تبیین مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده اجتماعی شرکت‌ها جهت ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی

پژوهش های حسابداری مالی و حسابرسی

دوره 15، شماره 57، فروردین 1402، صفحه 211-238   

نوع مقاله: مقاله علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/faar.2023.699791

نویسندگان

بهنام سام دلیری¹؛ کاوه آذین فر^{* 2}؛ سید علی نبوی چاشمی¹؛ محمدرضا پورعلی³

¹گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

²گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران

³گروه حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.

چکیده

چکیده
گزارشگری مسئولیت شرکتی با جنبه‌های ویژگی‌های فردی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی و شرایط بیرونی شرکت ارتباط دارد. با توجه به اینکه کیفیت گزارشگری مالی تأثیر با اهمیتی بر بازارهای سرمایه دارد و بر نحوه تصمیم‌گیری کاربران گزارش‌های مالی اثر می‌گذارد لذا کشف و شناسایی صحیح عوامل تأثیرگذار بر کیفیت گزارشگری مالی از دیدگاه گروه‌های مختلف، می‌تواند گزارش‌های مالی را به عنوان یک منبع مهم اطلاعاتی قابل اتکا برای استفاده‌کنندگان تبدیل کند. بنابراین هدف این مقاله تبیین مؤلفه‌های پیشبرنده و بازدارنده مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها جهت ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی است. جامعه آماری پژوهش اعضای هیات مدیره شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 98 می‌باشد که به روش تصادفی ساده 295 نفر جهت توزیع پرسشنامه انتخاب شده‌اند. جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق، از روش کتابخانه‌ای و جهت آزمون‌ فرضیه‌های تحقیق برای اندازه‌گیری مسئولیت اجتماعی از پرسشنامه استاندارد مسئولیت‌پذیری اجتماعی شوآرتز (1998) استفاده گردید. همچنین برای اندازه‌گیری کیفیت صورت‌های مالی از پرسشنامه استاندارد کیفیت گزارشگری مالی فردی ون (۲۰۱۴) استفاده می‌شود. جهت بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها از آزمون K-S و جهت آزمون فرضیه‌ها از مدل معادلات ساختاری و نرم‌افزار PLS استفاده گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که بعد ویژگی‌های فردی و مؤلفه‌های پیش‌برنده آن و مؤلفه‌های بازدارنده آن بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است. بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی و مؤلفه‌های پیش‌برنده و مؤلفه‌های بازدارنده آن بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است. بعد شرایط بیرونی و مؤلفه‌های پیش‌برنده و مؤلفه‌های بازدارنده آن بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: کیفیت صورت‌های مالی؛ مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت؛ مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده

اصل مقاله

تبیین مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده اجتماعی شرکت‌ها

جهت ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی

 

تاریخ دریافت: 22/10/1401                  تاریخ پذیرش: 25/12/1401

بهنام سام دلیری[1] کاوه آذین فر*[2] سید علی نبوی چاشمی[3] محمد رضا پورعلی لاکلایه[4]

 

چکیده

گزارشگری مسئولیت شرکتی با جنبه‌های ویژگی‌های فردی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی و شرایط بیرونی شرکت ارتباط دارد. با توجه به اینکه کیفیت گزارشگری مالی تأثیر با اهمیتی بر بازارهای سرمایه دارد و بر نحوه تصمیم‌گیری کاربران گزارش‌های مالی اثر می‌گذارد لذا کشف و شناسایی صحیح عوامل تأثیرگذار بر کیفیت گزارشگری مالی از دیدگاه گروه‌های مختلف، می‌تواند گزارش‌های مالی را به عنوان یک منبع مهم اطلاعاتی قابل اتکا برای استفاده‌کنندگان تبدیل کند. بنابراین هدف این مقاله تبیین مؤلفه‌های پیشبرنده و بازدارنده مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها جهت ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی است. جامعه آماری پژوهش اعضای هیات مدیره شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 98 می‌باشد که به روش تصادفی ساده 295 نفر جهت توزیع پرسشنامه انتخاب شده‌اند. جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق، از روش کتابخانه‌ای و جهت آزمون‌ فرضیه‌های تحقیق برای اندازه‌گیری مسئولیت اجتماعی از پرسشنامه استاندارد مسئولیت‌پذیری اجتماعی شوآرتز (1998) استفاده گردید. همچنین برای اندازه‌گیری کیفیت صورت‌های مالی از پرسشنامه استاندارد کیفیت گزارشگری مالی فردی ون (۲۰۱۴) استفاده می‌شود. جهت بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها از آزمون K-S و جهت آزمون فرضیه‌ها از مدل معادلات ساختاری و نرم‌افزار PLS استفاده گردید. نتایج حاصل از پژوهش نشان می‌دهد که بعد ویژگی‌های فردی و مؤلفه‌های پیش‌برنده آن و مؤلفه‌های بازدارنده آن بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است. بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی و مؤلفه‌های پیش‌برنده و مؤلفه‌های بازدارنده آن بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است. بعد شرایط بیرونی و مؤلفه‌های پیش‌برنده و مؤلفه‌های بازدارنده آن بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است.

واژه‌های کلیدی: کیفیت صورت‌های مالی، مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت، مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده.

 

1- مقدمه

گزارشگری مالی یکی از منابع اطلاعاتی در دسترس بازارهای سرمایه است که انتظار می‌رود نقش مؤثری در توسعۀ سرمایه‌گذاری و افزایش کارایی آن ایفا کند. افزایش کیفیت گزارشگری مالی ابزاری برای ایفای مسئولیت پاسخگویی به نیازهای جامعه است. با همۀ این تفسیرها، کیفیت گزارشگری مالی مفهومی چند‌بعدی است و تعریفی وجود ندارد که همگان نسبت به آن اتفاق نظر داشته باشند (کیایی و آقایی، 1395). کیفیت گزارشگری مالی سبب پیش‌بینی بهتر جریان‌های نقدی آتی شرکت برای سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی می‌شود. با توجه به آنکه حسابداری و اقتصاد دارای تأثیرات متقابل بر یکدیگرند، سطح کیفیت گزارشگری مالی دارای تأثیرات اقتصادی است. سودمندی صورت‌های مالی یا سایر گزارش‌های مالی، از کیفیت گزارشگری مالی تأثیر می‌پذیرد که در آن ثبات رویه و صحت اطلاعات، جنبه‌های اساسی کیفیت به‌شمار می‌آیند (کردستانی و رحیمی، 1390). کیفیت گزارشگری مالی ضوابطی است که اطلاعات مفید و سودمند را از سایر اطلاعات تفکیک می‌کند و سودمندی اطلاعات مالی را ارتقا می‌دهد. واضح است‌ قانون‌گذاران و سرمایه‌گذاران برای داشتن گزارشگری مالی با کیفیت بالا هم‌عقیده‌اند؛ زیرا اعتقاد غالب بر این است که کیفیت گزارشگری مالی مستقیم روی بازارهای سرمایه اثر می‌گذارد (امیرآزاد و همکاران، 1397).

بر اساس مفاهیم نظری گزارشگری مالی، هدف اصلی گزارشگری مالی و غیرمالی ارائه اطلاعات سودمند برای تصمیمات اقتصادی و تجاری است. مطابق با بیانیه حسابداری شماره 8 چارچوب نظری مشترک هیئت استانداردهای حسابداری مالی و هیئت استانداردهای حسابداری بین‌المللی، اطلاعات در صورتی سودمند است که از ویژگی‌های کیفی مربوط بودن و بیان صادقانه برخوردار باشد (بیات و احمدی، 1393). ابزار آگاه‌سازی جامعه از وضعیت مالی و عملکرد مالی شرکت، صورت‌های مالی و ابزار اطلاع‌رسانی مسئولیت‌های اجتماعی، افشای آن از طریق گزارشگری مسئولیت اجتماعی است. سودمندی اطلاعات مالی و اطلاعات غیرمالی از طریق ارتباط با ارزش اطلاعات قابل اندازه‌گیری است (دیگان[5]، 2007). ارتباط با ارزش به توانایی اطلاعات در انعکاس ارزش بنیادی یک شرکت اطلاق می‌گردد. به بیان دیگر، ارتباط با ارزش گزارش‌های ارائه شده توسط شرکت‌ها به توانایی قلم مخابره شده به منظور توضیح نوسان قیمت و بازده اطلاق می‌شود (حساس یگانه و همکاران، 1399).

با وقوع رسوایی‌های مالی در هزاره جدید، اعتماد سرمایه‌گذاران نسبت به صورت‌های مالی از بین رفت و سهامداران و اعتباردهندگان را بر آن داشت که علاوه بر ابعاد مالی، به تعهدات واحدهای تجاری در زمینه مسئولیت اجتماعی و افشاء آن در بازار سرمایه بیشتر از پیش توجه نمایند (حساس یگانه و برزگر، 1394). واژه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها[6] به پیدایش جنبشی اشاره دارد که به دنبال وارد کردن عوامل محیطی و اجتماعی در تصمیمات تجاری شرکت‌ها، استراتژی تجاری و حسابداری است و هدف از آن، تلاش در جهت ارتقای عملکرد اجتماعی و زیست‌محیطی در کنار ابعاد اقتصادی می‌باشد (مک کینلی[7]، 2008). دیگر بیان، مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها به مشارکت داوطلبانه شرکت‌ها فراسوی الزامات قانونی اطلاق می‌شود و یک روش برای کاهش شکاف بین شرکت و انتظارات ذینفعان آن در قالب گزارشگری و افشاء اطلاعات اضافی به شمار می‌رود (مولینا[8]، 2010). البته، شرکت‌ها در راستای پاسخگویی به تقاضای جدید واکنش‌های مختلفی از خود نشان داده‌اند؛ به گونه‌ای که برخی از شرکت‌ها فرهنگ خود را تغییر داده و در نظر گرفتن مسئولیت اجتماعی را به عنوان هسته اصلی فعالیت‌های تجاری‌شان پذیرفته‌اند (حساس یگانه و همکاران، 1399).

