدیران اجرایی و کارایی سرمایه‌گذاری از سه متغیر رشد فروش (SG)، رشد دارایی (AG) و سود عملیاتی (CFO) به همراه 9 متغیر کنترلی استفاده کردند. حساس یگانه و همکاران (1396) نیز در بررسی رابطه دقت پیش‌بینی سود با کارایی سرمایه‌گذاری از سه متغیر اشاره‌شده استفاده کردند.

 

جدول (8) سایر مدل‌ها

رابطه	تکرار	مدل
(15)	2
(16)	2
(17)	1
(18)	1
(19)	1
(20)	1
(21)	1
(22)	1
(23)	1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

6-4- روش‌های دیگر

استفاده از متغیر مجازی رویکرد دیگر در سنجش کارایی سرمایه‌گذاری است این روش در سه پژوهش استفاده گردید: طالب نیا و همکاران (1392) در بررسی تأثیر مدیریت سود و کیفیت حسابرسی بر بیش سرمایه‌گذاری و علی پور و همکاران (1396) در پژوهشی با عنوان تأثیر شاخص‌های کیفیت حسابرسی بر ارتباط بین دست‌کاری سود و بیش سرمایه‌گذاری از این رویکرد بهره گرفته‌اند. در این روش اگر میزان سرمایه‌گذاری شرکت بیش از میانه سرمایه‌گذاری صنعت مربوطه باشد عدد یک در غیر این صورت عدد صفر در نظر گرفته می‌شود.

رابطه (15)

فخاری و رسولی (1392) در بررسی رابطه میان محافظه‌کاری و کیفیت اقلام تعهدی بر کارایی سرمایه‌گذاری از متغیر مجازی استفاده نمودند، این متغیر از طریق محاسبه میانگین متغیرهای اهرم (DTM) (مجموع بدهی‌های کوتاه‌مدت و بلندمدت تقسیم‌بر ارزش بازار حقوق صاحبان سهام) و جریان‌های نقدی آزاد (FCF) (جریان نقد فعالیت عملیاتی منهای وجوه نقد حاصل از فعالیت سرمایه‌گذاری منهای سود پرداختی تقسیم‌بر کل دارایی‌ها) به دست می‌آید. درصورتی‌که مقادیر این متغیر برابر یک یا نزدیک به یک باشد تعیین‌کننده شرکت‌های بیش سرمایه‌گذار و مقادیر نزدیک به صفر نشان‌دهنده شرکت‌های کم سرمایه‌گذار می‌باشد.

 

(24)

 

رویکرد صالحی و همکاران (1395) در بررسی تصمیمات سرمایه‌گذاری شرکت‌های تحت درماندگی مالی، استفاده از رابطه 16 نسبت سرمایه‌گذاری به کیوتوبین برای تعیین شرکت‌های بیش و کم سرمایه‌گذار می‌باشد. بدین‌صورت که اگر رقم نسبت مذکور بیش از یک باشد، شرکت بیش سرمایه‌گذار و درصورتی‌که کمتر از یک باشد شرکت کم سرمایه‌گذار تلقی می‌گردد. به عبارتی هر چه این نسبت بیشتر باشد، شرکت تمایل بیشتری به بیش سرمایه‌گذاری از خود نشان می‌دهد و برعکس.

(16)

 

