پژوهش‌های سنجه‌پذیر در باستان‌شناسی محیطی دورة پلیستوسن (تعاریف، کاربرد و ضرورت‌ها برای فلات ایران)

پیام باستان‌شناس

دوره 14، شماره 26، شهریور 1401، صفحه 123-156   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/peb.2022.699733

نویسندگان

نعمت حریری^{* 1}؛ رضا رضالو²؛ اردشیر جوانمردزاده³؛ سامان حیدری گوران⁴

¹دانش‌آموخته دکتری باستان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران؛ بنیاد پژوهش‌های پارینه‌سنگی دیار مهر، کرمانشاه، ایران.

²استاد گروه باستان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

³دانشیار گروه باستان شناسی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران.

⁴پژوهشگر ارشد موزه نئاندرتال، متمن، آلمان؛ بنیاد پژوهش‌های پارینه‌سنگی دیار مهر، کرمانشاه، ایران.

چکیده

زمین به‌عنوان یک بستر، ‌‌‌همواره در حال ذخیره کردن اطلاعات اقلیمی، ‌‌‌انسانی و محیطی است و می‌‌‌تواند آینة تمام نمای روابط زیا و گیاه با محیط‌زیست باشد. رژیم غذایی، ‌‌‌پوشش گیاهی، ‌‌‌وضعیت اقلیم، ‌‌‌دلایل انقراض موجودات زنده، ‌‌‌مهاجرت و الگوهای استقراری انسان از آن دسته اطلاعاتی است که می‌‌‌توان از بایگانیِ زمین برداشت کرد. بازیابی این اطلاعات همواره بخشی از دغدغه‌‌‌های پژوهشگران بوده است. اما آنچه مشخص است، ‌‌‌این است که شرایط محیطی گذشته را نمی‌‌‌توان تنها با تکیه‌ بر یافته‌‌‌های فرهنگی در بافت باستان‌شناسی بازسازی کرد، ‌‌‌بلکه این امر مستلزم ادغام طیف گسترده‌‌‌ای از علوم است. نتیجة این ادغام، ‌‌‌سر برآوردن شاخه‌‌‌هایی از علوم میان‌‌‌‌رشته‌‌‌ای همانند باستان‌شناسی محیطی است که هدف اصلی آن درک فرایندهای تعاملی بین انسان و محیط است. باستان‌شناسی، ‌‌‌با پیشرفت علم و تخصص‌گرایی همواره با رویکردی نو و چالش‌‌‌های نوینی مواجه است، ‌‌‌ازاین‌رو بومی‌‌‌سازی تکنیک‌‌‌های باستان‌‌‌شناسی محیطی و بازنگری مبانی نظری و عملی باستان‌شناسی ایران، ‌‌‌که به میزان زیادی در این زمینه با کاستی مواجه است امری الزامی به نظر می‌‌‌رسد. در این مقاله کوشیده‌ایم با روش‌‌ کیفی و با رویکرد توصیفی به مرور، ‌‌‌بخشی از آزمایش‌‌‌های میان‌‌‌رشته‌‌‌ای (اهداف، ‌‌‌کاربردها و کارکردها) با ذکر مثال‌‌‌‌‌‌هایی مورد استفاده در باستان‌شناسی، ‌‌‌مبتنی بر رهیافت‌‌‌های باستان‌شناسی محیطی و به‌‌‌ویژه یکی از زیر شاخه‌‌‌های آن یعنی باستان‌‌‌زمین‌‌‌شناسی، ‌‌‌در اواخر دورة پلیستوسن بپردازیم و به نیازها و ضرورت‌‌‌های این علوم میان‌‌‌رشته‌‌‌ای اشاره نمایم.

کلیدواژه‌ها

باستان‌زمین‌شناسی؛ باستان‌شناسی محیطی؛ روش‌های آزمایشگاهی؛ بازسازی شرایط محیطی؛ پلیستوسن

سایر فایل های مرتبط با مقاله

چکیده مبسوط انگلیسی.pdf

مراجع

اخوان‌‌‌خرازیان م.، ‌‌‌ژامه گ.، ‌‌‌پوئو س.، ‌‌‌حیدری م.، ‌‌‌گرن گ.، ‌‌هاشمی م.، ‌‌‌وحدتی‌‌‌نسب ح.، ‌‌‌بریون ژ. (1397). ‌‌‌مطالعه زمین ـ باستان‌شناسی محوطۀ میرک (سمنان، ‌‌‌ایران) با استفاده از آنالیزهای رسوب‌شناسی و فیزیکو ـ شیمیایی. فصل نامة کواترنری ایران، ‌‌‌4(3)، 273-290.

امامی، ‌‌‌س.م. (1394). ‌‌‌باستان‌‌‌سنجی، ‌‌‌پلی میان علوم طبیعی و مهندسی با باستان‌‌‌شناسی (اهداف و دورنما). پژوهة باستان‌‌‌سنجی، ‌‌‌1(2)، 75-82.

امینی ص.، ‌‌‌ساعد‌‌‌ ا.، ‌‌‌صالح‌‌‌وند ن. (1393). ‌‌‌باستان‌‌‌زمین‌‌‌شناسی: تعاریف، ‌‌‌روش‌‌‌ها و کاربردهای آن در باستان‌شناسی ایران، ‌‌‌باستان‌شناسی ایران، ‌‌‌1390، 2، 89-109.

بحرالعلومی، ‌‌‌ف. (1393). ‌‌‌باستان‌‌‌سنجی، ‌‌‌راه ارتباطی علوم طبیعی و باستان‌شناسی، ‌‌‌فیزیک روز، ‌5، 32-37.

حیدری س. (1378ب). ‌‌‌باستان‌‌‌زمین‌‌‌شناسی (ژئوآرکیالجی) محوطه‌‌‌های پارینه‌‌‌سنگی حاشیة جنوب ‌‌‌غربی کوهستان پراو و نگاهی به تغییرات اقلیمی در اواخر کواترنر (منطقه کرمانشاه)، ‌‌‌پایان‌‌‌نامة کارشناسی ارشد رشته ژئومورفولوژی- ژئوهیدرولوژی، ‌‌‌دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف‌‌‌آباد، ‌‌‌اصفهان.