مسئولیت‌پذیری اجتماعی شامل سه بعد ویژگی‌های فردی، اجتماعی و حاکمیت شرکتی و  شرایط بیرونی به شرح زیر است:

 بعد ویژگی‌های فردی: انجام کارهای درست، احترام به حقوق دیگران، اخلاق حرفه‌ای، مهارت‌ها و دانش، سطح تحصیلات، روحیه مشارکتی و توسعه جامعه، ایجاد حس رقابت، پیامدهای از دست دادن شهرت، ریسک‌پذیری ذاتی، پیامدهای از دست دادن شغل کارکنان، ضعف فرهنگی)

بعدا جتماعی و حاکمیت شرکتی: التزام اجتماعی، پاسخگویی اجتماعی، مساعدت اجتماعی، کنترل‌های داخلی اثر بخش، وجود سهامدار نهادی، کنترل‌های داخلی اثر بخش، وجود سهامدار نهادی، وجود کمیته پاداش، سابقه و اندازه شرکت، آگاهی دادن، برنامه‌ریزی آموزشی، مخالفت اجتماعی، اجابت قانون، پاسخگویی بیش از خواسته قانون.  

شرایط بیرونی: کنترل و نظارت سازمان، توسعه اقتصادی جامعه، شفافیت، جلوگیری از رشوه‌خواری و فساد، استخدام نیروی کار محلی، کیفیت محصول، ملاحظات قانونی، موضوع حسابرسی، رویه‌های عملیاتی منصفانه، ابهام در استانداردهای حسابرسی، هزینه جمع‌آوری اطلاعات، ملاحظات مالیاتی، انگیزه‌های فساد، رشوه‌خواری و پول‌شویی (هاشمی و همراهی، 1394).

علاوه بر این، رسوایی‌های مالی اخیر نیز موجب نوسان قیمت سهام شرکت‌ها، از بین رفتن اعتماد عمومی و تحمیل زیان بر سرمایه‌گذاران شده است؛ بنابراین می‌توان کیفیت اطلاعات حسابداری را به گزارش ارقام مفید، سطح افشا و سطح پذیرش اصول پذیرفته شده حسابداری مربوط دانست (خلیل پور، کامیابی و نبوی چاشمی، 1398).

هدف پژوهش حاضر این است که عوامل مؤثر بر کیفیت صورت‌های مالی بر اساس تبیین مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده شرکت‌ها شناسایی شود. درک این مسئله باعث می‌شود اطلاعات مفیدی متناسب با نیاز هر گروه از تصمیم‌گیرندگان اطلاعات مالی ارائه یابد و میزان به‌کارگیری از هر عامل کیفی با توجه به نوع استفاده‌کنندۀ اطلاعات حسابداری مشخص می‌شود. سازوکار‌های درونی و بیرونی ناظر بر کیفیت گزارشگری مالی در کشورهای مختلف بر اساس شرایط اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی حاکم بر آنها شکل می‌گیرد و کشور ایران نیز از این قاعده مستثنا نیست. در ایران تدوین اصول و ضوابط حسابداری و گزارشگری مالی عمدتاً بر اساس استانداردهای بین‌المللی حسابداری است. سازمان بورس و اوراق بهادار کشور نیز الزامات گزارشگری اضافی برای شرکت‌های پذیرفته‌شده در بورس را تعیین می‌کند. به‌نظر می‌رسد انجام پژوهشی در ایران برای کشف و شناسایی عوامل مؤثر بر کیفیت صورت‌های مالی با استفاده از مسئولیت‌های اجتماعی و ابعاد و مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده، زمینۀ لازم برای ارتقای کیفیت صورت‌های مالی و گزارشگری را فراهم می‌سازد. با توجه به مطالب عنوان‌شده، پرسش اصلی پژوهش این‌طور مطرح می‌شود که عوامل مؤثر بر کیفیت گزارشگری مالی از مسئولیت اجتماعی و ابعاد و مؤلفه‌های بازدارنده و پیش‌برنده آن با گزارشگری مالی کدام است.

 

2- مبانی نظری

1-2- کیفیت صورت‌های مالی

گزارش‌های مالی، محصول نهایی فرایند گزارشگری مالی است. فرایند گزارشگری مالی شامل ایجاد، انتشار، اطمینان‌بخشی و استفاده از اطلاعات مالی توسط استفاده‌کنندگان از این گزارش‌ها‌ست و حوزۀ آن از اجرای استانداردهای گزارشگری مالی برای تهیۀ گزارش‌های مالی شروع می‌شود و تا اطمینا‌ن‌بخشی، انتشار و استفاده از آنها گسترش می‌یابد. استفاده‌کنندگان برای قضاوت و تصمیم‌گیری در بازار سرمایه و ارزیابی مفاد قراردادی و مباشرت مدیریت، نیاز به اطلاعات سودمند دارند. سودمندی اطلاعات اشاره به مفهوم «کیفیت اطلاعات» دارد. کیفیت گزارشگری مالی نیز یک مورد خاص از کیفیت اطلاعات است (فرانسیس و همکاران[9]، 2006). کیفیت گزارشگری مالی به این معناست که تا چه اندازه گزارش‌های مالی، اقتصاد زیربنایی شرکت را به‌طور منصفانه نشان می‌دهند (دی فوند و ژانگ[10]، 2014). اقتصاد زیربنایی شرکت به فرایند ایجاد بازده در شرکت اشاره دارد. فرایند ایجاد بازده به مجموعه اقداماتی از قبیل استفاده از ماشین‌آلات و تجهیزات برای تولید محصول، انتخاب بازارهای فروش محصولات، نحوۀ استفاده از نیروی کار و سایر تصمیمات مرتبط با فعالیت‌های عملیاتی و معاملات شرکت نیاز دارد؛ بنابراین، کیفیت گزارشگری مالی از یک‌سو، به ویژگی‌های عملیاتی و معاملاتی شرکت و از سوی دیگر، به نحوۀ ارائه و انعکاس این ویژگی‌ها در گزارش‌های مالی بستگی دارد (عرب صالحی و میرزایی، 1395). در بسیاری از مطالعات حسابداری و مالی، کیفیت گزارشگری مالی، میزان صداقت مدیران در ارائۀ اطلاعات منصفانه و حقیقی برای تصمیم‌گیرندگان تعریف شده است (نوری فرد و چناری، 1395). کیفیت گزارش مالی توسعه‌دادن شفافیت و انتشار گزارش سالانۀ باکیفیت از‌طریق افشای جامع و کامل است (براندت و همکاران[11]، 2010). کیفیت گزارشگری مالی عبارت است از دقت اطلاعات گزارش‌شده برای تشریح بهتر عملیات شرکت. ارزیابی کیفیت گزارشگری مالی نیازمند طیف گسترده‌ای از اندازه‌گیری‌ها با استفاده از الگو‌ها، شاخص‌ها، ویژگی‌های کیفی و سایر عناصر گزارش‌های مالی است. در مطالعات حسابداری، کیفیت سود، معیاری برای اندازه‌گیری کیفیت گزارشگری مالی بیان شده است؛ زیرا سود، بخش اصلی از خروجی‌های فرایند گزارشگری مالی است.  لو[12] (1989)، بیان می‌کند سود اگرچه معیاری کامل برای اندازه‌گیری کیفیت گزارشگری مالی نیست؛اما حداقل مهم‌ترین خروجی فرایند گزارشگری مالی است. وجود مبنای حسابداری تعهدی سبب شده است سرمایه‌گذاران و تحلیلگران مالی برای تعیین ارزش شرکت علاوه بر مقادیر گزارش‌شدۀ سود، به کیفیت سود نیز توجه کنند(امیر ازاد وهمکاران، 1397).