7- بحث و نتیجه‌گیری

سرمایه‌گذاری امری اجتناب‌ناپذیر و ابزاری مناسب در ارزش‌آفرینی شرکت‌ها تلقی می‌گردد، با این ‌وجود، عواملی همچون عدم تقارن اطلاعاتی و مشکلات نمایندگی موجب رشد سرمایه‌گذاری بیشتر و کمتر از حد می‌گردد؛ لذا، سهامداران و ذینفعان نیازمند ارزیابی کارایی مدیران در سرمایه‌گذاری می‌باشند. با این ‌وجود کارایی سرمایه‌گذاری به‌آسانی برآورد نمی‌شوند؛ زیرا ارزشمندی فرصت‌های سرمایه‌گذاری به متغیرهای مختلف و طور قابل‌ توجهی به اختیارات و نظرات مدیران بستگی دارد. در واقع مشکل اینجاست که فرصت‌های سرمایه‌گذاری توسط افراد خارج شرکت قابل‌مشاهده نیست؛ بنابراین محققان از شاخص‌هایی برای اندازه‌گیری این فرصت‌ها استفاده می‌نمایند تا مدلی برای تعیین شرکت‌های ناکارا در سرمایه‌گذاری در اختیار داشته باشند. از این ‌رو، پژوهشگران با در اختیار داشتن فهرستی از مدل‌ها و متغیرهای بکار رفته در این حوزه، انتخاب‌های بیشتری در اختیار خواهند داشت. در این راستا، روش‌های سنجش کارایی سرمایه‌گذاری در پژوهش‌های داخلی مورد توجه قرار گرفت و 72 مقاله نمایه شده در پایگاه اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (sid.ir) طی سال‌های 1388 تا 1399 به روش تحلیل محتوای کمی و کیفی بررسی گردید نتایج نشان داد: باوجوداینکه 26 مدل متفاوت برای سنجش کارایی سرمایه‌گذاری بکار رفته است، اما 32 درصد (23 مقاله) از مدل رشد فروش که توسط وردی (2006) و بیدل و همکاران (2009) معرفی‌شده است بهره گرفته‌اند. در این مدل، فرض شده است که هر چه میزان رشد درآمد فروش بیشتر باشد، جریان‌های نقدی برای سرمایه‌گذاری بیشتر در دسترس خواهد بود. از نظر برخی پژوهشگران عوامل مختلفی بر انتخاب پروژه‌های سرمایه‌گذاری اثرگذار است، به عقیده چن و همکاران (2011) در دوره بحران‌های مالی و رکورد در بخش اقتصاد، بررسی دوره‌های رشد منفی فروش ضروری است و می‌تواند بر سرمایه‌گذاری اثرگذار باشد. بدین منظور آن‌ها متغیر مجازی (نشانگر) NEG را به مدل رشد فروش افزودند. برازش این مدل، معادل برازش دو معادله رگرسیونی جداگانه است که می‌تواند عرض از مبدأ و شیب متفاوت داشته باشند، بدین ترتیب عرض از مبدأ و شیب خطوط معادله رگرسیون در وضعیت رشد فروش مثبت و منفی جداگانه به دست می‌آید. از مدل چن و همکاران (2011) در 8 مقاله استفاده ‌شده است. هرچند تحلیلگران علاقه‌مند هستند هر چه ممکن است متغیرهای رگرسیونی استفاده نمایند به‌نحوی‌که اطلاعات موجود در این عوامل بتواند در پیش‌بینی مقدار متغیر وابسته اثرگذار باشد. با این ‌وجود افزایش تعداد متغیرهای رگرسیونی واریانس پیش‌بینی متغیر وابسته (y) را افزایش داده و هزینه جمع‌آوری اطلاعات را به پژوهشگر تحمیل می‌کند. از این منظر گروه متغیرهای کنترلی اهرم مالی (LEV)، سن شرکت (AGE)، وجه نقد (CASH)، اندازه شرکت (SIZE) و بازده دارایی (ROE) به همراه رشد فروش (SG) در 6 مقاله استفاده‌شده است. همچنین سه متغیر رشد فروش (SG)، کیوتوبین (Q) و جریان نقد عملیاتی (CFO) به عنوان متغیر مستقل در 6 مقاله بکار رفته‌اند. رویکرد دیگری که برخی پژوهشگران در تعیین شرکت‌های بیش سرمایه‌گذار بکار گرفته‌اند، استفاده از متغیر مجازی است. در این روش از مدل رگرسیون استفاده نمی‌شود. در یک جمع‌بندی کلی می‌توان گفت، در اکثر مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری، متغیرهای رشد فروش و کیوتوبین حضور دارند، درحالی‌که بهره‌گیری از آن‌ها با چالش‌هایی مواجه است.