حیدری س (1378 الف)، ‌‌‌باستان‌‌‌زمین‌‌‌شناسی؛ کاربرد علوم زمین در باستان‌شناسی. مطالعات کواترنر، (1)، 5 -21.

حیدری س. (1382 الف). ‌‌‌بررسی باستان‌‌‌زمین‌‌‌شناسی در دامنه‌‌‌های کوهستان کرکس، ‌‌‌منطقة کاشان، در ‌‌‌نقره‌‌‌کاران سیلک، ‌‌‌به کوشش دکتر صادق ملک‌‌‌شهمیرزادی، ‌‌‌تهران، ‌‌‌سازمان میراث فرهنگی کشور، ‌‌‌129-149.

حیدری س. (1381). ‌‌‌رسوب‌‌‌شناسی غار کانی میکائیل؛ در پیوست 1 روستایی و رضوانی 1381، ‌‌‌گزارش مقدماتی گمانه‌زنی در غار کانی میکائیل کردستان، ‌‌‌شهریور و مهر1380، ‌‌‌باستان‌شناسی و تاریخ، ‌32، 69-72.

حیدری س (1382 ب)، ‌‌‌زمین‌‌‌ریخت‌‌‌شناسی و فرآیند شکل‌‌‌گیری غار کمیشان، ‌‌‌در پیوست 2 ماهفروزی، ‌‌‌علی، ‌‌‌1382، ‌‌‌گزارش بررسی‌‌‌ها و کاوش‌‌‌های باستان‌‌‌شناختی در شرق مازندران، ‌‌‌گزارش‌‌‌های باستان‌شناسی (2)، 285-290.

حیدری س. (1380). ‌‌‌زمین‌شناسی و زمین‌ریخت‌شناسی دشت اسلام‌آباد؛ مشاهدات آغازین، ‌‌‌باستان‌شناسی و تاریخ، 26 و 27، 61-65.

حیدری س.، ‌‌‌قصیدیان ا. (1383). ‌‌‌گزارش مقدماتی بررسی‌‌‌های باستان‌‌‌شناختی در قسمت‌‌‌های تراورتنی منطقة تخت سلیمان بر اساس شواهد باستان‌‌‌شناختی در اواخر پلیستوسن، ‌‌‌مجموعة مقالات همایش بین‌‌‌المللی باستان‌شناسی ایران: حوزة شمال غرب، ‌‌‌تهران: ‌‌‌پژوهشکده‌‌‌ باستان‌شناسی، ‌‌‌27-43.

حیدریان م.، ‌‌‌قربانی ح.، ‌‌‌عرب ح.، ‌‌‌پارسه ش. (1396). سیستم اطلاعات جغرافیایی در پژوهش‌های باستان‌شناسی ایران؛ پیشینه، ‌‌‌روند و مشکلات، ‌‌‌مطالعات میان‌رشته‌ای در علوم انسانی، ‌‌9 (3)، 43-65.

حیدری‌‌‌گوران س.، ‌‌‌حریری ن. (1398). ‌‌‌بازسازی محیطی و اقلیمیِ هم‌زمان با استقرار‌‌های انسانی در اواخرِ دورانِ چهارمِ زمین‌‌شناسی در غربِ‌‌‌زاگرسِ‌‌‌مرکزی، ‌‌‌منطقۀ کرمانشاه، ‌‌‌آفرین‌‌‌نامه، ‌‌‌مقاله‌‌‌های باستان‌‌‌شناسی در نکوداشت استاد مهدی رهبر، به کوشش یوسف مرادی، ‌‌‌چاپ اول، ‌‌‌تهران: ‌‌‌پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری.

حیدری‌‌‌گوران، ‌‌‌س. (1391 ب). ‌‌‌دالان ایران؛ ورود انسان نخستین به سرزمین ایران از دیدگاه بوم‌‌‌شناسی، ‌‌‌در نامورنامه مقاله‌‌‌هایی در پاسداشت یاد مسعود آذرنوش، به کوشش حمید فهیمی و کریم علیزاده، ‌‌‌انتشارات ایران نگار، ‌‌‌چاپ نخست، ‌‌‌39-58.

خرمالی ف. (1395). ‌‌‌کاربرد ایزوتوپ پایدار کربن خاک در بازسازی اقلیم گذشته، ‌‌‌دومین همایش ملی کاربرد ایزوتوپ‌‌‌های پایدار، ‌‌‌دانشگاه فردوسی مشهد.

رازانی م.، ‌‌‌صحتی ف.، ‌‌‌باقرزاده کثیری م. (1400). ‌‌‌باستان‌سنجی در مطالعات میراث فرهنگی و هنر (تعاریف، ‌‌‌گرایش‌‌‌ها و چالش‌های آینده). پژوهة باستان‌‌‌سنجی، ‌‌‌7(1)، 30-1.

رامشت م .ح. (1380). ‌‌‌دریاچه‌‌‌های دوران چهارم بستر تبلور و گسترش مدنیت در ایران، ‌‌‌تحقیقات جغرافیایی، ‌‌‌16‌(1)، 90-111.

شیخ ‌‌‌شعاعی ف.، ‌‌‌نیکنامی ک. (1397). ‌‌‌آنالیز ایزوتوپ‌‌‌های پایدار استرانسیوم و تعیین افراد بومی یا غیربومی در گورستان‌های باستانی، ‌‌‌مطالعه موردی: گورستان عصرآهن محوطه باستانی گوهر تپه، ‌‌‌مطالعات باستان‌‌‌شناسی، ‌‌‌10(2)، 159-170.

شیخ شعاعی ف.، ‌‌‌نیکنامی ک. (1395). ‌‌‌چرایی و چگونگی تعیین تفاوت‌های جنسیتی در رژیم‌های غذایی باستانی با استفاده از آنالیزهای ایزوتوپی. مطالعات باستان‌‌‌شناسی، 8(1)، 77-89.

صادقی‌‌‌فر ط.، ‌‌‌آزرم‌‌‌سا س.ع. (1394). ‌‌‌تحلیل دانه‌‌‌بندی و بافت رسوب در حاشیه جنوبی دریای خزر (مطالعة موردی: خط ساحلی نور)»، ‌‌‌فصل نامة علوم و فناوری دریا، ‌‌‌73، 23-35.

