سنخ‌شناسی رفتار مصرفی زنان در مزونهای شهر یزد

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 5، دوره 12، شماره 44، آذر 1401، صفحه 131-168   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2022.699027

نویسندگان

منوچهر علی نژاد^{* 1}؛ محمدرضا حسینی²؛ فاطمه ملائی³

¹استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه یزد (نویسنده مسؤول)

²دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه آیت الله بروجردی

³کارشناس ارشد علوم اجتماعی دانشگاه یزد

چکیده

تب مصرف شهرها را فرا گرفته است و افراد سعی می‌کنند با مصرف کالاها، برای خود منزلت و جایگاه اجتماعی کسب کنند. امروزه زنان با استفاده از لباس و قیافه، پیام‌هایی دربارۀ هویت خود به دیگران ارسال می‌کنند، مراکز خرید از جمله مزون‌ها یکی از فضاهای عمده برای مصرف نشانه‌ها و سبک‌هاست. هدف این پژوهش درک و تفسیر الگوهای رفتار مصرفی زنان در مزون‌های شهر یزد است. روش تحقیق کیفی بوده و با راهبرد تحلیل تماتیک اجرا شده است. روش گردآوری داده‌ها، مصاحبۀ نیمه‌ساختار یافته بوده است. حجم نمونه 30 نفر از زنان ساکن در یزد بوده که با روش نمونه‌گیری هدفمند انتخاب شدند. برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از تکنیک تحلیل مضمون استفاده شده است. پس از واکای مصاحبه‌ها و تجزیه و تحلیل آنها یافته‌های تحقیق  در قالب چهار سنخ پدیدار شدند که عبارتند از1- رفتار مصرفی باورمند 2- استحاله در دیگران مهم3- رفتار مصرف نمایشی 4- هژمونی مارک‌باوری. نتایج پژوهش نشان داد که ارزش‌های مصرفی این گروه  به صورت محسوسی  از پیچیدگی برخوردار است. از مهمترین ویژگی در رفتار مصرفی مشارکت‌کنندگان، الگوی رفتار مصرفی باورمند است که تحت تأثیر قناعت‌جویی و روحیۀ سخت‌کوشی است. اما ظهور فرهنگ مصرف‌گرایی، چشم و ‌هم‌چشمی و تغییرات در سبک زندگی باعث شده تا سنخ‌های مصرفی متظاهراته، مدباورانه و نمایشی گسترش یابد. بر این اساس می‌توان پیش‌بینی کرد جهت‌گیری فرهنگ مصرف در میان زنان یزدی به سمت دوگانگی مصرف باورمند و متظاهرانه بوده و نشانگرهای منفی رفتارهای مصرفی در ظهور شهرهای مصرفی، وجه غالب این رفتار در آینده خواهد بود. 
 
 
 

کلیدواژه‌ها

سنخ‌شناسی؛ رفتار مصرفی؛ مزون؛ زنان یزدی؛ تحلیل تماتیک

مراجع

اس‍ت‍وت‍زل، ژان.(1371). ‌روان‌ش‍ن‍اس‍ی‌ اج‍ت‍م‍اع‍ی. ع‍ل‍ی‍ م‍ح‍م‍د ک‍اردان. تهران: انتشارات دانشگاه تهران.

بهار ، مهری.(1390). مصرف و فرهنگ. تهران: انتشارات سمت.

بوردیو ، پی‌یر.(1390 ). تمایز ، نقد اجتماعی قضاوت‌های ذوقی. تهران: نشر ثالث.

بوردیو، پی‌یر.(1381). نظریۀ کنش، دلائل عملی و انتخاب عقلانی. مرتضی مردیها. تهران: انتشارات نقش و نگار.

پروری، پیمان. محمدیان، محمود. (1400). فهم تجربۀ زیستۀ زنان از رفتار متکبرانه در مصرف برندها و کالاهای لوکس. فصلنامۀ مطالعات راهبردی زنان، پیاپی 92، 59-83.

جین، مارک.(1396). شهرها و مصرف. مرتضی قلیچ.  تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.

 چاوشیان، حسن.(1381‌). سبک زندگی و هویت اجتماعی : مصرف و انتخاب‌های ذوقی به عنوان تمایز و تشابه اجتماعی در دورۀ مدرنیتۀ اخیر.( پایان‌نامۀ دکترای جامعه‌شناسی) به راهنمایی تقی آزاد ارمکی. تهران: دانشکدۀ علوم اجتماعی دانشگاه تهران.

حاجی‌زاده میمندی، مسعود و یوسفی، فریدون.(‌1392). بررسی برخی از عوامل اجتماعی مرتبط با فرهنگ مصرف در میان شهر یزد. مطالعات راهبردی زنان، فصلنامۀ شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده. سال شانزدهم، شمارۀ 61 . 271-231.

