برنامه‌ریزی راهبردی توسعه شهرهای جدید در ایران (مطالعه موردی: شهر جدید پردیس)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

مقاله 11، دوره 18، شماره 4 - شماره پیاپی 65، اسفند 1402، صفحه 141-154   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

کیان شاکرمی^{* 1}؛ محمد شکوهی²

¹دانش آموخته دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد، مشهد، ایران

چکیده

مقدمه: در ایران  شهرهای جدید باهدف کاهش تمرکززدایی از کلان‌شهرها و توسعه متعادل منطقه‌ای احداث شدند، اما این شهرها از بدو تأسیس تابه‌حال خود درگیر یکسری مسائل و مشکلات عدیده­ای شده‌اند که نیازمند بررسی و بازنگری­های اساسی هستند.
هدف: در پژوهش حاضر هدف اصلی، مطالعه قابلیت‌های و عوامل کلان تأثیرگذار بر توسعه شهر جدید پردیس است همچنین با توجه به نتایج به دست آمده به دنبال ارائه راهکارها و نقشه تناسب راهبردی برای توسعه موفق شهر جدید پردیس با استفاده از تکنیک جدید Meta-SOWT هستیم.
روش‌شناسی تحقیق: روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و هدف تحقیق کاربردی می‌باشد. داده‌ها و اطلاعات موردنیاز از منابع اسنادی، کتابخانه و پیمایشی (پرسشنامه، مصاحبه) جمع‌آوری‌شده است. تعداد افراد نمونه 42 نفر از کارشناسان و پژوهشگران در حوزه برنامه‌ریزی شهری بوده‌اند.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: قلمرو جغرافیایی این پژوهش، شهر جدید پردیس می­باشد.
یافته­ ها: یافته ­ها حاکی از آنست که موقعیت شهر پردیس در نقشه رقابتی ازلحاظ پارامتر توسعه اقتصادی- اجتماعی(محورX) با امتیاز 75/2 از 5 امتیاز ممکن در سال 1404 در بین رقبای خود  به ترتیب بعد از پرند و اندیشه که با امتیاز 4 و 5/3 در بالاترین جایگاه قرار دارند جایی دارد و همچنین در رقابت فشرده با هشتگرد و اشتهارد که  امتیاز (85/2)  را کسب کرده‌اند قرار دارد. در زمینه پارامتر جمعیت‌پذیری ( نمودارY) شهر پردیس در سال هدف با امتیاز 3 از 5 امتیاز ممکن به ترتیب دارای جایگاهی برابر با پرند و بالاتر از هشتگرد و اشتهارد خواهد داشت.
نتایج: همچنین عوامل کلان تأثیرگذار بر توسعه شهر جدید پردیس عبارت‌اند از؛ سیاست‌های کلان مدیریت کشور، کمبود بسترهای شغلی، زیرساخت‌های نامناسب، سیاست‌های وزارت راه و شهرسازی در امر مسکن و مسئله خدمات شهری ازجمله تأمین آب شرب شهر هستند.

کلیدواژه‌ها

"جمعیت‌پذیری"؛ "توسعه اقتصادی- اجتماعی"؛ " "Meta-SOWT؛ "کلان‌شهر تهران"؛ "شهر جدید پردیس"

مراجع

امیرانتخابی، شهرام؛ اکبری، مجید، بوستان احمدی، وحید و ضرغام فرد، مسلم. (1402). برنامه­ریزی راهبردی مدیریت یکپارچه شهری در کلانشهرهای ایران (مطالعه موردی: کلانشهر تهران). فصلنامه مطالعات برنامه­ ریزی سکونتگاه­های انسانی، 18(1)، 67-51. 

آیتی، حمید و محمد، کمیلی. (1390). تحلیلی بر شهرهای جدید به عنوان بخشی از مداخله دولت در شهرنشینی (با تاکید بر دوره پس از انقلاب اسلامی). نشریه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 2(6)، 106-97.

حاتمی نژاد، حسین؛ زمانی، زهرا؛ حاجی­نژاد، صادق و قضایی، محمد. (1394). آسیب شناسی شهرهای جدید در ایران.  مجله سپهر، 22(88)، 57-47.

بدری، سید علی؛ رضوانی محمدرضا؛ ترابی ذبیح­الله و احمد ملکان (1394). متا سوات، ابزاری استراتژیک برای برنامه­ ریزی گردشگری پایدار (مطالعه موردی: روستای میغان). مجله برنامه­ ریزی و توسعه گردشگری، 4(13)، 50-29.

حسین زاده دلیر،کریم؛ قربانی، رسول و تقی زاده، ابوالفضل. (1391). بررسی کارکرد شهرهای جدید ایران در جذب سرریز جمعیت مادر شهرها (مطالعه موردی: شهر جدید سهند). نشریه علمی جغرافیا و برنامه ­ریزی، 15(31)، 151-131.

رییسی، محمدکریم، معصومه، حافظ رضازاده و کریمیان بستانی، مریم. (1400). تحلیلی بر نقش کارکردی شهرهای کوچک در برخورداری از ابعاد پایداری شهرهای حوزه نفوذ (مطالعه موردی: اسپکه و بنت در شهرستان نیکشهر). فصلنامه مطالعات برنامه ­ریزی سکونتگاه­های انسانی. 17(3)، 855-843.