 

2-2- مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت

تئوری‌های مرتبط با مسئولیت اجتماعی به دنبال تبیین چرایی انتخاب شرکت‌ها برای درگیر شدن در فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها می‌باشند. بر مبنای تئوری مشروعیت؛ یک شرکت با جامعه قرارداد اجتماعی دارد، بدین معنا که واحد تجاری ملزم است در چارچوب و هنجارهای جامعه به فعالیت بپردازد (دیگان، 2007). گزارشگری پیرامون فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی به منظور حصول اطمینان از این موضوع است که فعالیت‌های شرکت توسط گروه‌های برون‌سازمانی مشاهده شده و از مشروعیت برخوردار باشد. ملاک مشروعیت تناسب با هنجارها، ارزش‌ها، باورها و تعاریف سیستم اجتماعی مطلوب و مناسب می‌باشد (حساس یگانه و همکاران، 1399). از طرفی تئوری نهادی بیان می‌دارد که سازمان‌ها در یک محیط‌زیست فعالیت می‌کنند و نمی‌توانند چشم‌انداز اقتصادی مبتنی بر منفعت شخصی را بکار گیرند، بلکه سازمان را به عنوان یک بنگاه در نظر می‌گیرد که دنبال کسب‌وکار مشروع هستند. همچنین بر اساس تئوری ذینفعان؛ ذینفع به هر گروه یا شخص اطلاق می‌گردد که با دستیابی شرکت به اهدافش تحت تأثیر قرار می‌گیرد (همان منبع). ذینفعان شرکت شامل سهامداران، اعتباردهندگان، عرضه‌کنندگان، مشتریان، قانون‌گذاران و... می‌باشد. اساس تئوری ذینفعان این است که شرکت‌ها بسیار بزرگ شده‌اند و تأثیر آن‌ها بر جامعه چنان عمیق است که باید به جز سهامداران، به بخش‌های بیشتری از جامعه توجه کرده و پاسخگو باشند. تئوری ذینفعان را می‌توان به دو شاخه تقسیم نمود: 1. حوزه اخلاقی و 2. حوزه مدیریتی (دیگان، 2007). بر مبنای حوزه اخلاقی همه ذینفعان توسط سازمان به طور عادلانه در نظر گرفته می‌شوند. از این ‌رو، از آنجا که شرکت در قبال فعالیت‌هایی که ذینفعان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، از طریق تهیه گزارشگری مسئولیت اجتماعی پاسخگو می‌باشد. از سوی دیگر، حوزه مدیریتی با همه ذینفعان به طور مساوی برخورد نمی‌کند. بر این اساس ذینفعانی که کنترل بیشتری بر شرکت دارند (نظیر سهامداران و اعتباردهندگان) از اهمیت بیشتری برای واحد تجاری برخوردارند. مدیریت با مخابره مسئولیت اجتماعی نیاز مهم‌ترین ذینفعان را برآورده می‌کند و حمایت و موافقت‌شان را به دست می‌آورد (حساس یگانه و همکاران، 1399). در جدول 1 ، نظریه‌پردازان مختلفی؛ مؤلفه‌های مسئولیت اجتماعی را به قرار زیر معرفی کرده‌اند: (معدنی و همکاران، 1394)

 

جدول ١. مدل‌ها  (مؤلفه‌های) مسئولیت اجتماعی.

مؤلفه‌های مسئولیت اجتماعی	نظریه‌پرداز
ارتباطی - اجتماعی – حرفه‌ای - سازمانی	Gilligan, 1982
جامعه - محیط - اخلاق – مسئولیت‌های مالی	Denison et al., 2000
مسئولیت اجتماعی اخلاقی شرکت-مسئولیت اجتماعی بشر دوستانه-مسئولیت اجتماعی استراتژیک شرکت	Lantos, 2001
اقتصادی - قانونی - اخلاقی - عمومی و ملی	Fleming, 2002
وارد کردن الزامات اجتماعی در محصول نهایی و یا فرآیند تولید محصول - تغییر شیوه‌های مدیریت منابع انسانی - دستیابی به سطوح بالاتر بازدهی زیست‌محیطی از طریق بازیافت و کاهش آلودگی - پیشبرد اهداف سازمان‌های اجتماعی	McWilliams, Siegel, &  Wright, 2006
پاسخگویی مدیریتی - پاسخگویی سیاسی - پاسخگویی مالی - پاسخگویی عمومی - پاسخگویی حرفه‌ای - پاسخگویی قانونی	Falck & Hebich, 2007
قوانین و موارد قانونی - روابط اجتماعی - روابط کارکنان با یکدیگر و روابط کارکنان با اعضای خارج از سازمان – محیط‌زیست -کیفیت محصولات - نوآوری در محصولات - تعهد - تبانی و زود برد شرکتی - قراردادهای نظامی- مناسبات بشر دوستانه	Vittanialo (2010)
مسائل محیط زیست - اخلاق تجاری - امورات مشتری - امورات شهری	Olowkudejo, Foluke &  Aduloju, 2011
مسئولیت‌های قانونی – مسئولیت‌های اخلاقی – مسئولیت‌های اقتصادی – مسئولیت‌های بشر دوستانه (داوطلبانه) [Caroll, 1991]	Sheldon, 2011
سطح جوابگویی – مسئولیت‌پذیری – رقابت‌پذیری - شفافیت	Chi hung chen, 2011

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

براساس جدول بالا ابعاد و مؤلفه‌های بازدارنده و پیش‌برنده در این تحقیق مشخص می‌شوند.

 

3-2- ابعاد و مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت

2- 3- 1  عوامل بازدارنده

تعریف نظری: آنکه یا آنچه کسی را از امری بازدارد (لغتنامه دهخدا،۱۳۶۵، ذیل «بازدارنده»)

تعریف عملیاتی: در این پژوهش مقصود از عوامل بازدارنده، عوامل و موانعی هستند که باعث می‌شوند تا بر روی ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار باشند.

 

2- 3- 2  عوامل پیش‌برنده

تعریف نظری: پیش بردن حرفی یا کاری، به مقصود و هدف رسانیدن آن، کامیاب شدن، مسجّل ساختن (لغتنامه دهخدا،۱۳۶۵، ذیل «پیش بردن»)

تعریف عملیاتی: در این پژوهش منظور از عوامل پیش‌برنده، عواملی هستند که باعث می‌شوند تا بر روی ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار باشند.

 

4-2- بعد ویژگی‌های فردی

یکی از عمده‌ترین دغدغه‌های مدیران موفق در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه‌ها است تا با حس مسئولیت‌پذیری و تعهد کامل به شغل خود بپردازند. امروزه اخلاق حرفه‌ای نقش راهبردی دارد و مدیریت اصول اخلاقی شایسته را از پیش‌شرط‌های مدیریت استراتژیک کارآمد می داند. مسئولیت‌های اخلاقی و ویژگی‌های فردی شامل پایبندی به اصول اخلاقی، انجام کارهای درست، عدالت، انصاف و احترام به حقوق مردم می شود. کسانی که مسئولیت‌های اخلاقی را می‌پذیرند، مانع از آسیب رساندن خود  و دیگران به جامعه می‌شوند. مسئولیت‌های اخلاقی، سیاست‌ها، اصول، تصمیمات یا عملکردهایی هستند که اعضای جامعه از آنها انتظار دارند «فعالیت‌های مثبت» را افزایش دهند یا جلوی فعالیت‌های منفی را بگیرند، حتی اگر لزوماً در قانون مشخص نشده باشند (نجف‌زاده اوجقاز و همکاران، 1400).

 

جدول2 مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت

بعد	مولفه ها	پیش برنده	بازدارنده
ویژگی‌های فردی	1- انجام کارهای درست	ü
	2- احترام به حقوق دیگران	ü
	3- اخلاق حرفه‌ای	ü
	4- مهارت‌ها و دانش	ü
	5- پیامدهای از دست دادن شهرت		ü
	6- ریسک‌پذیری ذاتی		ü
	7- سطح تحصیلات	ü
	8- روحیه مشارکتی و توسعه جامعه	ü
	9- پیامدهای از دست دادن شغل کارکنان		ü
	10- ضعف فرهنگی		ü
	11- قدرت و فرصت طلبی		ü
	12- ایجاد حس رقابت	ü
	13- پایبندی به اصول اعتقادی و دینی	ü
	14- هدف و رسالت کارکنان شرکت	ü

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

2- 5  بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی

بر اساس تحقیقات انجام شده، استدلال می‌شود مسئولیت‌پذیری با ایجاد پیوندی بین تجارت و جامعه به سازمان کمک می‌کند تا از فرصت‌های سودمند سازمانی استفاده کند. استوارت و سالمون (۱۹۹۷)، مسئولیت‌پذیری اجتماعی را چنین تعریف می‌کنند: شیوه‌ای از مدیریت که طبق آن سازمان‌ها فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند که اثر مثبتی بر جامعه و ترفیع کالاهای عمومی داشته باشد. درواقع نگرش استوارت و سالمون بر این مبنا بود که خواهان حذف آثار منفی سازمان بر جامعه هستند و سعی بر آن داشتند تا بتوانند تغییر نگرش و رفتار مصرف‌کنندگان را در پی داشته باشند (رؤیایی و مهر دوست، ۱۳۸۸). سلمانی و رادمند (1388) با بررسی نقش مدیریت، عواملی چون ضعف فرهنگی، بی‌عدالتی در قوانین و ساختار مناسب پاداش خدمت را مهم‌ترین انگیزه در بروز رفتارهای انحرافی برشمردند.