ازآنجاکه نتایج پژوهش‌های مبتنی برداده، حساسیت بالایی به انتخاب متغیر و کیفیت داده مرتبط دارد (طباطبایی، 1398). بهتر است پژوهشگران قبل از انتخاب متغیرهای مدل پژوهش، عوامل مؤثری که احتمال دارد منجر به خطای اندازه‌گیری ‌شود را دربگیرند. به‌عنوان‌مثال، هرچند رشد فروش می‌تواند بیانگر افق مطلوب برای رشد تولیدات شرکت و شرایط مساعد برای سرمایه‌گذاری آتی باشد، اما افزایش نرخ ارز و تورم ممکن است به افزایش ارزش فروش منجر گردد. این موضوع در مورد نسبت توبین نیز مطرح است، اگر ارزش دفتری دارایی‌ها تفاوت فاحشی با ارزش روز آن‌ها داشته باشد یا به دلیل کارایی ضعیف بازار، ارزش بازار شرکت نمایانگر ارزش واقعی آن نباشد، نسبت کیوتوبین شاخص مناسبی بر فرصت‌های سرمایه‌گذاری نخواهد بود. از این ‌رو، احتمالاً اضافه نمودن متغیرهای دیگر به مدل‌های کارایی سرمایه‌گذاری بخشی از خطاهای اندازه‌گیری را کاهش خواهد داد. با این ‌وجود، انتخاب مدل می‌بایست بر اساس مبانی نظری و اهداف پژوهشی صورت گیرد. چراکه، در ورای هر مدل‌ ریاضی، نوعی مبانی نظری هدایت‌کننده برای دستیابی به علل وقوع یک پدیده قرار دارد؛ پژوهشگران صرفاً بر عواملی تمرکز می‌نماید که ارتباط بیشتری با موقعیت مورد نظر داشته باشد. این انتخاب بر اساس چارچوب نظری تحلیل‌گر شکل می‌گیرد. چهارچوب نظری، متغیرهای مهم را در وضعیتی که مرتبط با مسأله پژوهش است، مشخص کرده و نشان می‌دهد که چرا و چگونه انتظار می‌رود، روابط خاصی وجود داشته باشد. درنتیجه، ممکن است برخی مفروضات متناسب کشورهای توسعه یافته باشد، لذا استفاده از مدل‌ها می‌بایست با در نظر گرفتن مفروضات آن‌ها صورت گیرد.

 

 

[1]- گروه حسابداری، واحد بین‌المللی خرمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمشهر،ایران.  Email: [e-mail]

[2]- گروه حسابداری، دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران. نویسنده مسئول.  Email: [e-mail]

[3]- گروه اقتصاد، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.  Email: [e-mail]

