تجلی تمثیل در آموزه‌های تربیتی و اخلاقی اشعار نعمت خان عالی

فصل نامه تحقیقات تمثیلی در زبان و ادب فارسی

مقاله 5، دوره 14، شماره 54، دی 1401، صفحه 86-101   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jpll.2000.699626

نویسندگان

شیرین کبیری^{* 1}؛ سعیده ساکی انتظامی²؛ جواد استاد محمدی³؛ حمیدرضا دهقانی پور⁴

¹گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

²گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد خرم آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، خرم آباد، ایران

³گروه فلسفه و کلام اسلامی، واحد دهاقان،دانشگاه آزاد اسلامی، دهاقان، ایران

⁴گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران.

چکیده

یکی از گونه‌های پرکاربرد در تعلیم آموزه‌های تربیتی و اخلاقی استفاده از شگرد تمثیل است. شعرا و نویسندگان همواره سعی کرده‌اند به کمک تمثیل، مفاهیم عقلی، ذهنی و انتزاعی را به شکلی مؤثر و کارآمد به خوانندگان و مخاطبان خود منتقل سازند. شاعران سبک هندی در آثار خود از انواع تمثیل بهره برده‌اند. از سوی دیگر آنچه در ادبیات تعلیمی تأثیرگذاری شگرفی داشته، بهره گیری از تمثیل برای آموزش اخلاق و بیان پند و اندرز است. نعمت خان عالی شیرازی، یکی از شاعران نامبردار دربار هند در قرن یازدهم و آغاز قرن دوازدهم هجری است. از آنجا که بررسی کاربرد تمثیل و کارکردهای مختلف آن در یک اثر ادبی ضرورت دارد، هدف این پژوهش بررسی کاربرد انواع تمثیل برای بیان مفاهیم اخلاقی در اشعار نعمت خان عالی است. در این پژوهش در پی آنیم که به این پرسشها پاسخ دهیم که: کارکرد تمثیل در اشعار نعمت خان عالی به چه اندازه است؟ و وی برای بیان مفاهیم اخلاقی از کدام یک از انواع تمثیل بیشتر بهره برده است؟ و تا چه اندازه در این راه موفق بوده است؟ هر چند کتابها و مقالات متعددی دربارة تمثیل و کاربرد آن در دیوان شعرا نوشته شده است اما تاکنون دربارة کاربرد تمثیل در اشعار نعمت خان مقاله‌ای منتشر نشده است. این تحقیق به شیوة کتابخانه‌ای و مطالعة موردی انجام شده است و رویکردی توصیفی – تحلیلی دارد. بر اساس یافته‌های پژوهش وی از بین انواع تمثیل کوتاه(توصیفی)، بیشتر به ارسال المثل و اسلوب معادله توجه داشته است.

کلیدواژه‌ها

آموزه‌های تربیتی و اخلاقی؛ تمثیل؛ نعمت خان عالی؛ سبک هندی

مراجع