حاکمیت شرکتی مجموعه‌ای از مکانیسم‌های هدایت و کنترلی درون‌سازمانی و برون‌سازمانی می‌باشد که تعادل مناسب و معقولی میان حقوق صاحبان سهام از یک‌سو و نیازها و اختیارهای هیئت‌مدیره از سوی دیگر برقرار می‌نماید (حاجیها و شاکری، 1398). سرواس و تامایو (2013) پس از بررسی تأثیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر ارزش شرکت استدلال کردند، در شرکت‌هایی که میزان آگاهی مشتریان و یا آگاهی عموم مردم از طریق تبلیغاتی که شرکت انجام می‌دهد بیشتر باشد، رابطه مثبت وجود دارد و برای شرکت‌هایی که میزان آگاهی مشتریان یا عموم مردم پایین است، این رابطه ضعیف می‌باشد؛ بنابراین آگاهی یکی از راهکارهای حاکمیتی مهم در جهت پیشبرد اهداف مسئولیت‌پذیری است. شرکت‌ها می‌توانند برای راهبرد افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی سازوکارهایی اعم از کنترل‌های داخلی اثربخش، استقرار سیستم‌های یکپارچه مدیریت مالی در مؤسسه حسابرسی، آگاهی دادن به کارکنان و مشتریان، کمیته پاداش و برنامه‌ریزی آموزشی در پیش بگیرند. مطالعات نشان داده است شرکت‌هایی که برای ارتقاء سطح مسئولیت‌پذیری اجتماعی در گزارش‌های خود سرمایه‌گذاری کرده‌اند، هزینه سرمایه‌گذاری پایین‌تری را انجام دادند.

 

جدول 3 مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسولیت‌پذیری اجتماعی شرکت

بعد	مولفه ها	پیش برنده	بازدارنده
اجتماعی و حاکمیت شرکتی	1- مخالفت اجتماعی		ü
	2- اجابت قانون		ü
	3- التزام اجتماعی	ü
	4- پاسخگویی اجتماعی	ü
	5- پاسخگویی بیش از خواسته قانون		ü
	6- مساعدت اجتماعی	ü
	7- کنترل‌های داخلی اثر بخش	ü
	8- وجود سهامدار نهادی	ü
	9- وجود کمیته پاداش	ü
	10- سابقه و اندازه شرکت	ü
	11- آگاهی دادن	ü
	12- برنامه‌ریزی آموزشی	ü

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 

 

6-2- بعد شرایط بیرونی

مسئولیت‌پذیری است که ماهیتاً اقتصادی است و شامل ایجاد بازده سرمایه‌گذاری برای مالکان و سهامداران، ایجاد اشتغال، پرداخت منصفانه به کارگران، کشف منابع جدید، ترویج تکنولوژی پیشرفته، نوآوری و ایجاد خدمات و محصولات جدید. در این دیدگاه واحدهای تجاری اساساً یک بنگاه اقتصادی در جامعه هستند و کلیه‌ی نقش‌هایشان بر اساس این فرض بنیادی پیش‌بینی می‌شود. برخی عوامل مانند تغییرات محصول، تغییر کارکنان کلیدی، کیفیت محصول، ملاحظات قانونی، ابهام در استانداردهای حسابرسی، هزینه‌های جمع‌آوری اطلاعات حسابداری، ملاحظات مالیاتی موضوع حسابرسی و رویه‌های عملیاتی منصفانه خارج از کنترل مستقیم شرکت هستند. این محدودیت‌ها معمولاً به علت وجود استاندارد‌های شفاف موجب عملکردهای متفاوتی در کارکنان و حاکمیت شرکتی می‌شود. گیبینز و دیگران (2001) بیان می‌کنند، استانداردهای مبهم و ناقص زمینه برخوردهای انتخابی، جایگزین و چندگانه را برای مشتریان و حسابرسان فراهم می‌آورد و مانع از عملکرد درست در جهت کیفیت صورت‌های مالی می‌شود.

 

جدول 4 مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت

بعد	مولفه ها	پیش برنده	بازدارنده
شرایط بیرونی	1- کنترل و نظارت سازمان	ü
	2- توسعه اقتصادی جامعه	ü
	3- شفافیت	ü
	4- جلوگیری از رشوه‌خواری و فساد	ü
	5- استخدام نیروی کار محلی	ü
	6- کیفیت محصول	ü
	7- ملاحظات قانونی	ü
	8- ابهام در استانداردهای حسابرسی		ü
	9- هزینه جمع‌آوری اطلاعات		ü
	10- ملاحظات مالیاتی		ü
	11- موضوع حسابرسی	ü
	12- انگیزه‌های فساد، رشوه‌خواری و پول‌شویی		ü
	13- رویه های عملیاتی منصفانه	ü

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 

 

2- 7  مسئولیت اجتماعی و کیفیت صورت‌های مالی

گزارشگری مالی یکی از منابع اطلاعاتی در دسترس بازارهای سرمایه است که انتظار می‌رود نقش مؤثری در توسعه سرمایه‌گذاری و افزایش کارایی آن ایفا کند. افزایش کیفیت گزارش‌های مالی ابزاری برای ایفای مسئولیت پاسخگویی به نیازهای جامعه است و سبب پیش‌بینی بهتر جریان‌های نقدی آتی شرکت برای سرمایه‌گذاران و سایر استفاده‌کنندگان صورت‌های مالی می‌شود (امیرآزاد و همکاران، 1397). با وجود مکانیزم‌های نظارتی یکسان برای گزارشگری مالی شرکت‌ها، به نظر می‌رسد کیفیت صورت‌های مالی آن‌ها یکسان نیست و این امر بیانگر آن است که احتمالاً عوامل دیگری وجود دارد که باعث ایجاد تفاوت در کیفیت و صحت گزارشگری مالی شده است (نیکومرام و بادآور نهندی، 1388). به عقیده لاو  و همکاران^[13] (2008) گزارشگری نادرست صورت‌های مالی سازمان‌ها نه‌تنها ناشی از عدم توانایی علمی آن‌ها نبوده بلکه به دلیل خلأ ناشی از نبود اخلاق حرفه‌ای در میان فعالان حرفه می‌باشد؛ بنابراین، حسابداران درگیر طیف گسترده‌ای از رفتارهای ناکارآمد در پاسخ به فشارهای زمانی ایجاد شده‎اند که این رفتارها غیراخلاقی است. علاوه بر این، رسوایی‌های مالی اخیر نیز موجب نوسان قیمت سهام شرکت‌ها، از بین رفتن اعتماد عمومی و تحمیل زیان بر سرمایه‌گذاران شده است؛ بنابراین می‌توان کیفیت اطلاعات حسابداری را به گزارش ارقام مفید، سطح افشا و سطح پذیرش اصول پذیرفته‌شده حسابداری مربوط دانست (خلیل‌پور، کامیابی و نبوی چاشمی، 1398). در سال‌های اخیر مطالعات زیادی به بررسی ارتباط کیفیت گزارشگری مالی و مسئولیت‌پذیری اجتماعی پرداخته‌اند و مفهوم مسئولیت‌پذیری اجتماعی به ابزاری کارآمد برای ارتقاء سطح کیفیت گزارشگری مالی تبدیل شده است.

محققان حسابداری به طور فزاینده‌ای به مسئولیت اجتماعی شرکت (CSR) علاقه مند شده‌اند، که مورد توجه قابل توجهی در حسابداری و امور مالی قرار گرفته است. به طور سنتی، مسئولیت اجتماعی شرکت فعالیت‌های اجتماعی و فعالیت‌های تجاری را با هم ادغام می‌کند. موزر و مارتین^[14] (2012) خاطرنشان کردند که شرکت‌ها هنگام انجام فعالیت‌های تجاری به فعالیت‌هایی با مسئولیت اجتماعی اشتغال دارند. در همین چارچوب، بودیانتو و سوئونو^[15] (2020) بر این باورند که مسئولیت اجتماعی شرکت یک تلاش واقعی توسط نهادهای تجاری برای به حداقل رساندن تأثیرات منفی و به حداکثر رساندن تأثیر مثبت عملکردهای آن است (آل آنی^[16]، 2021).

 

 

3- پیشینه تحقیق

عزیزپور شیرسوار (1395)، در پژوهشی با عنوان «ارتباط بین کیفیت حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی» با هدف مطالعۀ جنبه‌ای از پیامدهای اقتصادی جایگاه خدمات حسابرسی در ایران، به بررسی ارتباط بین کیفیت حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی پرداخت. یافته‌ها نشان داد‌ بین کیفیت حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی ارتباط مثبت و معنا‌داری وجود دارد. بدین‌ترتیب، افزایش کیفیت حسابرسی با کاهش عدم‌تقارن اطلاعاتی و مشکلات نمایندگی بین گروه‌های مختلف ذی‌نفع، موجب افزایش کیفیت گزارشگری مالی می‌شود.

هاشمی و همراهی (1395)، در تحقیق خود با عنوان مسئولیت‌پذیری اجتماعی به این نتیجه رسیدند که در مسئولیت‌پذیری، نگرش فرد نسبت به اقداماتی که انجام می‌دهد، نیز بخشی از پاسخ او را می‌سازد و این پاسخ ممکن است مورد سؤال واقع شود. اقدام مسئولانه مستلزم پاسخی است که بر اساس مقاصد و انگیزه‌های اقدامات و فعالیت‌ها ارائه گردد. آزادی برای مسئولانه عمل کردن یک شرط کلی در خصوص مسئولیت‌پذیری است. این پیش‌شرط کلی را می‌توان به جنبه‌های مختلفی تقسیم کرد از جمله تمایل به اقدام، توانایی پیش‌بینی و دور اندیشی، امکان اقدام کردن و وجود مهارت‌های یک ارزیابی آگاهانه.