 حریری، نجلا.(‌1385). اصول و روشهای پژوهش کیفی. تهران: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات.

خادمیان، طلیعه.( 1387‌) سبک زندگی و مصرف فرهنگی: مطالعه‌ایی در حوزۀ جامعه‌شناسی فرهنگی و دیباچه­ای بر سبک زندگی فرهنگی ایرانیان. تهران: مؤسسۀ فرهنگی – هنری جهان کتاب.

خادمیان، طلیعه. مبارکی فرد، نیره.(1391‌). بررسی جامعه‌شناختی علل تأثیر تبلیغات بر میزان و نوع مصرف زنان و دختران ( مطالعۀ موردی دانشجویان دختر دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران شمال) ، فصلنامۀ جامعه‌شناسی مطالعات جوانان / سال دوم ، شمارۀ پنجم ، 112-95.

رحمت آبادی، الهام. (‌1390‌). شالودۀ هویت اجتماعی در مدرنیتۀ متأخیر ، مجموعۀ مقالات سمینار الگوهای سبک زندگی ایرانیان ، ایران ، تهران ، پژوهشکدۀ تحقیقات استراتژیک.

فاضلی، محمد. (‌1382‌). مصرف و سبک زندگی. قم: صبح صادق.

کوزر، لوییس. (1382). زندگی و اندیشه بزرگان جامعه‌شناسی . ترجمۀ محسن ثلاثی. تهران: انتشارات سمت.

کیویستو، پیتر. (‌1378). اندیشه‌های بنیادی در جامعه‌شناسی. ترجمۀ منوچهر صبوری. تهران: نشر نی.

گیدنز، آنتونی. (‌1381‌). جامعه‌شناسی، ترجمۀ منوچهر صبوری ، تهران: نشر نی.

گیدنز، آنتونی. (‌1378). تجدد و تشخص: جامعه و هویت شخصی در عصر جدید ، ترجمۀ ناصر موفقیان، تهران: نشر نی.

مایلز، استیون. مالکوم، مایلز. (‌1396‌). شهرهای مصرفی. ترجمۀ مرتضی قلیج و محمد حسین خطیبی بایگی. چاپ اول. تهران: نیسا.

مایلز، استیون. (1396). مصرف‌گرایی؛ شیوه‌ای از زندگی. فردین علیخواه. تهران: نشر جامعه‌شناسان.

وبلن، توریستن.(‌1383‌). نظریۀ طبقۀ تن‌آسا. فرهنگ ارشاد. تهران: نشر نی.

 

منابع لاتین

Bocock, Robert .( 1992 ).consumer and lifestyles social and cultural forms of moderning ،open university press.

Compbell ,colin .(1987). the Romantic Ethic and the spirit of Modern consumerism .oxford: Basil Blackwell.USA , 1-58.

chao, A . and schor, j.b.(1993). Empirical test of status consumption : evidence from womens cosmetic, journal of Economic psychology, 19(1): 107-310.

carlos j. Torelli and Shirley Y.Y.cheng .(2013 ). Globalization , culture and consumer Behavior. .,page 721

Fisher James E. (1987).  Social Class and Consumer Behavior The Relevance Of Class And Status,  Academic Journal, Advances in Consumer Research, Vol. 14 Issue 1.

Fisher , c.(2003). succumb bing to consumerism underlying Models in the Historical claim paper presented to the American sociological Association , Atlanta .

low, and freeman, I. ( 2007 ). fashion marketing to women in Kazakhstan, journal of fashion Marketing and Management 11(1): 41-55.

Miles , s. (1998 ). consumerism : as a way of life , London : sage.

miller, Daniel .( 1987). Material Culture and Mass consumption, oxford .Basil Blackwell.

Mitchell, G.D.(2007). A New of the social science , 2 (end) New jersey. Routledge.

O.cass. A..(2001). consumer self –monitoring , materialism and involvement in fashion clothing , Australasian Marketing journal . 9 (1) , 46- 60.

Martin, Brett, Jin, HS, O'Connor, Peter, & Hughes, Christopher (2019) The relationship between narcissism and consumption behaviors: A comparison of measures. Personality and Individual Differences, 141, pp. 196-199.

Taru, V, M .(2005). taste for cultural consumption. Young Europeans consumption patterns, A paper to presented in PHD course and workshop Explanation of consumption culture in Turku school of economic and business administration , Turuk finland.

Patrick low , ina freeman .(2007). fashion marketing to women in Kazakhstan, journal of fashion Marketing and Management An international, Vol 11 Issue 1, pp. 41-55.

Patton,m.q.(1990). Qualitative evalution and research method, thousand oaks, CA:sage.