صفایی‌‌‌راد ر.، ‌‌‌عزیزی ق.، ‌‌‌محمدی ح.، ‌‌‌علیزاده لاهیجانی ح. (1393). ‌‌‌بازسازی تغییرات اقلیمی هولوسن و پلیستوسن پسین منطقة زاگرس میانی با استفاده از شواهد گرده‌شناسی تالاب هشیلان، ‌‌‌جغرافیا و مخاطرات محیطی، ‌‌‌3 (3)، 1-20.

طاهری ک. (1386). ‌‌‌بِرِش آنتروپوژنیک، ‌‌‌فوناژیک یا ساروج؟ یک سوءتفاهم زمین‌‌‌باستان‌‌‌شناسی، ‌‌‌مجموعة مقالات یازدهمین همایش انجمن زمین‌‌‌شناسی، ‌‌‌شهریور 1387، ‌‌‌دانشگاه فردوسی مشهد، ‌‌‌در همایش ملی امکان‌‌‌ها و امکانات تحول آموزش در باستان‌شناسی ایران، ‌‌‌آبان ماه 1388، ‌‌‌گروه باستان‌شناسی، ‌‌‌دانشکده هنر و معماری، ‌‌‌دانشگاه بوعلی سینا، ‌‌‌همدان.

طاهری ک. (1386). ‌‌‌تاریخچة بررسی‌‌‌های زمین‌‌‌باستان‌‌‌شناسی در ایران، ‌‌‌بیست و ششمین گردهمایی علوم زمین. تهران: ‌‌‌وزارت صنایع و معادن، ‌‌‌سازمان زمین‌‌‌شناسی و اکتشافات معدنی کشور.

عبدی ک. (1380 الف). ‌‌‌پژوهش‌‌‌های باستان‌‌‌شناختی در دشت اسلام‌‌‌آباد‌‌‌غرب، ‌‌‌گزارش مقدماتی فصل یکم، ‌‌‌1377 و فصل دوم 1378، ‌‌‌باستان‌شناسی و تاریخ، ‌‌26 و 27 (1378)، 47-60.

عبدی ک. (1380 ب). ‌‌‌زیست‌‌‌بوم‌‌‌شناسی انسانی و اهمیت آن در پژوهش‌‌‌های باستان‌‌‌شناختی، ‌‌‌باستان‌شناسی و تاریخ، 31، 14-25.

علیزاده ع. (1375). ‌‌‌روش کاوش در باستان‌شناسی: لایه‌‌‌نگاری، ‌‌‌باستان‌شناسی و تاریخ، ‌‌‌۱۰(۱)، 2-17.

علیمحمدیان ح.، ‌‌‌مهدی‌‌‌پورحسکوئی ف.، ‌‌‌صبوری ج. (1392). ‌‌‌بازسازی آب‌‌‌و‌‌‌هوای کواترنر پسین در بخشی از شمال ایران (لُس‌‌‌های نکا) با استفاده از داده‌‌‌های مغناطیسی و ژئوشیمیایی، ‌‌‌علوم زمین، 32 (89)، 97-108.

فیضی و.، ‌‌‌علیمحمدیان ح.، ‌‌‌عزیزی ق.، ‌‌‌محمدی ح.، ‌‌‌شمسی‌‌‌پور ع.ا. (1395). ‌‌‌ثبت تغییرات اقلیم کواترنر پسین در پذیرفتاری مغناطیسی لس‌های آزادشهر. ‌‌‌پژوهش‌‌‌های جغرافیای طبیعی، ‌‌‌48(2)، 175-191.

قرخلو م.، ‌‌‌امیریان س. (1382). ‌‌‌سیستم اطلاعات جغرافیایی و کاربرد آن در باستان‌‌‌شناسی، ‌‌‌انسان‌‌‌شناسی (نامه انسان‌‌‌شناسی)، ‌‌‌2(3)، 167-178.

لوکُنت ا.ُ، ‌‌‌مشکور م. (1376). ‌‌‌یافته‌‌‌های باستان‌‌‌شناختی در هیرکانی و دهستان از عصر آهن تا دورۀ تیموری، ‌‌‌باستان‌شناسی و تاریخ، ‌‌‌10(2)، 9-21.

محمد‌‌‌زاده، ‌‌‌آ. (1390). ‌‌‌مطالعات ژئومیکروبیولوژی در مناطق دگرسانی کانسار مس سرچشمه با استفاده از تکنیک‌‌‌های GIS، ‌‌‌پایان‌نامة کارشناسی ارشد، ‌‌‌رشتة زمین‌‌‌شناسی اقتصادی، ‌‌‌دانشگاه پیام نور تهران.

مشکور م. (1374). ‌‌‌استان‌‌‌جانورشناسی و اهمیت آن در باستان‌شناسی، ‌‌‌میراث فرهنگی، ‌‌‌13، 42-47.

مشکور م. (1376). ‌‌‌نگاهی به اقتصاد‌‌‌زیستی تپه حصار در دورة 3 ب: نتایج مطالعات جانور‌‌‌باستان‌شناسی، ‌‌‌گزارش‌‌‌های باستان‌شناسی شماره 1، 125-132.

مقصودی م.، ‌‌‌زمان‌‌‌زاده س.م.، ‌‌‌اهدائی ا.، ‌‌‌یوسفی زشک، یمانی مجتبی ر. (1394 الف). ‌‌‌بررسی زمین باستان شناسی محوطة پیش از تاریخ چالتاسیان در مخروط افکنة جاجرود با استفاده از تکنیک میکرومورفولوژی، ‎ کواترنری ایران، ‌‌‌1(2)، 113-123.

مقصودی م.، ‌‌‌زمان‌‌‌زاده س.م.، ‌‌‌نویدفر ا.، ‌‌‌محمدی ا.، ‌‌‌یوسفی‌‌‌زشک ر. (1395). ‌‌‌مطالعه شرایط محیطی حاکم بر محوطه‌‌‌های باستانی با تأکید بر آنالیز اندازه رسوبات رودخانه (مطالعة موردی: تپۀ باستانی میمنت آباد و مافین آباد)، ‌‌‌‎ کواترنری ایران، ‌‌‌2(1)، 41-51.