[4] Tobin’s Q

[5] Capital Expenditures

[6] Verdi

[7] Richardson

[8] Independent Variables

[9] Biddle

[10] Chen

[11] Linck

[12] Goodman

[13] Naeem & Li

[14] Gao & Yu

[15] Dumay

[16] Thompson & McCoy

[17] Sarbanes–Oxley

[18] Fuzzy Topsis

[19] James Tobin

[20] Lai & Liu

[21] Efficient Market Hypothesis

[22] Chen

[23] Inflation

مراجع

فهرست منابع

• ابراهیمی، سید کاظم و منصور احمدی مقدم، (1394)، "تأثیر اهرم مالی و محافظه‌کاری شرطی بر ناکارایی سرمایه‌گذاری شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، حسابداری مالی، 7(27).
• ابراهیمی، سید کاظم، علی بهرامی نسب و صدیقه پروانه، (1395)، "رقابت در بازار محصول، جریان نقد آزاد، بیش سرمایه‌گذاری و کم سرمایه‌گذاری"، مطالعات تجربی حسابداری مالی دوره 13(50)، صص 129–48.
• ابراهیمی، سید کاظم، علی بهرامی نسب و حسین سجادی نسب، (1398) ، "بررسی تأثیر ارتباطات سیاسی بر محافظه‌کاری حسابداری، کارایی سرمایه‌گذاری و هزینه‌ی تأمین مالی"، دانش حسابداری، 10(4 (پیاپی 39))، صص 89–119.
• ارضا، امیرحسین، (1399)، "بررسی نقش میانجی دارایی‌های نامشهود بر رابطه اعتماد بیش‌ازحد مدیریتی و بهره‌وری سرمایه‌گذاری‌ها"، دانش سرمایه‌گذاری 9(33)، صص 163–78.
• بادکوبه هزاوه، علیرضا و علی اسماعیل زاده مقری، (1399)، "ارزیابی رابطه عمر و مجموع دارایی های صندوق های سرمایه‌گذاری مشترک با کارایی آنها با استفاده از روش تحلیل پوششی داده‌ها"، دانش سرمایه‌گذاری، 9(36)، صص 335–
• بدری، ‌احمد، (1393، "واکاوی و نقد روش‌شناسی پژوهش‌های تجربی مالی و حسابداری در ایران"، پژوهش‌های تجربی حسابداری، 12(3)، صص 99–128.
• بیات، مرتضی، محمد نوروزی، زهرا میر اشرفی و علی‌اکبر پور موسی، (1399)، "بررسی عوامل رفتاری مدیریت بر کارایی سرمایه‌گذاری و ارزش شرکت"، پژوهش‌های تجربی حسابداری، 9(3)، صص 53–76. doi: 10.22051/jera.2018.17493.1806.
• تقی زاده خانقاه، وحید، یونس بادآورنهندی، علی‌اصغر متقی و هوشنگ تقی زاده، (1398)، "ارتباط بین بشردوستی شرکتی و کارایی سرمایه‌گذاری با تأکید بر مالکیت سرمایه‌گذاران نهادی"، حسابداری مدیریت، 12(43)، صص 1-16.
• تقی زاده خانقاه، وحید، یونس بادآور نهندی، علی‌اصغر متقی و هوشنگ تقی زاده، (1398)، "ارائه مدل سنجش کارایی سرمایه‌گذاری شرکت در بورس اوراق بهاداری تهران"، تحقیقات مالی، 2(21)، صص 237–64.
• تهرانی، رضا و رضا حصار زاده، (1388)، "تأثیر جریان‌های نقدی آزاد و محدودیت در تأمین مالی بر بیش سرمایه‌گذاری و کم سرمایه‌گذاری"، تحقیقات حسابداری و حسابرسی (تحقیقات حسابداری)، 1(3).
• ثقفی، علی، قاسم بولو و محمد محمدیان، (1390)، "کیفیت اطلاعات حسابداری، سرمایه‌گذاری بیش‌ازحد و جریان نقد آزاد"، پیشرفت‌های حسابداری (علوم اجتماعی و انسانی شیراز)، 3(2 (پیاپی 3/61)).
• ثقفی، علی و مجید معتمدی فاضل، (1390)، "رابطه میان کیفیت حسابرسی و کارایی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های با امکانات سرمایه‌گذاری بالا"، مجله پژوهش‌های حسابداری مالی، (10)، صص 1–14.
• حجازی، رضوان، اعظم ولی زاده لاریجانی و فرزانه کیماسی، (1395)، "نقش ظرفیت بدهی در انتخاب استراتژی‌های مؤثر به‌منظور کاهش مشکلات سرمایه‌گذاری کمتر از حد"، حسابداری مالی، 8(30).
• حساس یگانه، یحیی، محمد مرفوع و معصومه نقدی، (1396)، "رابطه دقت پیش پینی سود با کارایی سرمایه‌گذاری"، فصلنامه علمی - پژوهشی مطالعات تجربی حسابداری مالی، شماره 54(سال 14)، صص 45–65.
• حسنی، محمد و محسن اکبری، (1397)، "تصمیمات ناکارای سرمایه‌گذاری و محدودیت‌های مالی"، مجله پژوهش‌های تجربی حسابداری سال هفتم (شماره 27)، صص 55–79.
• حسنی، محمد و مریم میثمی، (1398)، "آزمون اثر سررسید بدهی و کیفیت گزارشگری مالی بر کم سرمایه‌گذاری و بیش سرمایه‌گذاری"، دانش مالی تحلیل اوراق بهادار (مطالعات مالی)، 12(41).