آزادپور و محمدزاده سالطه (1396) در پژوهشی با عنوان «تأثیر عوامل مربوط به هزینه‌های محرمانه بر کیفیت گزارشگری مالی با تأکید بر اجتناب مالیاتی»، تأثیر عوامل مربوط به هزینه‌های محرمانه شامل فرصت‌های رشد، حاشیۀ سودآوری، رقابت در بازار محصول و تمرکز مالکیت بر کیفیت گزارشگری مالی را بررسی کردند. نتایج پژوهش آنها نشان داد‌ معیارهای عوامل مربوط به هزینه‌های محرمانه بر کیفیت گزارشگری مالی تأثیر ندارد. همچنین، اجتناب مالیاتی بر ارتباط بین معیارهای عوامل مربوط به هزینه‌های محرمانه و کیفیت گزارشگری مالی تأثیر ندارد.

امیرآزاد و همکاران (1397) در تحقیقی به بررسی مدل جامع عوامل مؤثر بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران به روش نظریه‌پردازی زمینه بنیان پرداختند. نتایج پژوهش نشان داده‌است که هزینه‌های سیاسی، فشار بازار سرمایه، اجتناب مالیاتی، معامله با اشخاص وابسته، عدم تقارن اطلاعاتی، شرایط‌ قراردادهای وام، انگیزه پاداش مدیران و رقابت در بازار بر کیفیت گزارشگری مالی مؤثر هستند.

قشقایی و بیگلر (1399) در تحقیقی به بررسی تاثیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت بر طول گزارشگری مالی پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که مسئولیت‌پذیری اجتماعی تأثیر منفی بر طول گزارشگری مالی دارد.

ژائو و همکاران[17] (2021) در تحقیق خود به بررسی مسئولیت اجتماعی شرکت و عملکرد مالی بانک در چین پرداختند. نتایج نشان می‌دهد که CSR در کوتاه‌مدت تأثیر منفی بر عملکرد مالی بانک خواهد گذاشت. با این حال، این رابطه در طولانی مدت مثبت است.

آل انی[18] (2021) در تحقیق خود به بررسی افشای مسئولیت اجتماعی شرکت و کیفیت گزارشگری مالی: شواهدی از کشورهای شورای همکاری خلیج فارس پرداخت. نتایج حاکی از آن است که افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها بر ارزش  شرکت و  کیفیت اقلام تعهدی تأثیر مثبت و معناداری دارد. تنظیم‌کنندگان بازارهای سرمایه باید از اطلاعات CSR به عنوان رهنمودهایی برای بهبود کیفیت گزارشگری مالی و دستیابی به تخصیص بهتر منابع در بازارهای سرمایه استفاده کنند.

سینگ و میسرا ^[19](2020) بیان می‌کنند مسئولیت‌پذیری اجتماعی یک حوزه تحقیقاتی مهم در اخلاق تجاری است. نظریه‌های موجود در مورد مسئولیت‌پذیری اجتماعی فرض می‌کنند که تجارت برای وجود، تداوم و رشد به جامعه بستگی دارد. اگر مشاغل با جوامع عادلانه رفتار کنند، جوامع به‌احتمال ‌زیاد تصور مثبتی از مشاغل دارند. آن‌ها پس از بررسی رابطه مسئولیت‌پذیری اجتماعی و عملکرد سازمانی دریافتند اجرای مسئولیت‌پذیری اجتماعی عملکرد سازمان را بهبود می‌بخشد.

کیم و همکاران^[20] (2017) پژوهشی تحت عنوان افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت و اثربخشی کنترل داخلی، طی دوره زمانی 2004 تا 2012 برای 15961 شرکت انجام دادند. نتایج پژوهش نشان داد افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی باعث بهبود اثربخشی کنترل داخلی شرکت می‌شود و از هم تأثیر می‌پذیرند. همچنین، بیان می‌کند اقدامات مسئولیت‌پذیری شرکت یک تصمیم راهبردی است و ممکن است منتج به هزینه‌های مشارکت در این‌گونه فعالیت‌ها گردد. در صورتی‌که فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها محدود به رویه‌هایی برای مدیریت وجه مدیران در محیط بازار به هزینه سهامداران گردد، آنگاه رابطه معنی‌داری بین مسئولیت‌ها و ضعف کنترل داخلی شرکت به وجود می‌آید.

 

4- فرضیه های تحقیق

با توجه به ادبیات مطالعه شده می‌توان عوامل پیش‌برنده و بازدارنده مسئولیت‌پذیری اجتماعی را در سه بعد مورد بررسی قرار داد:

1- بعد ویژگی‌های فردی 2- بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی 3-بعد شرایط بیرونی که فرضیه های تحقیق بر مبنای این سه بعد تدوین می‌گردد.

فرضیه اول: مؤلفه پیش‌برنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

فرضیه دوم: مؤلفه بازدارنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

فرضیه سوم: مؤلفه پیش‌برنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

فرضیه چهارم: مؤلفه بازدارنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

فرضیه پنجم: مؤلفه پیش‌برنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

فرضیه ششم: مؤلفه بازدارنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

 

ویژگی‌های فردی 

اجتماعی و حاکمیت شرکتی

شرایط بیرونی

ارتقا کیفیت صورتهای مالی

مولفه های پیش برنده

مولفه های بازدارنده

مولفه های پیش برنده

مولفه های بازدارنده

مولفه های پیش برنده

مولفه های بازدارنده

مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت

 

4- 1 مدل مفهومی تحقیق

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 5- روش تحقیق

با توجه به مسئله و اهداف تحقیق، جهت گیری این تحقیق از نظر هدف «کاربردی»، از نظر اجرائی «توصیفی» و توصیف تحقیق حاضر از نوع «همبستگی» است که بر اساس این روش مدل نهایی استخراج می‌شود.

بر این اساس پژوهش حاضر از نوع هدف، کاربردی و از نظر شیوه گردآوری اطلاعات تحقیق، توصیفی از نوع تحلیلی است. همچنین می‌توان بیان کرد که این تحقیق، از نوع شبه تجربی و در حوزه تحقیقات توصیفی می‌باشد.

جهت گردآوری اطلاعات در زمینه مبانی نظری و ادبیات تحقیق، از منابع کتابخانه‌ای، مقالات، کتاب‌ها‌ی مورد نیاز و نیز اینترنت استفاده می‌شود. داده‌های مورد نیاز جهت آزمون‌ فرضیه‌های تحقیق برای اندازه‌گیری مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت از پرسشنامه استاندارد شوآرتز (1998) و  بر اساس مؤلفه‌ها و ابعاد مسئولیت‌پذیری اجتماعی شلدون (2011) انجام شده است. همچنین برای اندازه‌گیری کیفیت صورت‌های مالی از پرسشنامه استاندارد کیفیت گزارشگری مالی که توسط فردی ون ( ۲۰۱۴ ) ساخته شده است، استفاده می‎شود.

 

جدول 5 تناظر سؤال‌های مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده پرسشنامه ابعاد مسئولیت اجتماعی شرکت

بعد	تعداد گویه‌ها	گویه‌های مؤلفه پیش‌برنده	گویه‌های مؤلفه بازدارنده
ویژگی‌های فردی و اخلاقی	1-14	(1-2-3-4-7-8-12-13-14)	(5-6-9-10-11)
اجتماعی و حاکمیت شرکتی	15-26	(17-18-20-21-22-23-24-25-26)	(15-16-19)
شرایط بیرونی	27-39	(27-28-29-30-31-32-33-37-39)	(34-35-36-38)

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول 6  تناظر سوال‌های پرسشنامه کیفیت گزارشگری مالی

بعد	تعداد سوالات
کیفیت گزارشگری مالی	22-1

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جامعه آماری پژوهش اعضای هیات مدیره شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران در سال 98 می‌باشد که به روش تصادفی ساده 295 نفر جهت توزیع پرسشنامه انتخاب شده‌اند.

به منظور تجزیه و تحلیل اطلاعات از آمار توصیفی و استنباطی استفاده خواهد شد. جهت تعیین نرمال بودن یا نرمال نبودن توزیع داده‌ها از آزمون کولموگروف اسمیرنوف و جهت تأیید یا رد فرضیه‌ها از مدل معادلات ساختاری و نرم‌افزار PLS استفاده خواهد شد.

 

 

 

 

6- یافته‌های تحقیق

مقادیر آلفای کرونباخ را به تفکیک متغیرها نشان می‌دهد که باتوجه به بیشتر بودن تمامی متغیرهای مورد مطالعه از مقدار حداقل 7/0 پایایی پرسشنامه تحقیق تأیید می‌گردد.

 

جدول 7- مقادیر آلفای کرونباخ به تفکیک متغیرهای پژوهش

ردیف	متغیر	آلفای کرونباخ
1	ویژگی های فردی	859/0
2	اجتماعی و حاکمیت شرکتی	852/0
3	شرایط بیرونی	751/0
4	پرسشنامه مسئولیت‌پذیری اجتماعی	884/0
5	پرسشنامه کیفیت گزارشکری مالی	914/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

آزمون کولموگروف- اسمیرنوف جهت بررسی نرمال بودن متغیرهای پژوهش

H₀: متغیرهای تحقیق از توزیع نرمال پیروی می‏کنند.

H₁ : متغیرهای تحقیق از توزیع نرمال پیروی نمی‏کنند.

