معرفی و تحلیل بنای زیج منیژه‌‌ سر پل ذهاب

پیام باستان‌شناس

دوره 14، شماره 26، شهریور 1401، صفحه 81-101   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/peb.2022.699728

نویسندگان

الهام سهاکی¹؛ یعقوب محمدی‌فر^{* 2}

¹دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر، ابهر، ایران.

²استاد، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه بوعی سینا، همدان، ایران.

چکیده

بناهای بسیاری در سرزمین پهناور ایران وجود دارد که از جهت گاهنگاری و کاربری دارای مشکل‌‌‌‌اند، ‌‌‌زیج منیژه از جملة این بناهاست که در نزدیکی سرپل‌‌‌ذهاب کرمانشاه واقع شده و نظرات گوناگون در مورد آن ابراز شده است. این بنا، ‌‌‌بنایی سنگی با ملات گچ است که ابعاد آن ۵۷×۳۵/۵ متر و با پلان مستطیل شکل است. تاکنون هیچ گزارش و مطالعة دقیقی در مورد این اثر به چاپ نرسیده است. برخی از محققین در اشاراتی گذرا این بنا را کاروانسرای دوره ساسانی قلمداد نموده، ‌‌‌برخی دیگر کوشک و تعدادی رصدخانه را به عنوان کاربری بنا ذکر کرده‌اند. در این پژوهش، ‌‌‌کلیه مدارک موجود و اشارات تاریخی گردآوری گردید و اساس کار بر فعالیت‌‌‌های میدانی متمرکز گردید و بنا به دقت از نظر پلان، ‌‌‌مصالح و دیگر ویژگی‌‌‌ها بررسی و مطالعه شد. هدف از این پژوهش، ‌‌‌مشخص نمودن کاربری بنا با توجه به شواهد برجامانده از آن و مقایسة بنا با سایر بناهای مشابه از لحاظ ویژگی و سبک معماری می‌‌‌باشد. از مهم‌ترین نتایج این پژوهش پیشنهاد کاربری این بنا به عنوان یک کوشک یا کاخ کوچک و اتراقگاه موقت است.

کلیدواژه‌ها

زیج منیژه؛ سر پل ذهاب؛ کاروانسرا؛ کوشک؛ رصدخانه

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده مبسوط انگلیسی.pdf

مراجع

افشار سیستانی، ‌‌‌ایرج (‌‌‌1381). ‌‌‌کرمانشاهان و تمدن دیرینة آن، ‌‌‌ج2. تهران: ‌‌‌انتشارات نگارستان کتاب.

آرشیو میراث فرهنگی استان کرمانشاه و شهرستان کرند (‌‌‌1391).

زارعی، ‌‌‌محمدابراهیم (1389). ‌‌‌آشنایی با معماری جهان، ‌‌‌تهران: ‌‌‌نشر فناوران.

فوندراوستن، ‌‌هانس‌‌‌هنینگ ورودلف ناومان (1373). ‌‌‌تخت‌‌‌سلیمان، ‌‌‌فرامرز نجد سمیعی، ‌‌‌سازمان ‌‌‌میراث فرهنگی.

کامبخش‌‌‌فرد، ‌‌‌سیف الله (‌‌‌1379). ‌‌‌سفال و سفالگری در ایران از ابتدای نوسنگی تا دوران معاصر، ‌‌‌تهران: ‌‌‌نشر ققنوس.

کیانی، ‌‌‌محمدیوسف، کریمی، ‌‌‌فاطمه (‌‌‌1364). ‌‌‌هنر سفالگری، ‌‌‌هنر اسلامی ایران، ‌‌‌تهران: ‌‌‌انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

کیانی، ‌‌‌محمدیوسف، ‌‌‌کلایس، ‌‌‌ولفرام (1373). ‌‌‌کاروانسراهای ایران، ‌‌‌تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.

گیرشمن، ‌‌‌رومن (1370). ‌‌‌هنر ایران در دوران پارت و ساسانی، فره‌‌‌وشی، ‌‌‌بهرام، ‌‌‌تهران: ‌‌‌شرکت انتشارات علمی و فرهنگی

محمدی، ‌‌‌مریم، ‌‌‌نیستانی، ‌‌‌جواد، ‌‌‌موسوی کوهپر، ‌‌‌سیدمهدی، ‌‌‌هژبری ‌‌‌نوبری، ‌‌‌علیرضا (1391). مطالعه‌ی گونه شناسی، عناصر و اجزای معماری ایران در دوره ساسانی. پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران. ‌‌‌نامة باستان‌‌‌شناسی، 1(1)، 83-104.

مخزن موزة تکیة معاون الملک، ‌‌‌کرمانشاه (‌‌‌1392).

معین، ‌‌‌محمد (‌‌‌1383). ‌‌‌فرهنگ فارسی معین6 جلدی، ‌‌‌تهران: ‌‌‌امیرکبیر.

ناومان، ‌‌‌رودلف (‌‌‌1382). ‌‌‌ویرانه‌‌‌های تخت سلیمان و زندان سلیمان، ‌‌‌نجد سمیعی، ‌‌‌فرامرز، ‌‌‌تهران: ‌‌‌انتشارات و تولیدات فرهنگی.

ورجاوند، ‌‌‌پرویز (1356). ‌‌‌کشف مجموعة‌‌‌ علمی رصدخانة مراغه، ‌‌‌یکی ازمعروف ترین مجموعه‌های علمی و نجومی شناخته شده در دنیای شرق، ‌‌‌هنر و مردم، 181، 2-‍15.

هرمان، ‌‌‌جورجینا (‌‌‌1373). ‌‌‌تجدید حیات هنر و تمدن در ایران باستان، ‌‌‌مهرداد وحدتی، ‌‌‌تهران: مرکز نشر دانشگاهی.

Azarnoush, M. (1994). The Sasanian Manor House at Hajiabad. Iran, Italia, Eest and West.

Carboni, S.) 2001(. Glass from Islamic lands. Thames & Hudson‏, London.

Ghirshman, R. (1944). La tour de Nourabad. Étude sur les temples iraniens anciens. Syria, 175-193.

Huff. D (1987). Architecture II Sassanian Period. EncyclopaediaIranica, Vol. II, Routledge & Kegan Paul, London and New York, pp. 329-334

Jenkins, M. (1986). Islamic Glass. The metropolitan museum art.