مقصودی م.، ‌‌‌زمان‌‌‌زاده س.م.، ‌‌‌نویدفر ا.، ‌‌‌یوسفی‌‌‌زشک ر.، ‌‌‌احمدپور ح. (1394 ب). ‌‌‌زمین‌‌‌باستان‌‌‌شناسی سکونتگاه‌‌‌های پیش از تاریخ با استفاده از روش میکرومورفولوژی (مطالعة موردی: تپة میمنت آباد)، ‎ مطالعات باستان‌‌‌شناسی، 7(2)، 149-164.

ملک‌‌‌شهمیرزادی ص. (۱۳۶۶). مروری بر تاریخچۀ مطالعات باستان‌شناسی در ایران، ‌‌‌باستان‌شناسی و تاریخ، 1(2)، 57-73.

نیکنامی ک.، ‌‌‌رضایی ا. (1392). ‌‌‌تجزیة عنصری خاک باستانی دورة مس ـ سنگی تپه زاغه برای شناسایی مکان‌های فعالیت‌های ویژه، ‌‌‌مطالعات باستان‌‌‌شناسی، ‌‌‌5 (2)، ‌‌‌163-182.

هاشمی ن. (1395). ‌‌‌بازسازی تنوع زیستی و اقلیم دیرینه اواخر کواترنر شرق ایران (فیض‌‌‌آباد- سرایان) براساس داده‌‌‌های دیرینه جانورشناسی، ‌‌‌رساله دکتری زمین‌‌‌شناسی، ‌‌‌دانشگاه فردوسی مشهد.

یزدی م.، ‌‌‌پاکزاد ح.، ‌‌‌مشکور م.، ‌‌‌الهامی ر.، ‌‌‌جاوری م.، ‌‌‌بیگلری ف. (۱۳۸۸). رسوب‌‌‌شناسی و زمین‌‌‌باستان‌‌‌شناسی ابزارهای سنگی (موسترین) در ایران مرکزی، ‌‌‌علوم زمین، 19(73)، 177-186.

Abdi, K. (2001). Human ecology and its importance in archaeological research. Iranian Journal of Archaeology and History, 31, 14-25.

Abdi, K. (2002). Archaeological Research in the Islamabad-Gharb Plain, Preliminary Report season one, 1998 and season two 1999. Iranian Journal of Archaeology and History, consecutive 32, 69–72.

Aidona, E., Pechlivanidou, S., & Pennos, Ch. (2017). Environmental magnetism: Application to cave sediments. Bulletin of the Geological Society of Greece, 47(2), 892. https://doi.org/10.12681/bgsg.11128

Alimohammadian, H., Mahdipour Haskouei, F., & Sabouri, J. (2013). The Reconstruction of Late Quaternary Climatical Conditions in Part of North Iran (Neka Loesses) Using Magnetic Parameters and Geochemistry. Scientific Quarterly Journal of Geosciences, 23(89), 97–108. https://doi.org/10.22071/gsj.2013.53584

Alizadeh, A. (1996). Excavation Method of archaeology: Stratigraphy. Iranian Journal of Archaeology and History, 10(1), 2–17.

Amini, S., Saed, A., & Salehvand, N. (2011). Geoarchaeology: Definitions, methods, and application in Iranian Archaeology. Iranian Archaeology, 2.

Aranibar, J. N., Otter, L., Macko, S. A., Feral, C. J. W., Epstein, H. E., Dowty, P. R., Eckardt, F., Shugart, H. H., & Swap, R. J. (2004). Nitrogen cycling in the soil-plant system along a precipitation gradient in the Kalahari sands: NITROGEN CYCLING IN THE KALAHARI. Global Change Biology, 10(3), 359–373. https://doi.org/10.1111/j.1365-2486.2003.00698.x

Bahrololumi  Shapoor  Abadi, F. (2014). Archeometry,  a  way  for communication  between  the  natural  sciences  and archeology. Physics Day, 5, 32–37.

Baines, J. A., Riehl, S., Conard, N., & Zeidi-Kulehparcheh, M. (2015). Upper Palaeolithic archaeobotany of Ghar-e Boof cave, Iran: A case study in site disturbance and methodology. Archaeological and Anthropological Sciences, 7(2), 245–256.

Bastian, F., Jurado, V., Nováková, A., Alabouvette, C., & Saiz-Jimenez, C. (2010). The microbiology of Lascaux Cave. Microbiology, 156(3), 644–652. https://doi.org/10.1099/mic.0.036160-0

Bewley, R. H., Levine, M., Leroi-Gourhan, A., & Green, C. (1984). The Cambridge University Archaeological Expedition to Iran 1969. Iran, 22(1), 1–38. https://doi.org/10.1080/05786967.1984.11834296

Blott, S. J., & Pye, K. (2001). GRADISTAT: A grain size distribution and statistics package for the analysis of unconsolidated sediments. Earth Surface Processes and Landforms, 26(11), 1237–1248. https://doi.org/10.1002/esp.261

Bouyoucos, G. J. (1962). Hydrometer Method Improved for Making Particle Size Analyses of Soils ¹. Agronomy Journal, 54(5), 464–465. https://doi.org/10.2134/agronj1962.00021962005400050028x

Bradley, R. S. (2015). Paleoclimatology: Reconstructing climates of the quaternary.

Braidwood, R. J., Howe, B., & Reed, C. A. (1961). The Iranian Prehistoric Project. Science, 133(3469), 2008–2010. JSTOR.

Branch, N. (2014). Agrarian Landscapes: Environmental Archaeological Studies. In C. Smith (Ed.), Encyclopedia of Global Archaeology (pp. 84–90). Springer New York. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-0465-2_2263

Brodie, C. R., Heaton, T. H. E., Leng, M. J., Kendrick, C. P., Casford, J. S. L., & Lloyd, J. M. (2011). Evidence for bias in measured δ15N values of terrestrial and aquatic organic materials due to pre-analysis acid treatment methods: Bias in δ15N values of terrestrial and aquatic organic materials. Rapid Communications in Mass Spectrometry, 25(8), 1089–1099. https://doi.org/10.1002/rcm.4970

Brookes, I. A. (1989). The physical geography, geomorphology, and Late Quaternary history of the Mahidasht project area, Qara Su Basin, central west Iran. Royal Ontario Museum.

Cerling, T. E. (1999). Paleorecords of C4 Plants and Ecosystems. In C4 Plant Biology (pp. 445–469). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-012614440-6/50014-8

Coon, C. S. (1951). Cave explorations in Iran, 1949. University Museum, University of Pennsylvania.

