بررسی انواع تمثیل در غزل‌های حسین منزوی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 2، دوره 14، شماره 54، دی 1401، صفحه 23-45   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jpll.2022.699348

نویسنده

ساره تربیت^*

گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد بین المللی خرمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، خرمشهر، ایران

چکیده

استفاده از تمثیل در شعر و به‌کارگیری آن در متون ادبی، یکی از عناصری است که باعث تقویت زیبایی‌شناسی آثار ادبی و کیفیت بخشیدن به اصالت ادبی در متن می‌شود. با توجه به جایگاه ادبی و تاًثیر حسین منزوی بر غزل و غزلسرایان معاصر، ضرورت تحقیق درباره‌ی اشعار وی کاملا واضح است. در جستار پیش‌‌رو چگونگی کاربرد انواع تمثیل در غزلیات منزوی مورد بررسی قرار گرفت و با استناد به شواهد مثال، به دست آمد که این آرایه‌ی ادبی، از جایگاه ویژه‌ای در غزلیات او برخوردار است. از آن‌جا که ماهیت این آرایه وابسته به متون و داستان‌ها و اشعار ذهن‌آشنای پیشین است، به طبع ظرفیت چندانی برای آفرینش و نوآوری در آن وجود ندارد و منزوی نیز در اندک مواردی، در نحوه‌ی کاربرد و بهره‌گیری مفهومی از تمثیل‌ها، خلاقیتی از خود نشان داده است. درباره‌ی شعر و اندیشه‌ی حسین منزوی، مقالاتی نوشته شده ولی تا کنون به طور خاص در زمینه‌ی «تمثیل در غزل منزوی» تحقیقی صورت نگرفته. در این پژوهش به روش توصیفی – تحلیلی، به بررسی این پرسش که میزان توجه و استفاده‌ی منزوی از انواع تمثیل و خلاقیتش در به‌کارگیری تمثیل‌های شعری تا چه حد بوده است؟ پرداخته شد.

کلیدواژه‌ها

تمثیل؛ غزل؛ حسین منزوی؛ نوآوری

مراجع

1- آربری، آرتورجان. (1371) ادبیات کلاسیک فارسی. ترجمه دکتر اسدالله آزاد، مشهد: آستان قدس رضوی.

2- اژدرنژاد، هاله. (1395)، تمثیل و کاربرد گونه‌های آن در مخزن‌الاسرار نظامی، فصل‌نامه‌ی تحقیقات تعلیمی و غنایی زبان و ادبیات فارسی، شماره پیاپی بیست و هفتم، صص 119- 138.

3- تربیت، ساره. (1400). تمثیل انسان کامل در داستان جاناتان مرغ دریایی اثر ریچارد باخ، فصل‌نامه‌ی تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی، دوره 13، شماره 47. صص 38_17.

4- تقوی، محمد. (1376). حکایت‌های حیوانات در ادب فارسی. تهران: روزنه.

5- حافظ شیرازی، شمس‌الدین محمد. (1381). دیوان غزلیات به کوشش خلیل خطیب رهبر. تهران: صفی‌علیشاه.

6- حسینی، لیلا؛ مدرسی، فاطمه. (1397). قرائتی لکانی از غزل ماه و پلنگ حسین منزوی. دو فصل‌نامه‌ی ادبیات پارسی معاصر، سال هشتم، شماره دوم، 40_25.

7- حجازی، بنفشه. (1380). ادبیات کودکان (ویژگی­ها و جنبه­ها). تهران: روشنگران و مطالعات زنان.

8- خسروی، حسین؛ و همکاران. (1397). سبک شناسی غزلیلت حسین منزوی. فصل‌نامه بهار ادب، شماره دوم، صص 173_153.

9- رضایی، احترام. (1398). معرفی انواع تمثیل فشرده. مجله‌ی علمی شعر پژوهشی دانشگاه شیراز (بوستان ادب)، شماره دوم، پیاپی 40، صص 122_101.

10- رضایی جمکرانی، احمد. (1394). تشبیه تمثیلی و استعاره تمثیلی در کتب بلاغی. فصل‌نامه ادب پژوهی، شماره 34، صص 50-35.

11- شریفی، فیض. (1393). شعر زمان ما (حسین منزوی). تهران: نگاه.

12- شمیسا، سیروس. (1374). بیان و معانی. تهران: فردوس.

13- ـــــــــــــ. (1386). بیان. ویرایش سوم، تهران: میترا.

14- ـــــــــــــ. (1383). انواع ادبی. تهران: فردوس.

15- طاهری، جواد؛ سلیمان، سمیه. (1391). نوآوری‌های حسین منزوی در غزل، مجله‌ی عرفانیات در ادب فارسی، (ادبستان)، دوره‌ی 3، ش 11. صص 142_119.

16- عطار نیشابوری، فریدالدین. (1389). تذکره الاولیا. قم: ژکان.

17-فتوحی، محمود. (1386). بلاغت تصویر. چ دوم، تهران: سخن.

18- ـــــــــــــ. (1383). تمثیل (ماهیت، اقسام، کارکرد). مجله‌ی دانشکده ادبیات و علوم انسانی، شماره 49_47، صص 177_141.

19- فرهادی، نوازالله. (1390). نوآوری‌های حسین منزوی در غزل. بهارستان سخن، شماره 18، صص 108-71.

20- منزوی، حسین. (1391). مجموعه اشعار، چ سوم، تهران: نگاه.

21- میرصادقی، میمنت. (1388). واژه‌نامه هنر شاعری. چ چهارم، تهران: مهناز.

22- نظری، فاضل. (1389). گریه‌های امپراتور. چ یازدهم، تهران: سوره مهر.

23- نوریا، یاهو. (1398). نگاهی به نماد پردازی در غزل حسین منزوی. زیبایی شناسی ادبی، شماره 40، صص 103-80.

24- همایی، جلال‌الدین. (1386). فنون بلاغت و صناعات ادبی. چ بیست و ششم، تهران: هما.