• خدامی پور، احمد، علیرضا رحیمی و عارف فروغی، (1399)، "بررسی تأثیر توانایی مدیریتی بر رابطه بین اجتناب مالیاتی و کارایی سرمایه‌گذاری"، راهبرد مدیریت مالی، 8(31).
• خدایی وله زاقرد، محمد و منیره یحیایی، (1389)، "بررسی رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه‌گذاری در بورس اوراق بهادار تهران"، مجله حسابداری مدیریت، (5)، صص 1–17.
• خردیار، سینا، مریم حقیقت شهرستانی و مهدی حقیقت شهرستانی، (1398)، "خلق ارزش بر اساس سطوح فرصت‌های سرمایه‌گذاری"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 42، صص 179–201.
• خنیفر، حسین و ناهید مسلمی، (1397)، "اصول و مبانی روش‌های پژوهش کیفی"، جلد اول. تهران: انتشارات نگاه دانش.
• داداش زاده، قادر و رضوان حجازی، (1399)، "ارزش انعطاف‌پذیری مالی، کارایی سرمایه‌گذاری و سرعت تعدیل سرمایه درگردش"، راهبرد مدیریت مالی، 8(1)، صص 177– doi: 10.22051/jfm.2018.19359.1615.
• دموری، داریوش و مریم قدک فروشان، (1397)، "سیاست‌های تأمین مالی و کارایی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، مجله راهبرد مدیریت مالی، 23، صص 157–75.
• دهدشتی شاهرخ، زهره و امیرحسین پورحسینی، (1392)، "ارائه الگوی تأثیر استراتژی فروش و بازاریابی بر عملکرد فروش"، مدیریت بازرگانی (دانش مدیریت)، 5(1)، صص 61–84.
• دیولیو، یوجین، (1396)، "تئوری و مسائل اقتصاد کلان"، ترجمه ارباب. ح. چاپ اول. تهران: نشر نی
• رضوی عراقی، سیدمحمدرضا، آزیتا جهان شاد و امیر مستوفی، (1397)، "تأثیر ضعف‌های عمده کنترل‌های داخلی بر ناکارایی سرمایه‌گذاری"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی (پژوهشنامه حسابداری مالی و حسابرسی)، 10، صص 143-167.
• رهنمای رودپشتی، فریدون و اله کرم صالحی، (1389)، "مکاتب و تئوری‌های مالی و حسابداری"، تهران: انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
• سلیمانی امیری، غلامرضا، مصطفی ایزدپور و فاطمه گرامی راد، (1399)، "تحلیل محتوای نشریه علمی ـ پژوهشی «پژوهش‌های تجربی حسابداری» طی سال‌های 1390 تا 1397"، پژوهش‌های تجربی حسابداری، 10(1)، صص 121–40. doi: 10.22051/jera.2019.21103.2093.
• سلیمانی امیری، غلامرضا و زهرا فرشی، (1391)، "بررسی تأثیر تأمین مالی از بانک‌ها و اهداف مالیاتی بر رابطه کیفیت گزارشگری مالی و کارایی سرمایه‌گذاری شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، دانش حسابداری، 3 (11).
• صالحی، اله کرم، (1399)، "تأثیر اطلاعات غیرمالی آینده‌نگر بر کارایی سرمایه‌گذاری و محدودیت تأمین مالی"، دانش سرمایه‌گذاری، 9(36).
• صالحی، اله کرم، مهدی الهایی سحر و ادیبه سواری، (1395)، "بررسی تصمیمات سرمایه‌گذاری شرکت‌های تحت درماندگی مالی"، مجله چشم‌انداز مدیریت مالی، شماره 16، صص 49–31.
• صیادی، محمد و موسی خوش کلام خسروشاهی، (1399)، "ارزیابی پویایی بین درآمد نفتی و GDP بدون نفت ایران با تأکید بر مفهوم ناکارایی سرمایه‌گذاری؛ کاربرد مدل BVAR"، پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 10(38)، صص 119–
• طالب نیا، قدرت اله، احمدرضا شیری و مریم ضرابی، (1392)، "بررسی تأثیر مدیریت سود و کیفیت حسابرسی بر سرمایه‌گذاری بیش‌ازحد شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، دانش حسابرسی، 13(53).
• طباطبایی، سید جلال، (1398)، "بررسی مسائل مرتبط با شیوه سنجش رفتار سرمایه‌گذاری شرکتی"، راهبرد مدیریت مالی، 24(7)، صص 185–217. doi: 10.22051/jfm.2018.19925.1643.
• علی پور، صفدر، اسماعیل امیری و حسن همتی، (1396)، "تأثیر شاخص‌های کیفیت حسابرسی بر ارتباط بین دست‌کاری سود و سرمایه‌گذاری بیش‌ازحد"، دانش حسابرسی، 17 (67)
• غلامی جمکرانی، رضا و رحمان عالی، (1399)، "رابطه بین بیش اعتمادی مدیران، نا اطمینانی تورم و بیش سرمایه‌گذاری"، دانش سرمایه‌گذاری، 9 (35).
• غلامی جمکرانی، رضا و سید موسی محمدی، (1397)، "تأثیر نوع مالکیت بر رابطه ویژگی‌های مدیران اجرایی و کارایی سرمایه‌گذاری"، مجله پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، 10(40)، صص 89–109.