Dark, P. (2008). PALEOENVIRONMENTAL RECONSTRUCTION, METHODS. In Encyclopedia of Archaeology (pp. 1787–1790). Elsevier. https://doi.org/10.1016/B978-012373962-9.00226-0

Davidson, D. A., & Shackley, M. L. (1976). Geoarchaeology: Earth Science and the Past : [papers]. Westview Press.

De Morgan, J. (1907). Le Plateau iranien pendant l’époque pléistocène. Félix Alcan.

Djamali, M., Biglari, F., Abdi, K., Andrieu-Ponel, V., de Beaulieu, J.-L., Mashkour, M., & Ponel, P. (2011). Pollen analysis of coprolites from a late Pleistocene–Holocene cave deposit (Wezmeh Cave, west Iran): Insights into the late Pleistocene and late Holocene vegetation and flora of the central Zagros Mountains. Journal of Archaeological Science, 38(12), 3394–3401.

Djamali, M., De Beaulieu, J.-L., Miller, N. F., Andrieu-Ponel, V., Ponel, P., Lak, R., Sadeddin, N., Akhani, H., & Fazeli, H. (2009). Vegetation history of the SE section of the Zagros Mountains during the last five millennia; a pollen record from the Maharlou Lake, Fars Province, Iran. Vegetation History and Archaeobotany, 18(2), 123–136.

Djamali, M., Ponel, P., Delille, T., Thiéry, A., Asem, A., Andrieu-Ponel, V., de Beaulieu, J.-L., Lahijani, H., Shah-Hosseini, M., & Amini, A. (2010). A 200,000-year record of the brine shrimp Artemia (Crustacea: Anostraca) remains in Lake Urmia, NW Iran. International Journal of Aquatic Science, 1(1), 14–18.

Ecker, M., Bocherens, H., Julien, M.-A., Rivals, F., Raynal, J.-P., & Moncel, M.-H. (2013). Middle Pleistocene ecology and Neanderthal subsistence: Insights from stable isotope analyses in Payre (Ardeche, southeastern France). Journal of Human Evolution, 65(4), 363–373.

Ecker, M., Brink, J. S., Rossouw, L., Chazan, M., Horwitz, L. K., & Lee-Thorp, J. A. (2018). The palaeoecological context of the Oldowan–Acheulean in southern Africa. Nature Ecology & Evolution, 2(7), 1080–1086.

Ellwood, B. B., García-Alcalde, J. L., El Hassani, A., Hladil, J., Soto, F. M., Truyóls-Massoni, M., Weddige, K., & Koptikova, L. (2006). Stratigraphy of the Middle Devonian boundary: Formal definition of the susceptibility magnetostratotype in Germany with comparisons to sections in the Czech Republic, Morocco and Spain. Tectonophysics, 418(1–2), 31–49.

Emami, S. M. A. (2016). Archaeometry, a Discipline for Linking Archaeology to Natural Sciences (Aims and Scopes). JRA, 1(2), 75–82. https://doi.org/10.29252/jra.1.2.75

F Miller, N. (2006). Some Archaeobotanical Evidence for Environment, Plant Use, Agriculture, and Interregional Contact in Iran. The International Journal of Humanities, 13(3), 115–124.

Farrand, W. R. (2001a). Archaeological sediments in rockshelters and caves. Sediments in Archaeological Context, 29–66.

Farrand, W. R. (2001b). Sediments and stratigraphy in rockshelters and caves: A personal perspective on principles and pragmatics. Geoarchaeology: An International Journal, 16(5), 537–557.

Feizi, V., Alimohammadian, H., Azizi, G., Mohammadi, H., & Shamsipour, A. A. (2016). Records of late quaternary climate changes in magnetic susceptibility of Azadshahr Loess. Physical Geography Research Quarterly, 48(2), 175–191. https://doi.org/10.22059/jphgr.2016.59354

Field, H. (1951). Reconnaissance in southwestern Asia. Southwestern Journal of Anthropology, 7(1), 86–102.

Gharakhlu, M., & AMIRIAN, S. (2003). Geographic information system (Gis) and its application in Archaeology. Iranian Journal of Anthropology, 1(3), 167–178.

Ghasidian, E. (2014). The Early Upper Paleolithic Occupation at Ghār-e Boof Cave: A Reconstruction of Cultural Tradition in the Southern Zagros Mountains of Iran. Kerns Verlag.

Goldberg, P., & Macphail, R. (2008). Practical and theoretical geoarchaeology. Blackwell publishing Oxford.

Goldberg, P., & Macphail, R. I. (2003). Short contribution: Strategies and techniques in collecting micromorphology samples. Geoarchaeology: An International Journal, 18(5), 571–578.

Golubtsov, V. A., & Ryzhov, Y. V. (2017). Reconstruction of Late Glacial and Holocene landscape-climatic changes in the central Selenga Middle Mountains based on the isotopic composition of organic matter. Eurasian Soil Science, 50(2), 176–184.

Grund, B. S., Williams, S. E., & Surovell, T. A. (2014). Viable paleosol microorganisms, paleoclimatic reconstruction, and relative dating in archaeology: A test case from Hell Gap, Wyoming, USA. Journal of Archaeological Science, 46, 217–228.

Hashemi, N. (2016). Reconstruction of paleobiodiversity and paleoenviroment of Late Quaternary Eastern of Iran (Fayzabad-Sarayan) Based on Paleozoology Data. Ferdowsi University.

Hassan, F. A. (1978). Sediments in archaeology: Methods and implications for palaeoenvironmental and cultural analysis. Journal of Field Archaeology, 5(2), 197–213.

Heydari [Guran], S. (1999). Geoarchaeology; Application of Earth Sciences in Archaeology. Quaternary Studies, 1, 5–21.

Heydari [Guran], S. (2003). Geomorphology and the Site formation process in Komishan Cave. In the Appendix 2 Mahfarozi, Ali, 2003, Archaeological Surveys in East Mazandaran, Archaeological Reports (2), 285–290.