H₀:                                                                                                                                        

H₁:

 

جدول 8 جدول آزمون کولموگروف-اسمیرنف متغیرهای تحقیق

متغیرها	سطح معنی داری	Z کلموگروف اسمیرنوف	نتیجه
ویژگی‌های فردی	108/0	656/1	نرمال
اجتماعی و حاکمیت شرکتی	136/0	418/1	نرمال
شرایط بیرونی	605/0	763/0	نرمال
پرسشنامه مسئولیت‌پذیری اجتماعی	268/0	002/1	نرمال
پرسشنامه کیفیت گزارشگری مالی	285/0	987/0	نرمال

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

با توجه به نتایج جدول مقدار سطح معنی‌داری متغیرها بزرگتر از 05/0 شده است که نشان از پذیرش فرضیه صفر می‌باشد یعنی متغیرهای موردنظر از توزیع نرمال پیروی می‌کنند.

جدول 9 ضرایب مسیر و آماره آزمون  فرضیه اول و دوم

	مسیر	ضریب مسیر	آماره t	نتیجه
فرضیه اول	عوامل پیش‌برنده ویژگی‌های فردی -> کیفیت صورت‌های مالی	195/0	967/2	تایید
فرضیه دوم	عوامل بازدارنده ویژگی‌های فردی -> کیفیت صورت‌های مالی	189/0	577/2	تایید

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول 10- مقادیر تأثیر مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده ویژگی‌های فردی بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی

مولفه های پیش برنده بعد ویژگی های فردی مسئولیت پذیری اجتماعی
گویه ها	ضریب مسیر	آماره T
M1 <- انجام کارهای درست	188/0	641/2
M2 <- احترام به حقوق دیگران	139/0	463/2
M3 <- اخلاق حرفه‌ای	150/0	906/2
M4 <- مهارت‌ها و دانش	493/0	462/3
M7 <- سطح تحصیلات	331/0	517/2
M8 <- روحیه مشارکتی و توسعه جامعه	413/0	433/2
M12 <- ایجاد حس رقابت	235/0	264/3
M13 <- پایبندی به اصول اعتقادی و دینی	069/0	334/2
M14 <- هدف و رسالت کارکنان شرکت	161/0	844/2
مؤلفه‌های بازدارنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی
گویه ها	ضریب مسیر	آماره T		مقادیر P
M5 <- پیامدهای از دست دادن شهرت	219/0	035/3
M6 <- ریسک‌پذیری ذاتی	394/0	083/2
M9 <- پیامدهای از دست دادن شغل کارکنان	351/0	546/2
M10 <- ضعف فرهنگی	389/0	325/2
M11 <- قدرت و فرصت طلبی	036/0	100/2

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

فرضیه اول: مؤلفه پیش‌برنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

براساس جدول 9 و با توجه به آماره تی(2.967) و اینکه بزرگتر از 96/1 می­باشد وجود تأثیر مولفه پیش‌برنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأیید می­شود. همچنین با توجه به مثبت بودن ضریب مسیر(195/0)، لذا مؤلفه پیش‌برنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر مثبت دارد.  همچنین با توجه به مقادیر آماره t در جدول 10 مشخص گردید که مؤلفه‌های مهارت‌ها و دانش (462/3)، ایجاد حس رقابت (264/3) و اخلاق حرفه‌ای (906/2) دارای بیشترین تأثیر می‌باشند.

فرضیه دوم: مؤلفه بازدارنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

براساس جدول 9 و با توجه به آماره تی(577/2) و اینکه بزرگتر از 96/1 می­باشد وجود تأثیر مؤلفه بازدارنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأیید می­شود. همچنین با توجه به مثبت بودن ضریب مسیر(189/0)، لذا مؤلفه بازدارنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر مثبت دارد. همچنین با توجه به مثبت بودن ضریب مسیر(195/0)، لذا مؤلفه پیش‌برنده بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر مثبت دارد. همچنین با توجه به مقادیر آماره t در جدول 10 مشخص گردید که مؤلفه‌های پیامدهای از دست دادن شهرت (035/3 ) و پیامدهای از دست دادن شغل کارکنان (546/2) دارای بیشترین تأثیر می‌باشند.

 

جدول 11  ضرایب مسیر و آماره آزمون  فرضیه سوم و چهارم

	مسیر	ضریب مسیر	آماره t	نتیجه
فرضیه سوم	عوامل پیش‌برنده اجتماعی و حاکمیت شرکتی -> کیفیت صورت‌های مالی	138/0	450/3	تایید
فرضیه چهارم	عوامل بازدارنده اجتماعی و حاکمیت شرکتی -> کیفیت صورت‌های مالی	114/0	676/2	تایید

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

 

جدول 12- مقادیر تأثیر مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی

مولفه های پیش برنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت پذیری اجتماعی
گویه ها	ضریب مسیر	آماره T	مقادیر P
M17 <- التزام اجتماعی	079/0	246/2	029/0
M18 <- پاسخگویی اجتماعی	020/0	091/2	028/0
M20 <- مساعدت اجتماعی	777/0	579/2	015/0
M21 <- کنترل‌های داخلی اثر بخش	211/0	223/3	022/0
M22 <- وجود سهامدار نهادی	061/0	274/2	084/0
M23 <- وجود کمیته پاداش	002/0	010/3	092/0
M24 <- سابقه و اندازه شرکت	306/0	103/2	070/0
M25 <- آگاهی دادن	-381/0	257/2	019/0
M26 <- برنامه‌ریزی آموزشی	142/0	631/3	028/0
مؤلفه‌های بازدارنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی
گویه ها	ضریب مسیر	آماره T	مقادیر P
M15 <- مخالفت اجتماعی	330/0	826/2	028/0
M16 <- اجابت قانون	882/0	446/2	049/0
M19 <- پاسخگویی بیش از خواسته قانون	977/0	439/2	051/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

فرضیه سوم: مؤلفه پیش‌برنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت های مالی تأثیر دارد.

براساس جدول 11 و با توجه به آماره تی(450/3) و اینکه بزرگتر از 96/1 می­باشد وجود تأثیر بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تائید می­شود. همچنین با توجه به مثبت بودن ضریب مسیر(138/0)، لذا بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر مثبت دارد. همچنین با توجه به مقادیر آماره t در جدول 12 مشخص گردید که مؤلفه‌های برنامه‌ریزی آموزشی (631/3)، کنترل‌های داخلی اثربخش (223/3) و وجود کمیته پاداش (010/3) دارای بیشترین تأثیر می‌باشند.

فرضیه چهارم: مؤلفه بازدارنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

براساس جدول 11 و با توجه به آماره تی(676/2) و اینکه بزرگتر از 96/1 می­باشد وجود تأثیر مؤلفه بازدارنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأیید می­شود. همچنین با توجه به مثبت بودن ضریب مسیر (114/0)، لذا مؤلفه بازدارنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر مثبت دارد. همچنین با توجه به مقادیر آماره t در جدول 12 مشخص گردید که مؤلفه مخالفت اجتماعی (826/2) دارای بیشترین تأثیر می‌باشند.

جدول 13 ضرایب مسیر و آماره آزمون  فرضیه پنجم و ششم

	مسیر	ضریب مسیر	آماره t	نتیجه
فرضیه پنجم	عوامل پیش‌برنده شرایط بیرونی -> کیفیت صورت‌های مالی	540/0	441/4	تایید
فرضیه ششم	عوامل بازدارنده شرایط بیرونی -> کیفیت صورت‌های مالی	255/0	582/2	تایید

منبع: یافته‌های پژوهشگر

 

جدول 14- مقادیر تأثیر مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی

مولفه های پیش برنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت پذیری اجتماعی شرکت
گویه ها	ضریب مسیر	آماره T	مقادیر P
M27 <- کنترل و نظارت سازمان	005/0	160/2	073/0
M28 <- توسعه اقتصادی جامعه	013/0	420/2	075/0
M29 <- شفافیت	010/0	272/2	086/0
M30 <- جلوگیری از رشوه خواری و فساد	023/0	680/2	097/0
M31 <- استخدام نیروی کار محلی	283/0	518/6	000/0
M32 <- کیفیت محصول	337/0	632/11	000/0
M33 <- ملاحظات قانونی	203/0	946/6	000/0
M37 <- موضوع حسابرسی	263/0	360/7	000/0
M39 <- رویه‌های عملیاتی منصفانه	287/0	643/8	000/0
مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت
گویه ها	ضریب مسیر	آماره T	مقادیر P
M34 <- ابهام در استانداردهای حسابرسی	342/0	959/5	000/0
M35 <- هزینه جمع‌آوری اطلاعات	369/0	766/8	000/0
M36 <- ملاحظات مالیاتی	343/0	217/8	000/0
M38 <- انگیزه‌های فساد، رشوه‌خواری و پول‌شویی	325/0	085/6	000/0

منبع: یافته‌های پژوهشگر

فرضیه پنجم: مؤلفه پیش‌برنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

براساس جدول 13 و با توجه به آماره تی(441/4) و اینکه بزرگتر از 96/1 می­باشد وجود تأثیر مؤلفه پیش‌برنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تایید می­شود. همچنین با توجه به مثبت بودن ضریب مسیر (540/0)، لذا مؤلفه پیش‌برنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیر مثبت دارد. همچنین با توجه به مقادیر آماره t در جدول 14 مشخص گردید که مؤلفه‌های کیفیت محصول (432/11) ، رویه‌های عملیاتی منصفانه (643/8) ، موضوع حسابرسی (360/7) و ملاحضات مالیاتی (217/8)  دارای بیشترین تأثیر می‌باشند.