• فخاری، حسین و شادی رسولی، (1392)، "بررسی اثر محافظه‌کاری و کیفیت اقلام تعهدی بر کارایی سرمایه‌گذاری"، پژوهش‌های تجربی حسابداری، 2 (8).
• فروغی، داریوش و امین ساکیانی، (1395)، "تأثیر توانایی مدیریتی بر کارایی سرمایه‌گذاری"، فصلنامه پژوهش حسابداری، 22، صص 116–97.
• فصیحی، صغرا، سید علی حسینی و شهناز مشایخ، (1398)، "بررسی تأثیر افشای ریسک بر کارایی سرمایه‌گذاری شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، دانش سرمایه‌گذاری، 8(31)، صص 355–71.
• قره چه، منیژه، احمد روستا، شهریار عزیزی و مسعود جاویدانی، (1395)، "مفهوم‌پردازی استراتژی فروش برند در صنعت محصولات مصرفی تندگردش"، تحقیقات بازاریابی نوین، 6(3)، صص 22 1-17.
• گرد، عزیز، سید حسام وقفی، مهناز آهنگری و سیده سعیده هاشمی، (1397)، "تحلیل و آسیب‌شناسی پژوهش‌های حسابداری بر مبنای رویکرد تصمیم گیری چند معیاره"، فصلنامه دانش حسابداری مالی، 5(3)، صص 117–34.
• گودرزی، احمد و هانی بابازاده شیروان، (1394)، " بررسی رابطه بین کیفیت گزارشگری مالی و سررسید بدهی‌ها با کارایی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، حسابداری مدیریت، 8 (27).
• مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی، (1400)، "مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی"، مرکز اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی (SID). (https://www.sid.ir/fa/journal/about.aspx).
• مصلح شیرازی، علی نقی و فرشاد علمدار یولی، (1399)، "شناسایی، معرفی و بررسی مدل‌های گوناگون کسب‌وکار و استخراج مهم‌ترین عوامل تشکیل‌دهنده این مدل‌ها با استفاده از رویکرد تحلیل محتوای کمی مطالعه مروری (بازه زمانی: 1990 تا 2017)"، پژوهش‌های مدیریت در ایران، 22(4)، صص 177–202.
• مطلبیان چالش تری، مجتبی و مهدی عرب صالحی نصرآبادی، (1396)، "تأثیر ضعف کنترل‌های داخلی بر ناکارایی سرمایه‌گذاری"، بورس اوراق بهادار، 10.
• منصورفر، غلامرضا، سمیرا جودی و احسان پورسلیمان، (1399)، "نقش تعدیل‌گری ابعاد درونی و بیرونی حاکمیت شرکتی بر رابطه بین عدم تقارن اطلاعاتی و کارایی سرمایه‌گذاری"، تحقیقات مالی، 22(2)، صص 227–48.
• مهرانی، ساسان و فاطمه سمیعی، (1398)، "تأثیر محافظه‌کاری مشروط بر کارایی سرمایه‌گذاری در نیروی انسانی"، دانش حسابداری، 10پیاپی 37
• ناطقی، سمیرا، کاوه مهرانی و دکتر آرش تحریری، (1396)، "مروری بر پژوهش‌های حسابرسی در ایران"، بررسی‏‌های حسابداری و حسابرسی، 25(1)، صص 159–79. doi: 10.22059/acctgrev.2018.248795.1007782.
• نمازی، محمد، حسین رجب دری و اعظم روستامیمندی، (1395)، "بررسی تعداد و تحلیل محتوای مقاله‌های مرتبط با اخلاق حرفه‌ای حسابداری در ایران"، پیشرفت‌های حسابداری، 9(1)، صص 192–226. doi: 10.22099/jaa.2017.4214.
• نونهال نهر، علی‌اکبر و معصومه کاظمی نوجه ده، (1398)، "تحلیل محتوای مقالات فصلنامه بررسی‌های حسابداری و حسابرسی از ابتدای انتشار تا پایان سال 1396"، بررسی‌های حسابداری و حسابرسی، 26، صص 123-150
• نیک کار، جواد، (1398، "تأثیر رقابت بازار محصول بر کارایی سرمایه‌گذاری در شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس اوراق بهادار تهران"، مطالعات حسابداری و حسابرسی، 8(29)، صص 71–88.
• واعظ، سیدعلی، ابراهیم انواری و محمد بنافی، (1395)، "تأثیر ساختار مالکیت بر رابطه بین معاملات با اشخاص وابسته و کارایی سرمایه‌گذاری"، فصلنامه حسابداری مالی، سال هشتم، صص 132–101.
• هدایتی پور، مرضیه و فرزانه نصیرزاده، (1397)، "بررسی رابطه‌ی بین مدل‌های کیفیت گزارشگری مالی، زمان‌بندی تعهدات، کارایی و عدم کارایی سرمایه‌گذاری"، مطالعات تجربی حسابداری مالی، 15(58)، صص 79–105.
• یحیی زاده فر، محمود، منصوره علیقلی و فاطمه ذبیحی، (1399)، "بررسی رابطه بین نقدشوندگی و کارایی سرمایه‌گذاری با توجه به محدودیت مالی و ریسک عملیاتی"، تحقیقات حسابداری و حسابرسی (تحقیقات حسابداری)، 12.