Heydari [Guran], S. (2004). Preliminary study of archaeological and natural sediments at Tappe Jalaliye, Preliminary report of the Iran-Japan joint Archaeological Expedition to Gilan, Fourth Season 2004. In: O. Tadahiko, J. Nokandeh and Y. Kazuya Eds. Iranian Cultural Heritage and Tourism Organization, Tehran and Middle Eastern Culture Center in Japan, Tokyo., 57–60.

Heydari, S. (1999). Late Quaternary climatic changes of the Kermanshah Region on the basis of sedimentological evidence from the geological sections of the Sorkheh lizeh and Tang-e Kenesht. [MSc]. Physical Geography (hydro-geomorphology), Department of Geography, Azad University.

Heydari, S. (2001). Geology and geomorphology of the Islamabad survey area: Some preliminary  observations. Iranian Journal of Archaeology and History, 26–27, 61–65.

Heydari, S. (2002). Sedimentology of Kani Mikaeil Cave in Appendix 1 Roustaei and Rezvani 2002, Preliminary Speculation Report in Kani Mikael Cave of Kurdistan. Iranian Journal of Archaeology and History, consecutive 32, 69–72.

Heydari, S. (2003). Geoarchaeological researches at Karkas Mountain, Kashan Region. In The Silvermiths of Sialk (S. Malek Shahmirzadi, pp. 129–149). ICHO.

Heydari, S. (2004). Stone raw material sources in Iran: Some case studies. Persiens Antike Pracht, Bergbau–Handwerk–Archäologie: Katalog. Bochum: Deutsches Bergbau-Museum Bochum, 124–129.

Heydari, S. (2007). The impact of geology and geomorphology on cave and rockshelter archaeological site formation, preservation, and distribution in the Zagros mountains of Iran. Geoarchaeology: An International Journal, 22(6), 653–669.

Heydari, S., & Ghasidian, E. (2004). Preliminary report of late Pleistocene geoarchaeological research in the Takht- Soleiman travertine region. In Proceeding of the International Symposium on Iranian Archaeology: Northwestern Region (M. Azarnoush, pp. 27–43). ICAR.

Heydarian, M., Ghorbani, H. R., Arab, H., & Parse, S. (2017). Geographical Information System in Iran’s Archaeological Researches; History, Trends and Problems. Interdisciplinary Studies in the Humanities, 9(3), 43–65. https://doi.org/10.22631/isih.2017.1616.2248

Heydari-Guran, S. (2012). The corridor of Iran; early Modern Human dispersal into the Iranian Plateau: A geographical perspective. In Namvarnameh; Papers in honour of Massoud Azarnoush (Fahimi, H. and Alizadeh, K., pp. 39–58). Nashr-e Iran Negar.

Heydari-Guran, S. (2014). Paleolithic landscapes of Iran. Archaeopress.

Heydari-Guran, S., Benazzi, S., Talamo, S., Ghasidian, E., Hariri, N., Oxilia, G., Asiabani, S., Azizi, F., Naderi, R., Safaierad, R., Hublin, J.-J., Foley, R. A., & Lahr, M. M. (2021). The discovery of an in situ Neanderthal remain in the Bawa Yawan Rockshelter, West-Central Zagros Mountains, Kermanshah. PLOS ONE, 16(8), e0253708. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0253708

Heydari-Guran, S., Ghasidian, E., & Conard, N. (2009). Iranian Paleolithic sites on travertine and tufa formations. Iran Palaeolithic, 109–124.

Heydari-Guran, S., Ghasidian, E., Maerker, M., & Conard, N. (2008). Development of a Geospatial database with webgis functions for the Paleolithic of the Iranian plateau. In The Lower and Middle Palaeolithic in the Middle East and Neighbouring Regions (J.-M. Le Tensorer, R. Jagher&M. Otte (eds.), pp. 143–150). ERAUL 126.

Heydari-Guran, S., & Hariri, N. (2019). The environmental changes and it’s implication on early human occupations in the Kermanshah region during the late Quaternary. In Afarin Nameh (Moradi Yousf). Iranian Cultural Heritage Organization (ICHO).

Heydari-Guran, S., marker, M., & Conard, N. J. (2014). Tectonic and Paleolithic occupational records in the Zagros Mountains. In: Movements in and Out for Africa: Assemblage Variability and Population Dynamics in Northeast Africa and Southwest Asia during the MSA and Middle Paleolithic., XVII World UISPP Congress, Burgos, 1-7 September.

Hill, C. L. (2017). Geoarchaeology, History. In: Gilbert, A. S., Goldberg, P., Holliday, V. T., Mandel, R. D., & Sternberg, R. S. (Eds.), Encyclopedia of Geoarchaeology. Springer Netherlands.

Hill, Christopher. L., & Rapp, G. (2014). Geoarchaeology. In: Claire Smith, Encyclopedia of Global Archaeology, Springer New York, 3008–3017.

Hole, F., Flannery, K. V., & Neely, J. A. (1969). Prehistory and Human Ecology on the Deh Luran Plain: Memoirs of the Museum of Anthropology. Ann Arbor.

Jaouen, K., Richards, M. P., Le Cabec, A., Welker, F., Rendu, W., Hublin, J.-J., Soressi, M., & Talamo, S. (2019). Exceptionally high δ15N values in collagen single amino acids confirm Neandertals as high-trophic level carnivores. Proceedings of the National Academy of Sciences, 116(11), 4928–4933.

Jordá Pardo, J. F., Menéndez Fernández, M., Carral González, P., Quesada López, J. M., & Wood, R. (2013). Geoarchaeology and Chronostratigraphy of the Middle-Upper Palaeolithic transition at the cave of La Güelga (Cangas de Onis, Asturias, Spain).

Karkanas, P., & Goldberg, P. (2017). Soil Micromorphology. In: Gilbert, A. S., Goldberg, P., Holliday, V. T., Mandel, R. D., & Sternberg, R. S. (Eds.), Encyclopedia of Geoarchaeology. Springer Netherlands.

Kharazian, M., Jamet, G., Puaud, S., Hashemi, M., Nasab, H. V., & Berillon, G. (2019). Geological− archeological study of the Mirak area (Semnan, Iran) using sedimentological and physico− chemical analyzes. Quaternary Journal of Iran (Iranqua), 4(3), 273− 290.

Khormali, F. (2016). Application of Stable Soil Carbon Isotopes in the Reconstruction of the Past. the second National Conference on Application of Stable isotopes.