فرضیه ششم: مؤلفه بازدارنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر دارد.

براساس جدول 13 و با توجه به آماره تی(582/2) و اینکه بزرگتر از 96/1 می­باشد وجود تأثیر مؤلفه بازدارنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأیید می­شود. همچنین با توجه به مثبت بودن ضریب مسیر (255/0)، لذا مؤلفه بازدارنده بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی تأثیر مثبت دارد. همچنین با توجه به مقادیر آماره t در جدول 14 مشخص گردید که مؤلفه‌های هزینه‌های جمع‌آوری اطلاعات (766/8) و ملاحضات قانونی (946/6)  دارای بیشترین تأثیر می‌باشند.

 

7- بحث و نتیجه‌گیری

مسئولیت اجتماعی شرکت ها، حرکتی فراتر از حداقل الزامات قانونی است که به صورت داوطلبانه پذیرفته شده است، زیرا مؤسسات اقتصادی آن را در زمره منافع بلندمدت خود تلقی  می‌کنند. بدین ترتیب، کارکرد درونی مسئولیت اجتماعی می‌تواند منجر به بهبود جایگاه شرکت و درنهایت افزایش بازده و سودآوری و سرانجام بقای بلندمدت آنان گردد (سانچز و دیگران[21]، 2010؛ به نقل از گروسی و همکاران، 1399). گرنت[22] (2008) بر این باور است که در عصر کنونی مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در بیشتر شرکت‌ها لازم و ضروری می‌باشد و محدود به شرکت‌های بزرگ نیست. همچنین صاحب‌نظران و طرفداران افشای اطلاعات مسئولیت‌های اجتماعی معتقدند که شرکت‌ها برای ارزش‌آفرینی و ثروت‌آفرینی سهام‌داران خود، اقدام به افشای اطلاعات می‌کنند. شرکت‌هایی توانایی جذب سرمایه را دارند که به همراه افشائیات متداول معیارهای مسئولیت اجتماعی را نیز افشا کنند (حاجیها و شاکری، 1398). فریدمن[23] (1970) در پژوهش خود با عنوان مسئولیت اجتماعی و ارتقای سود این رویکرد را مطرح کرد و پاسخی به آن‌هایی که مدعی بودند بازرگانی و تجارت تا حدود زیادی متعهد نسبت به امور رفاهی جامعه است، داده شد. البته هدف این نیست که شرکت‌ها فقط به ایفای وظایف مرتبط با مسئولیت‌پذیری اجتماعی بپردازند بلکه بایستی همزمان با فعالیت در راستای کسب سود تعهدات خود نسبت به اجتماع را هم به‌جا بیاورند. در راستای ایفای مطلوب وظایف مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها وجود نهاد ناظر ضروری به نظر می‌رسد (همان منبع).

هدف این پژوهش بررسی تأثیر مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی است که از آزمون فرضیه‌ها، نتایج زیر حاصل شدند:

در فرضیه اول، بعد ویژگی‌های فردی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها و مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده آن بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی، مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آزمون فرضیه نشان می‌دهد که بعد ویژگی‌های فردی و مؤلفه‌های پیش‌برنده آن (انجام کارهای درست، احترام به حقوق دیگران، اخلاق حرفه‌ای، مهارت‌ها و دانش، سطح تحصیلات، روحیه مشارکتی و توسعه جامعه، ایجاد حس رقابت) و مؤلفه‌های بازدارنده آن (پیامدهای از دست دادن شهرت، ریسک‌پذیری ذاتی، پیامدهای از دست دادن شغل کارکنان، ضعف فرهنگی) بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است.

در فرضیه دوم، بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها و مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده آن بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی، مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آزمون فرضیه نشان می‌دهد که بعد اجتماعی و حاکمیت شرکتی و مؤلفه‌های پیش‌برنده آن (التزام اجتماعی، پاسخگویی اجتماعی، مساعدت اجتماعی، کنترل‌های داخلی اثربخش، وجود سهام دار نهادی، کنترل‌های داخلی اثربخش، وجود سهامدار نهادی، وجود کمیته پاداش، سابقه و اندازه شرکت، آگاهی دادن، برنامه‌ریزی آموزشی) و مؤلفه‌های بازدارنده آن (مخالفت اجتماعی، اجابت قانون، پاسخگویی بیش از خواسته قانون ) بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است.

در فرضیه سوم، بعد شرایط بیرونی مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها و مؤلفه‌های پیش‌برنده و بازدارنده آن بر ارتقاء کیفیت صورت‌های مالی، مورد بررسی قرار گرفت که نتایج آزمون فرضیه نشان می‌دهد که بعد شرایط بیرونی و مؤلفه‌های پیش‌برنده آن (کنترل و نظارت سازمان، توسعه اقتصادی جامعه، شفافیت، جلوگیری از رشوه‌خواری و فساد، استخدام نیروی کار محلی، کیفیت محصول، ملاحظات قانونی، موضوع حسابرسی، رویه‌های عملیاتی منصفانه ) و مؤلفه‌های بازدارنده آن (ابهام در استانداردهای حسابرسی، هزینه جمع‌آوری اطلاعات، ملاحظات مالیاتی، انگیزه‌های فساد، رشوه‌خواری و پول‌شویی) بر ارتقا کیفیت صورت‌های مالی تأثیرگذار است.

نتایج حاصل از پژوهش با نتایج حاصل از پژوهش سینک و میسرا (2020) نینگتیاس و شونهانجی (2018)، کیم و همکاران (2017)، عزیزپور و شیرسوار (1395)، آزادپور و محمدزاده (1396)، امیرآزاد و همکاران (1397) همسو می‌باشد.

به‌طور کلی از نتایج آزمون فرضیه‌ها می‌توان استنباط کرد که سطح افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها جزء اطلاعات مربوط محسوب می‌شود و هر چه شرکت‌ها مسئولیت‌پذیری اجتماعی بالاتری داشته باشند، ارزش بیشتری دارند که این موضوع مورد توجه تمام ذینفعان قرار می‌گیرد. به بیان دیگر، سرمایه‌گذاران با آگاهی از رتبه مسئولیت‌پذیری اجتماعی آن را در تصمیم‌های خود لحاظ کرده و شرکت‌هایی که رتبه مسئولیت‌پذیری اجتماعی بالاتری دارند، ارزش بیشتری دارند. مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها ادبیاتی نوین در پژوهش‌های حسابداری محسوب می‌شود و از ابعاد مختلف توسط پژوهشگران و تحلیلگران مورد بحث قرار گرفته است. امروزه سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان در شرکت‌هایی که به‌گونه‌ای مناسب مسئولیت‌های اجتماعی را انجام می‌دهند، متمایل به سرمایه‌گذاری در این شرکت‌ها هستند. گرنت (2008) بر این باور است که در عصر کنونی مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها در بیشتر شرکت‌ها لازم و ضروری می‌باشد و محدود به شرکت‌های بزرگ نیست. همچنین صاحب‌نظران و طرفداران افشای اطلاعات مسئولیت‌های اجتماعی معتقدند که شرکت‌ها برای ارزش‌آفرینی و ثروت‌آفرینی سهام‌داران خود، اقدام به افشای اطلاعات می‌کنند. شرکت‌هایی توانایی جذب سرمایه را دارند که به همراه افشاییات متداول معیارهای مسئولیت اجتماعی را نیز افشا کنند. فریدمن (1970) در پژوهش خود با عنوان مسئولیت اجتماعی و ارتقای سود این رویکرد را مطرح کرد و پاسخی به آن‌هایی که مدعی بودند بازرگانی و تجارت تا حدود زیادی متعهد نسبت به امور رفاهی جامعه است، داده شد. البته هدف این نیست که شرکت‌ها فقط به ایفای وظایف مرتبط با مسئولیت‌پذیری اجتماعی بپردازند بلکه بایستی همزمان با فعالیت در راستای کسب سود تعهدات خود نسبت به اجتماع را هم به‌جا بیاورند. در راستای ایفای مطلوب وظایف مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها وجود نهاد ناظر ضروری به نظر می‌رسد.

