تدوین چارچوب مفهومی نظریه «حق به شهر» با سیری در اندیشه‌های لوفور

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 1، دوره 17، شماره 53، اسفند 1401، صفحه 9-30   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

پانته آ علی پور کوهی¹؛ سعیده علی کائی^{* 2}؛ سیده مریم مداح زاد³

¹دکترای تخصصی شهرسازی، دانشکده عمران ، هنر و معماری، واحد علوم و تحقیقات ، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استادیارشهرسازی، دانشکدگان هنرهای زیبا، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

³کارشناسی ارشد،گروه معماری منظر، دانشگاه علم و صنعت.

چکیده

یکی از مهم‌ترین نیازهای اجتماعی انسان، نیاز به عدالت در فضای شهری است. نظریه حق ‌به ‌شهر به عنوان یکی از اساسی‌ترین نظریات اجتماعیِ عدالت‌محور در سده بیستم است که محور پایه‌ای آن انسان و نیازهای اجتماعیِ اوست. لوفور، پایه‌گذار این نظریه، شهر را به عنوان یک ساختار اجتماعی می‌دانست و اعتقاد داشت که شهروندان نسبت به شهر دارای حق هستند. این نظریه در سال‌های اخیر تحقیقات بسیاری را در پی داشته است، اما نتایج آن‌ها از بررسی پایه‌های نظری و فلسفی فراتر نرفته و کمتر پژوهشی به ابعاد مکانی و کیفیات لازم جهت تحقق این مهم در فضای شهری پرداخته است. این پژوهش بر آن است تا با کاوش در ریشه‌های سیاسی، اجتماعی و فلسفیِ حق‌به‌شهر و مرور تجارب و چارچوب‌های قانونیِ تدوین شده در جهان و تحلیل میزان اثربخشیِ محورهای مطرح‌شده، به راهکارهایی برای تحققِ حق‌ به‌ شهر نائل آید. پژوهش حاضر در حوزه تحقیقات کیفی بوده و با روش تحلیل محتوای جهت‌دار و با رویکرد اکتشافی، مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و اسنادی به استخراج مفاهیم، مبانی و مؤلفه‌های مرتبط با مفهوم حق‌به‌شهر پرداخته و سعی دارد با بررسی و تحلیل محتوایی متون، چارچوب مفهومی حق ‌به ‌شهر و مؤلفه‌های مؤثر بر تحقق آن را بیان کند. بر این اساس چارچوب مفهومی حق ‌به‌ شهر در قالب دو مؤلفه اصلی «حق مشارکت شهری» و «حق تخصیص فضا» مبتنی بر معیارهای حکمروایی شایسته شهری، همه‌شمولی و تنوع، دسترسی فضایی و کیفیات فضایی ارائه‌شده و تحقق­پذیریِ آن در گرو ایجاد یک ساختار یادگیری متقابل در روند تعاملات نهادهای عمومی، خصوصی و مردم و فهم متقابل کنشگران از حدود انتظارات و ترجیحات یکدیگر معرفی شده است.

کلیدواژه‌ها

نظریه اجتماعی؛ عدالت؛ حق به شهر؛ لوفور؛ تولید فضا

مراجع

ابراهیم‌پور، مجید (1393). حق به شهر: حق به فضای عمومی شهر یا حق به زندگی، انسان شناسی و فرهنگ، http://anthropology.ir..
اطهاری، کمال (۱۳۹۳). شهروندی یا شهربندی: درآمدی بر مفهوم حق بر شهر، ضبط‌ شده توسط مجمع حق بر شهر باهمستان، تهران، ایران.
باتومور، تام؛ آوتویت، ویلیام (2013). فرهنگ علوم اجتماعی قرن بیستم، حسن چاوشیان. تهران: نی.
تقوایی، علی‌اکبر؛ بمانیان، محمدرضا؛ پورجعفر، محمدرضا؛ بهرام پور، مهدی (1394). میزان سنجی عدالت فضایی در چارچوب نظریه شهر عدالت محور، مدیریت شهری، شماره 38: 391-423.
جوان، جعفر؛ دلیل، سعید؛ سلمانی مقدم، محمد (1392). دیالکتیک فضا از منظر لوفور، مطالعات جغرافیایی مناطق خشک، ‌سال سوم، شماره 12: 1-17.
حبیبی، سید محسن؛ امیری، مریم (1394). حق به شهر؛ شهر موجود و شهر مطلوب آنچه هست و آنچه باید باشد، پژوهش-های انسان‌شناسی ایران، دوره پنجم، شماره 2: 9-30.
خدایاری مطلق، صفیه؛ شارع پور، محمود و تولایی، نوین (1396). بررسی تأثیر شاخص های مطلوبیت فضای شهری بر میزان تحقق حق به شهر (مورد مطالعه: شهر بابلسر)، جامعه‌شناسی نهادهای اجتماعی، دوره چهارم، شماره 9: 189-225.
رهبری و شارع پور (1393). جنسیت و حق به شهر: آزمون نظریه لوفور در تهران، مجله جامعه‌شناسی ایران، دوره چهاردهم، شماره 1: 141-116.
عبدی دانشپور، زهره (1382). درآمدی بر پایه های نظری و گونه بندی نظریه های برنامه ریزی با تأکید ویژه بر برنامه ریزی شهری، نشریه هنرهای زیبا، دوره پانزدهم، شماره 15: 42-57.
عبدی دانشپور، زهره (1394). درآمدی بر نظریه های برنامه ریزی با تأکید ویژه بر برنامه ریزی شهری، تهران: مرکز چاپ و انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
کاظمی، کیارش؛ تفنگ چی مهیاری، میلاد (1396). جهانی شدن و تأثیر آن بر حق به شهر، نشریه مدیریت شهری، سال شانزدهم، شماره 46: 61-70.
موسویان، مجتبی (1394). دیکـتاتوری مونیسـتی در پس پلورالیسـم نمایشـی؛ متخصصان شهرسـازی، مانع بزرگ تحـقق «حق به شـهر»، دوره چهارم، شماره 49 و50: 208-213.
هاروی، دیوید (2005). تاریخ مختصر نئولیبرالیسم، محمود عبدالله زاده، تهران: نشر دات.
عسگری، علی؛ فتحی، راضیه (1400). تأثیرپذیری و تأثیرگذاری معماری و شهرسازی از فرهنگ مصرفی معاصر، فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، 16 دوره شانزدهم، شماره 46: 103-132.