Klute, A. (Ed.). (1986). Methods of Soil Analysis: Part 1 Physical and Mineralogical Methods. Soil Science Society of America, American Society of Agronomy. https://doi.org/10.2136/sssabookser5.1.2ed

Kolb, M. F. (2017). Analysis of carbon, nitrogen, pH, phosphorus, and carbonates as tools in geoarchaeological research. Encyclopedia of Geoarchaeology, 15–24.

Lecomte, O., & Mashkour, M. (1997). Archaeological finds in Hyrcania and Dehistan from the Iron Age to the Timurid period. Iranian Journal of Archaeology and History, 10(2), 9–21.

Leroi-Gourhan, A. (1981). La végétation et la datation de l’abri moustérien de Houmian (Iran). Paléorient, 75–79.

Lowe, J. J., & Walker, M. (2014). Reconstructing quaternary environments. Routledge.

Lyman, R. L. (2017). Paleoenvironmental reconstruction from faunal remains: Ecological basics and analytical assumptions. Journal of Archaeological Research, 25(4), 315–371.

Maghsoudi, M., Zamanzadeh, S. M., Navidfar, A., Mohammadi, A., & Yosefi Zoshk, R. (2016). Environmental conditions’ study governing on ancient sites with an emphasis on grain size sediment river analysis (Case study: Ancient sites of Meymanatabad and Mafinabad). Irquajrn, 2(1), 41–51.

Maghsoudi, M., Zamanzadeh, S. M., Navidfar, A., Yosefi Zoshk, R., & Ahmadpour, H. (2015). Geoarchaeology of Prehistoric Settlements Using Micromorphology Methods (The case study: Meimanatabad Cluster). Journal of Archaeological Studies, 7(2), 149–164. https://doi.org/10.22059/jarcs.2015.57753

Maghsoudi, M., Zamanzadeh, S. M., Yousefi Zoshk, R., & Yamani, M. (2015). Geoarchaeological survey of the Chaltasian prehistoric enclosure in Jajrour Fan, using micromorphological techniques. Irquajrn, 1(2), 113–123.

Malek Shahmirzadi, S. (1987). A Review of the History of Archaeological Studies in Iran. Iranian Journal of Archaeology and History, 1(2), 61–65.

Märker, M., & Heydari-Guran, S. (2009). Application of datamining technologies to predict Paleolithic site locations in the Zagros Mountains of Iran. Crawford J and Koller D. Making History Interactive. Computer Applications and Quantitative Methods in Archaeology (Proceedings of CAA). Oxford: Archaeopress, 1–7.

Mashkour, M. (1995). Archaeozoology and its Importance in Archaeology. Cultural Heritage (ICHO), 13, 42–47.

Mashkour, M. (1997). A Look at the Bioeconomics of Tappeh Hessar in period 3b: Results of Archaeological Animal Studies. ICHO, Archaeological Reports (2), 125–132.

Mashkour, M., & Yaghmayi, E. (1998). Faunal remains from Tappeh Hessar (Iran); results of the 1995 excavation. Proceedings of XIII IUSPP Congress (Sept. 1996, Forli/Italie), 1, 543–551.

Mehterian, S., Pourmand, A., Sharifi, A., Lahijani, H. A., Naderi, M., & Swart, P. K. (2017). Speleothem records of glacial/interglacial climate from Iran forewarn of future Water Availability in the interior of the Middle East. Quaternary Science Reviews, 164, 187–198.

Miller, N. (2003). Archaeobotany in Iran, past and future. Yeki Bud, Yeki Nabud. Essays on the Archaeology of Iran, in Honour of William M. Sumner. The Cotsen Institute of Archaeology, University of California, Los Angeles, 9–15.

Mohammad Zadeh, A. (2011). Geomicrobiological studies in altered regions of Sarcheshme Cu deposit using GIS techniques. [MSc  in Economic Geology]. Payame Noor University Faculty of Science Tehran.

Moodley, Y., Linz, B., Yamaoka, Y., Windsor, H. M., Breurec, S., Wu, J.-Y., Maady, A., Bernhöft, S., Thiberge, J.-M., & Phuanukoonnon, S. (2009). The peopling of the Pacific from a bacterial perspective. Science, 323(5913), 527–530.

Munsell, A. H. (1992). A color notation: An illustrated system defining all colors and their relations by measured scales of hue, value, and chroma (17th edition). Munsell Color.

Nelson, D. W., & Sommers, L. (1983). Total carbon, organic carbon, and organic matter. Methods of Soil Analysis: Part 2 Chemical and Microbiological Properties, 9, 539–579.

Niknami, K. A. *, & Rezaee, I. (2014). Chemical Analysis of Tepe Zaghe Anthropogenic Soils to Identify Particular Activity Areas. Journal of Archaeological Studies, 5(2), 163–182. https://doi.org/10.22059/jarcs.2014.50404

Nordt, L. C., Boutton, T. W., Jacob, J. S., & Mandel, R. D. (2002). C4 plant productivity and climate-CO2 variations in south-central Texas during the late Quaternary. Quaternary Research, 58(2), 182–188.

Page, A. L. (1985). Methods of soil analysis: Chemical and microbiological methods. Agron. Monog, 9.

Pollard, A. M. (1999). Geoarchaeology: Exploration, environments, resources.

Ramesht, M. H. (2001). Quaternary Lakebeds: Landmarks in Iranian Civilization. Geographical Research, 16(60), 90–111.

Razani, M., Sehati, F., & Kasiri, B. K. (2021). Archaeometry in Cultural Heritage and Art Studies (Definitions, Trends and Future Challenges. JRA.

Reitz, E., & Shackley, M. (2012). Environmental archaeology. Springer Science & Business Media.

Rey-Rodríguez, I., López-García, J. M., Blain, H.-A., Fernández-García, M., Tumung, L., Ollé, A., & Bazgir, B. (2018). Palaeoenvironmental and palaeoclimatic reconstruction in relation with the Late Pleistocene human occurrence in the Near East: Through the rodent assemblages from Kaldar Cave (Khorramabad valley, Iran). Abstract Book of XVIII UISPP World Congress, 4–9.

Rieben, H. (1955). The geology of the Teheran plain. American Journal of Science, 253(11), 617–639.