پیشنهادهای حاصل از یافته‌های این پژوهش به شرح زیر است:

• کاربرد دیگر مسئولیت‌پذیری اجتماعی در تجزیه‌وتحلیل صورت‌های مالی است. منظور از تجزیه‌وتحلیل صورت‌های مالی، انتخاب اطلاعات مالی، مقایسه و مشخص نمودن رابطه بین اطلاعات مالی، تفسیر و ارزیابی ارتباط‌های تعیین شده است. اقلامی که برای تجزیه‌وتحلیل برگزیده می‌شوند که برای اتخاذ تصمیم‌های مناسب برای تمامی استفاده‌کنندگان مفید باشد. یکی از این معیارها مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت است.
• معیارهای مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها می‌تواند به عنوان یکی از معیارهای کیفی اطلاعات شرکت‌ها مورد توجه تحلیلگران و مشاوران مالی قرار بگیرد و پیشنهاد می‌شود در این رابطه قالب گزارشگری و شیوه تهیه و تنظیم اطلاعات فراهم شود. در این رابطه می‌توان قالب گزارشگری در نه حوزه اصلی 1-حوزه اقتصادی 2-مشارکت اجتماعی 3-نظام راهبری شرکتی 4-حقوق انسانی و شایسته‌سالاری 5-زیست‌محیطی و توسعه پایدار 6-مذهبی7-محصولات 8-حوزه اخلاق (سازمانی، حرفه‌ای، اجتماعی) 9- فرهنگی تهیه و تدوین شود.
• افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها برای تمامی ذینفعان بخصوص سرمایه‌گذاران مهم است لذا پیشنهاد می‌شود چارچوب مشخصی جهت افشاء مسئولیت‌پذیری اجتماعی همانند صورت‌های مالی حسابرسی شده توسط سازمان حسابرسی تدوین شود تا سرمایه‌گذاران با آگاهی از رتبه مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت‌ها تصمیمات بهینه‌تری را اتخاذ نمایند.
• به شرکت‌ها پیشنهاد می‌شود که به منظور افزایش کیفیت صورت‌های مالی خود، فعالیت‌هایشان را بیشتر بر بعد تبلیغات مسئولیت اجتماعی آن متمرکز نمایند که بیشتر مورد توجه مشتریان و ذینفعان اولیه است و در نهایت اگر بخواهند از فعالیت‌های مسئولیت اجتماعی خود سود ببرند، از کانال فعالیت‌های تبلیغاتی و آگاه‌سازی مشتریان در جهت حداکثرسازی منافع خود سود ببرند.
• با عنایت به ارزش و جایگاه مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها پیشنهاد می‌شود که راه‌کارهای ضمانت اجرایی انتشار گزارش‌های صورت‌های مالی با اجرای صحیح قوانین افشای مسئولیت اجتماعی شرکت‌ها که مستلزم انتشار گزارش سالیانه مجزا در این رابطه است، صورت گیرد.

 

 

[1]- گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.  [e-mail]

[2]- گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران. نویسنده مسئول.    [e-mail]

[3]- گروه حسابداری، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.    chashmie_ali @gmail.com

[4]- گروه حسابداری، واحد چالوس، دانشگاه آزاد اسلامی، چالوس، ایران.  [e-mail]

[5] . Deegan

[6] . Corporate Social Responsibility

[7] . McKinley

[8] . Molina

[9] . Francis et al.

[10] . DeFond& Zhang

[11] . Brandt et al.

[12] . Lou

[13] Law et al.

[14] Moser & Martin

[15] Budianto & Suyono

[16] AL Ani

[17] .Zhao et al.

[18] . AL Ani

[19] Singh & Misra

[20] Kim et al.

[21] Sunches et al.

[22] Grent

[23] Friedman

مراجع

فهرست منابع

• امیر­آزاد، میر­حافظ، رسول برادران حسن‌زاده، احمد محمدی و هوشنگ تقی‌زاده، (1397)، "الگوی مفهومی عوامل مؤثر بر کیفیت گزارشگری مالی در ایران به روش نظریه‌پردازی زمینه بنیان"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال دهم، شماره چهارم، پیاپی(83)، صص 21-42.
• بیات، علی، علی احمدی، سعید، (1393)، "تأخیر حسابرسی و به موقع بودن گزارشگری مالی"، فصلنامه پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره6، شماره 22.
• حاجیها، زهره و عبدالرضا شاکری، (1398)، "حاکمیت شرکتی، افشای مسئولیت اجتماعی و ارزش شرکت"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال یازدهم، شماره 44، صص 170-192.
• حساس یگانه، یحیی و قدرت اله برزگر، (1392)، "ارائه ی مؤلفه‌ها و شاخص‌های بُعد اجتماعی مسؤولیت شرکت‌ها و وضعیت موجود آن در ایران"، مطالعات توسعه اجتماعی –فرهنگی، دوره 2، شماره 1.
• حساس یگانه، یحیی و قدرت اله برزگر، (1394)، "مدلی برای افشای مسئولیت اجتماعی و پایندگی شرکت‌ها و وضعیت موجود آن در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران"، فصلنامه بورس، شماره 29.
• حساس یگانه، یحیی و اسماعیل توکل نیا، (1400)، "بررسی ارتباط کیفیت گزارشگری مالی و سرمایه‌گذاری در دارایی‌های ثابت و نقش تعدیلی فرصت‌های رشد"، فصلنامه پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دانشکده اقتصاد و حسابداری واحد تهران مرکزی، دوره 13، شماره 49.
• حساس یگانه، یحیی، حسینعلی سهرابی و محمد غواصی کناری، (1399)، "ارتباط گزارشگری مسئولیت اجتماعی با ارزش شرکت"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال دوازدهم، شماره 45.
• خلیل‌پور، مهدی، یحیی کامیابی سیدعلی نبوی چاشمی، (1398)، "تأثیر رویکردهای اخلاقی حسابداران بر کیفیت اطلاعات حسابداری با نقش تعدیل‌کنندگی اندازه و اهرم مالی شرکت"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال یازدهم، شماره 43، صص 91-117.
• رویایی، رمضانعلی و حسین مهر­دوست، (1388)، "بررسی نقش مدیران فرهنگی در ارتقای مسئولیت اجتماعی"، پژوهش‌نامه علوم اجتماعی، سال سوم، شماره 3، صص 43-59.
• سلمانی، داوود و محبوبه رادمند، (1388)، "بررسی نقش سازمان و مدیریت در بروز رفتارهای کاری انحرافی"، فصلنامه مدیریت دولتی دانشگاه تهران، شماره 3، صص 20-47.
• عرب صالحی، مهدی و مهدی میرزایی، (1395)، "کیفیت کزارشگری مالی و کیفیت حسابرسی"، حسابدار رسمی، شماره 33.
• عزیزی شیرسوار، محسن، (1395)، "ارتباط بین کیفیت حسابرسی و کیفیت گزارشگری مالی"، ماهنامه پژوهش‌های مدیریت و حسابداری، شماره 25.
• قشقایی، علی و کیومرث بیگلر، (1399)، "تأثیر مسئولیت‌پذیری اجتماعی شرکت بر طول گزارشگری مالی"، چهارمین کنفرانس ملی پژوهش در حسابداری و مدیریت.
• کردستانی، غلامرضا و مصطفی رحیمی، (1390)، "بررسی عوامل تعیین‌کننده انتخاب سطح کیفیت گزارشگری مالی و اثرات اقتصادی آن در بازار سرمایه"، پژوهش‌های تجربی حسابداری مالی، سال اول، شماره اول.
• کیانی، آیدین و محمدعلی آقایی، (1395)، "ارزیابی سودمندی معیار اندازه‌گیری کیفیت گزارشگری مایل بر رشد آتی در فرایند چرخه حیات شرکتها"، پژوهش‌های کاربردی در گزارشگری مالی، سال پنجم، شماره 9، صص143-172.
• گروسی، حبیب اله، ناصر ایزدی نیا و محسن دستگیر، (1399)، "تأثیر سطح افشای مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر ارزش بازار شرکت"، پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال دوازدهم ، شماره 46 ، صص 51 تا 76.
• محمدزاده سالطه، حیدر و محمد آزادپور، (1396)، "تأثیر عوامل مربوط به هزینه‌های محرمانه بر کیفیت گزارشگری مالی با تأکید بر اجتناب مالیاتی"، پژوهشنامه مالیات، فصلنامه علمی سازمان امور مالیاتی کشور، دوره ۲۵، شماره ۳۵.
• معدنی، جواد، فتاح شریف زاده و داود حسین پور، (1394)، "تحلیل تأثیر مؤلفه‌های مسئولیت اجتماعی بر کیفیت ارائه خدمات عمومی"، فصلنامه رسالت مدیریت دولتی، سال سوم، شماره هفتم و هشتم.
• نجف زاده اوجقاز، زهرا، صمد کریم‌زاده و فتاح ناظم، (1400)، "ارائه الگویی برای ارتقاء سطح مسئولیت‌پذیری اجتماعی بر اساس اخلاق حرفه‌ای اعضای هیئت‌علمی دانشگاه آزاد اسلامی (استان تهران)"، فصلنامه دانش حسابداری و حسابرسی مدیریت، سال دهم، شماره 37.
• نوری فرد، یداله و حسن چناری بوکت، (1395)، "تأثیر کیفیت گزارشگری مالی و سررسید بدهی بر کارایی سرمایه‌گذاری"، پژوهشنامه اقتصاد کسب و کار، سال هفتم، شماره سیزدهم.
• نیکومرام، هاشم و یونس بادآور نهندی، (1388)، "تبیین و ارائه الگویی برای تعیین و ارزیابی عوامل مؤثر بر انتخاب کیفیت گزارشگری مالی در ایران"، مجله فراسوی مدیریت، سال دوم، شماره 8، صص 141-187.

هاشمی، سیداحمد و مهرداد همراهی، (1394)، "مسئولیت‌پذیری اجتماعی"، کنفرانس بین‌المللی پژوهش‌های نوین در مدیریت، اقتصاد و حسابداری، دوره سوم