 Borja, J. (2010). "Democracy in Search of the Future City" Published in Cities for All: Proposals and Experiences Towards the Right to the City, Habitat International, Coalition Santiago, Chile .
Brown, A. and Kristiansen, A. (2009). Urban Policies and the Right to the City Rights, esponsibilities and citizenship, Management of Social Transformations, UU-HABITAT.
Buckingham, Sh. (2009). The Right to the City from a Gender Perspective. http://www.citego.org/bdf_fiche-document-1471_fr.html.
Coleman, N. (2015). Lefebvre for Architects, Volume 11 of Thinkers for architects, Routledge.
Dahl, R. A. (1967). The City in the Future of Democracy. The American Political Science Review, 61(4), 953–970. https://doi.org/10.2307/1953398.
Dr. Pop - Re-Use Policy (n d). https://drpop.org/.
Elden, S. (2004). Understanding Henri Lefebvre;Theory and the Possible, Continuum, London and New York.
Ezquerra A. Patricia R. and Gallano, H. (2010). A Horizon for Public Policies? Notes on Happiness published in Cities for All: Proposals and Experiences Towards the Right to the City, Habitat International Coalition, Santiago, Chile.
Fernandes, E. (2007). Constructing the Right to the City' in Brazil. Social & Legal Studies, 16(2), 201-219.
Gottdiener .M. (1993). A Marx for Our Time: Henri Lefebvre and the Production of Space, Sociological Theory, Vol. 11, No. 1, pp. 129-134 .
Gregory, D. (1994). Geographical imaginations. Blackwell.
Jouffe, Y. (2010). Countering the Right to the Accessible City: The Perversity of a Consensual Demand, Published in "Cities for All: Proposals and Experiences towards the Right to the City", Santiago, C.
 Kurlansky, M. (2004). 1968 The year that rocked the world, Published in the United States by Random House Trade Paperbacks.
Lefebvre, H. (1976). The Survival of Capitalism: Reproduction of the Relations of Production. Translated by Frank Bryant. St. Martin's Press.
Lefebvre, H. (1991). The production of space, translated by Donald Nicholson-Smith. Malden: Blackwell Publishing
Lefebvre, H. (1996). The Urban Revolution, translated by Robert Bononno, New York, University of Minnesota press.
Lefebvre, H. (2004). Rhythmanalysis: Space, Time and Everyday Life, trans. Stuart Elden and Gerald Moore, New York & London: Continuum, pp. 71-83.
Lefebvre, H. and Régulier, C. (1985/2004). 'Le projet rythmanalytique' (The Rhythmanalytical Project'), Communications, 41, pp. 191-199, reprinted in Lefebvre, H. (2004) Rhythmanalysis: Space, Time and Everyday Life, trans. Stuart Elden and Gerald Moore, New.
Mathivet, C. (2010). The right to the city: Keys to understanding the proposal for "another city is possible." Published in Cities for All: Proposals and Experiences Towards the Right to the City, Habitat International Coalition, Santiago, Chile.
Purcell, M. (2009). Resisiting Neoliberalization: Communicative Planing Or Counter Hegemonic Movements, Planing Theory
Purcell, M. (2014). Possible Worlds: Henri Lefebvre and the right to the city, Journal of Urban Affairs, Vol 36, 141- 154.
Shields, R. (1998). Lefebvre, Love, and Struggle: Spatial Dialectics, London and New York: Routledge
Sugranyes, A, Mathivet, C. (2010). Cities for All: Proposals and Experiences towards the Right to the City, Habitat International Coalition, Santiago, Chile.
The Better Block Foundation. (2011). https://www.betterblock.org.