Sadeghifar, T., & Azarmsa, S. A. (2015). Analysis of Sediment Grain Size Distribution and Texture in the South Part of the Caspian Sea (A Case Study; Noor Coastal Zone). Iranian Journal of Marine Science and Technology, 19(73), 23–36.

Safaierad, R., Azizi, G., Mahammadi, H., & Alizadeh Lahijani, H. (2014). Reconstructing the Holocene and Late-Pleistocene Climate Changes of the Central Zagros Using Palynological Evidences of the Hashilan Wetland. Journal of Geography and Environmental Hazards, 3(3), 1–20.

Safaierad, R., Mohtadi, M., Zolitschka, B., Yokoyama, Y., Vogt, C., & Schefuß, E. (2020). Elevated dust depositions in West Asia linked to ocean–atmosphere shifts during North Atlantic cold events. Proceedings of the National Academy of Sciences, 117(31), 18272–18277.

Schilt, F. C., Heydari Guran, S., Ghasidian, E., Miller, C. E., & Conard, N. J. (2010). Micromorphological Analysis of Early Upper Palaeolithic Cave Site of Ghare-e Boof, Iran. 52th Annual Meeting of Hugo Obermaier Gesellschaft, Leipzig.

Sharifi, A., Pourmand, A., Canuel, E. A., Ferer-Tyler, E., Peterson, L. C., Aichner, B., Feakins, S. J., Daryaee, T., Djamali, M., & Beni, A. N. (2015). Abrupt climate variability since the last deglaciation based on a high-resolution, multi-proxy peat record from NW Iran: The hand that rocked the Cradle of Civilization? Quaternary Science Reviews, 123, 215–230.

Sheikhshoaee,  fahime, & Niknami,  kamal-aldin. (2016). Stable Isotope Analysis to Determining Gender Differences in Ancient Dietary Systems. Journal of Archaeological Studies, 8(1), 77–89.

Sheikhshoaee, F., & Niknami, K. (2018). Strontium Isotope Ratio (87Sr/86Sr) To Determine Human Skeletons Origins from The Ancient Cemeteries, Case study: An Iron Age Cemetery of Gohar Tepe. Journal of Archaeological Studies, 10(2), 159–170.

Siles, J. A., Öhlinger, B., Cajthaml, T., Kistler, E., & Margesin, R. (2018). Characterization of soil bacterial, archaeal and fungal communities inhabiting archaeological human-impacted layers at Monte Iato settlement (Sicily, Italy). Scientific Reports, 8(1), 1–14.

Srivastava, P., Pal, D. K., & Kalbande, A. R. (2009). Soil micromorphology and its usefulness in soil surveys. Bhattacharyya T., Sarkar., D., Pal, DK (Eds.) Soil Survey Manual. NBSSLUP Publication, 146, 149–156.

Stahl, P. W. (2014). Historical ecology and environmental archaeology. In: Claire Smith, Encyclopedia of Global Archaeology, Springer New York, 3396–3403.

Sulzman, E. W. (2007). Stable isotope chemistry and measurement: A primer. Stable Isotopes in Ecology and Environmental Science, 2, 1–21.

Taheri, K. (2007). History of Geoarchaeological Surveys in Iran. 26th Earth Sciences Conference.

Taheri, K. (2009). Palaeoanthropogenic Breccia, Funagic or Mortar? A Geological Misunderstanding of Archaeology.

Tinsley, C. M. (2006). Archaeology Environmental. In Encyclopedia of Anthropology 1, H. James Birx, Editor, Sage Publications Ltd.

Vaezi, A., Ghazban, F., Tavakoli, V., Routh, J., Beni, A. N., Bianchi, T. S., Curtis, J. H., & Kylin, H. (2019). A Late Pleistocene-Holocene multi-proxy record of climate variability in the Jazmurian playa, southeastern Iran. Palaeogeography, Palaeoclimatology, Palaeoecology, 514, 754–767. https://doi.org/10.1016/j.palaeo.2018.09.026

Van Zeist, W., & Bottema, S. (1977). Palynological investigations in western Iran. Palaeohistoria, 19–85.

Van Zeist, W., & Wright, H. E. (1963). Preliminary pollen studies at Lake Zeribar, Zagros mountains, southwestern Iran. Science, 140(3562), 65–67.

Vita-Finzi, C. (1968). Late Quaternary alluvial chronology of Iran. Geologische Rundschau, 58(2), 951–973.

Walshe, K. (2014). Archaeology and the Emergence of Fields: Environmental. In C. Smith (Ed.), Encyclopedia of Global Archaeology (pp. 401–408). Springer New York. https://doi.org/10.1007/978-1-4419-0465-2_1008

Wang, G., Feng, X., Han, J., Zhou, L., Tan, W., & Su, F. (2008). Paleovegetation reconstruction using δ 13 C of soil organic matter. Biogeosciences, 5(5), 1325–1337.

Wasylikowa, K. (1967). Late quaternary plant macrofossils from Lake Zeribar, western Iran. Review of Palaeobotany and Palynology, 2(1–4), 313–318.

Wißing, C., Rougier, H., Baumann, C., Comeyne, A., Crevecoeur, I., Drucker, D. G., Gaudzinski-Windheuser, S., Germonpré, M., Gómez-Olivencia, A., & Krause, J. (2019). Stable isotopes reveal patterns of diet and mobility in the last Neandertals and first modern humans in Europe. Scientific Reports, 9(1), 1–12.

Woodward, J. C., & Goldberg, P. (2001). The sedimentary records in Mediterranean rockshelters and caves: Archives of environmental change. Geoarchaeology: An International Journal, 16(4), 327–354.

Yazdi, M., Pakzad, H. R., Mashkour, M., Elhami, R., Javeri, M., & Biglari, F. (2009). Sedimentology and Geoarchaeology of Paleolithic (Mousterian) Lithic Tools in Central Iran. Scientific Quarterly Journal of Geosciences, 19(73), 177–186. https://doi.org/10.22071/gsj.2010.57223

Zhang, W., Appel, E., Fang, X., Yan, M., Song, C., & Cao, L. (2012). Paleoclimatic implications of magnetic susceptibility in Late Pliocene–Quaternary sediments from deep drilling core SG‐1 in the western Qaidam Basin (NE Tibetan Plateau). Journal of Geophysical Research: Solid Earth, 117(B6).