رضایی، محمدرضا،؛ خاوریان گرمسیر، امیر و غفورزاده، مجتبی. (1395). توسعه صنعت در استان یزد با استفاده از چارچوب استراتژیک SOAR  و ماتریسANSOFF. فصلنامه برنامه­ ریزی منطقه­ای، 6(21)،  56-45.

زبردست، اسفندیار و جهانشاهلو، ‌لعلا. (1386). بررسی عملکرد شهر جدید هشتگرد در جذب سرریز جمعیت. جغرافیا و توسعه، 10، 22-5.  

قرخلو، مهدی؛ شعبانی­فرد، محمد،؛ حسینی، علی و احدزاده، ثریا. (1388). جایگاه شهرهای جدید در توسعه مسکن. فصلنامه مسکن و محیط روستا، 28(125)، ۳۵-۱۸.

معین افشار، مرضیه؛ میری، غلامرضا؛ کریمیان بستانی، مریم و رضا، نیکبخت. (1393). ارزیابی کارکرد شهرهای کوچک در توسعه ناحیه ­ای روستاهای پیرامون با استفاده از مدل AHP در نرم افزار GIS (مورد مطالعه: شهر بنجار- شهرستان زابل). فصلنامه برنامه­ ریزی منطقه ­ای، 4(13)، 86-75.

مدنی­پور. (1384). چرا شهرک­های جدید می­سازیم؟ تجارب انگلیس و ایران. کنفرانس بین المللی شهرهای جدید، وزارت مسکن و شهرسازی، 82-69.

موسی خانی، مرتضی و مشوقی، وحید. (1395). برنامه­ ریزی استراتژیک مبتنی بر تحلیل کارکردی. مجله مدیریت توسعه، 25، 9-1.

وفایی، ابوذر. (1400). توسعه پایدار زیست محیطی با رویکرد برنامه­ ریزی راهبردی (مورد پژوهی: شهرکاشان). فصلنامه مطالعات برنامه­ ریزی سکونتگاه­های انسانی، 17(3)،  708-691.

یاران، علی و محمدی خوشبین، حامد. (1391). بررسی خودکفایی در شهرهای جدید مقایسه تجربه ایران (شهر جدید هشتگرد) و کره جنوبی. معماری و شهرسازی ایران، 4(13)، 112-92.  

Agarwal, R., & Grassl, W. (2012). Meta-SWOT: Introducing a New Strategic Planning Tool. Journal of Business Strategy, 33(2), 12-21.

Akio, T. (2005). The Critical Assessment of the Resource-Based View of Strategic Management. Ritsumeikan international affairs, 3(2005), 125-150.

Barney, J. B. (1991). Firm Resources and Sustained Competitive Advantage. Journal of Management, 17(1), 99-120.

Bloomberg (2012). SWOT, PESTEL, Porter’s 5 Forces and Value Chain.1-16. http://cfcdn.ivoryresearch.com/wp-content/uploads/2013/04/Bloomberg-Business-sample1.pdf.

Eddie C.M. Hui, Manfred. C.M. & lam, (2005). A Study of Commuting Patterns of New Town Resident in Hong Kong. Habitat International, 29, 421- 437.

Fanni, Z. (2006). Cities and urbanization in Iran after the Islamic revolution. Cities, 23(6), 407-411.

Gheorghita, C., Stancu. D. G., & Georgina, A. (2013). The SWOT analysis between myth and reality. Knowledge horizon, 5(13), 38-42.

Grauman,V. (1977). Orders of Magnitude of the World’s Urban and Rural Population in History. United Nations Population Bulletin, 8, 16-33.

Hall, P., & Ward, C. (1998). Sociable Cities. Wiley & Son. Publisher: Academy Press; 1 edition (January 12, 1999).

Helms, M.,  &Nixon, J. (2010). Exploring SWOT analysis- Where are we now? Review academic research from last decade. Journal of strategy management, 3(3), 215-251.

Heracleous, L. (1998). Strategic thinking or strategic planning?. Long Rang planning, 31(3), 481-487.

Hui, Eddie CM, & Manfred CM Lam. (2005). A study of commuting patterns of new town residents in Hong Kong. Habitat International, 29(3), 421-437.

Merlin, P.(2000). New Towns and European Spatial Development. Paris, http://www.newtowns.net/03-publications/colin-ward.html.

Mukhija, V. (2006). Challenges for international development planning: Preliminary lessons from the case of the Cities Alliance. Cities, 23(1), 56-62.‏

Shin, D. J. (1992). New Town Development Policy and Case Studies in Seoul Metropolitan Area. Research Fellow: Urban and Regional Planning Research, http://www.krihs.re.kr/inter/downfile /koica1 /Lecture04.pdf.

Taliyr, M., & Arabi, Y. (2014). Urban Development Strategy (CDS) A Strategic Approach in Urban Management Process. Sixth National Conference on Urban Planning and Management with Emphasis on the Components of Islamic city.

Thoms, B. (2004). outsourcing: inside out and outside in, stevens institute of technologycastle point on hudsonhoboken, nj 07030.