تعداد نشریات | 418 |
تعداد شمارهها | 9,981 |
تعداد مقالات | 83,447 |
تعداد مشاهده مقاله | 76,031,666 |
تعداد دریافت فایل اصل مقاله | 53,184,508 |
توصیف حرم و خادمان امام هشتم (ع) در مدایح رضوی دورۀ صفوی | ||
تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا) | ||
دوره 15، شماره 55، فروردین 1402، صفحه 1-29 اصل مقاله (559.73 K) | ||
نوع مقاله: مقاله پژوهشی | ||
شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2022.1966237.2578 | ||
نویسنده | ||
فاطمه تسلیم جهرمی* | ||
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه جهرم، جهرم، ایران. | ||
چکیده | ||
اشعار فارسی در کنار تأثیرگذاری ادبی و ابلاغ پیام، از بعد فرهنگی و جامعهشناسی نیز حائز اهمیتند. با توجه به رسمیشدن مذهب شیعه از دورة صفویه، این حکومت از وجود بارگاه رضوی در ایران برای گسترش سیاستهای مذهبی خود نیز بهره برد و شعرا را به سرودن مدایح مذهبی تشویق کرد. شعرای این دوره در ضمن مدح امام هشتم (ع)، اوضاع اجتماعی و بناها و رسوم زمانه را نیز بازتاب دادهاند که از نظر تاریخ تطّور شیعه در ادبیات فارسی حائز اهمیت است. در مدایح رضوی در دورۀ صفوی به برخی کیفیات حرم امام هشتم (ع) چون: کاشیکاری، عطرافشانی، روشنایی حرم، انواع خدمتهای حرم رضوی و... اشاره شده که منطبق با مستندات تاریخی است. در این میان بیشترین مضمون مدایح رضوی درباره روشنایی و خوشبویی حرم مطهر است که با توجه به نیّت واقفان و تعداد وقفنامههای رضوی برای تخصیص این دو امر در قرنهای دهم تا دوازدهم، بهطور کامل مطابقت دارد. کیفیت زیارت و توصیف زائران و حرم رضوی در این دوران بیش از همه در مدایح رضوی صائب تبریزی و اشرف مازندرانی بازتاب یافته است. با وجود این اشارات، شعرای این دوره در سرودن این اشعار بیشتر به کلیات همراه با تخیّل و تصویرسازی توجه داشتهاند و توصیفات جزیی دربارة حرم رضوی کمتر در اشعار ایشان آمده است. | ||
کلیدواژهها | ||
شعر آیینی؛ حرم رضوی؛ مدایح رضوی؛ صفویه | ||
مراجع | ||
کتابها
ابنبطوطه، ابوعبدالله محمد (۱۳۷۶) سفرنامۀ ابنبطوطه، ترجمۀ دکتر محمدعلی موحد، ۲جلد، تهران: انتشارات آگه.
اخوانمهدوی، علی؛ نقدی، رضا (۱۳۹۶) آئینهای حرم مطهر رضوی، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی.
اشرف مازندرانی، محمدسعید (1350) دیوان اشعار اشرفمازندرانی، به تصحیح دکتر سید محمد سیّدان، تهران: انتشارات موقوفات دکتر محمود افشار یزدی.
اعتمادالتولیه، محمدشفیع (1379) صورت موقوفات ارض قدس، مشهد: مرکز خراسانشناسی.
افوشتهای نطنزی، محمد بن هدایتالله (1383) نقاوةالآثار، به اهتمام احسان اشراقی، تهران: دانشگاه تهران.
بابافغانی شیرازی (1340) دیوان اشعار بابافغانی شیرازی، به تصحیح احمد سهیلی خوانساری، تهران: اقبال.
بابویه قمی، ابوجعفرمحمدبن علی (شیخ صدوق) (1354) علل الشرائع، جلد 1، تهران: مکتبة الداوری.
بحرانی، عبدالله بن نورالله (1391) عوالمالعلوم و المعارف و الاحوال منالآیات و الاخبار و الاقوال(بخش معجزات و فضایل)، ترجمه محسن احمدی، جلد 22، مشهد: بنیاد فرهنگی هنری امام رضا(ع).
برقی، ابوجعفر احمد بن محمد بن خالد (1371ق) المحاسن، جلد 1، قم: دارالکتب الاسلامیه.
بهاءالدین محمد بن حسین عاملی(شیخ بهایی) (1361) دیوان کامل شیخ بهایی، به کوشش سعید نفیسی، تهران: چکامه.
بیهقی، محمدبن حسین (1374) تاریخ بیهقی، مصحح خلیل خطیب رهبر، جلد ۲، تهران: مهتاب.
تأثیریتبریزی، محسن (1373) دیوان اشعار محسن تأثیریتبریزی، به تصحیح امین پاشا جلالی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
تاجبخش، احمد (1378) تاریخ صفویه (هنر و صنعت، ادبیات، علوم، سازمانها)، جلد۲، شیراز: نوید شیراز.
ترکمان، اسکندربیگ (1377) تاریخ عالمآرای عباسی، تهران، امیرکبیر.
جویای تبریزی، داراببیگ (1337) کلیات جویایتبریزی، به اهتمام دکتر محمد باقر، بیجا: دانشگاه لاهوری.
حزین لاهیجی، محمدبنعلی (1362) دیوان اشعار حزینلاهیجی، با تصحیح و مقابله و مقدمه بیژن ترقی، 2 جلد، تهران: خیام.
حسینی، خورشاه (1379) تاریخ ایلچی نظامشاه، تصحیح محمدرضا نصیری و کوئیچی هاندا، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
دورکیم، امیل (1373) قواعد و روش جامعهشناسی، ترجمۀ علیمحمد کاردان، تهران: دانشگاه تهران.
رسولی، محمود و دیگران (1388) مشاهیر مدفون در حرم رضوی، ۵ ج، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
سیدای نسفی، میرعابد (1382) دیوان اشعار سیداینسفی، با تصحیح و تعلیق حسن رهبری، تهران: انتشارات بینالمللی الهدی؛ چاپ و انتشارات آستان قدس رضوی.
صائب تبریزی، محمد علی (13۸9) دیوان صائب تبریزی، ۲جلد، مقدمه علامه شبلی نعمانی، تهران: علمی فرهنگی.
صدرحاجسید جوادی، احمد (1380) دایرةالمعارف تشیّع، جلد ۱، تهران: حکمت؛ شهید سعید محبی.
صفا، ذبیح الله (1382) تاریخ ادبیات در ایران، جلد4، تهران: فردوس.
صیدی طهرانی، میرعلی (1364) دیوان اشعار صیدی تهرانی، به کوشش محمد قهرمان، تهران: اطلاعات.
طالب آملی، محمد (1364) دیوان اشعار طالب آملی، به اهتمام و تصحیح شهاب طاهری، تهران: سنایی.
عالمزاده، بزرگ (1394) حرم رضوی به روایت تاریخ، تهران: بهنشر.
فضولی بغدادی، محمد بن سلیمان (1341) دیوان اشعار حکیم فضولی بغدادی، تصحیح حسبیه مازی اوغلی، ترکیه: بینا.
فهمی استرآبادی (1389) دیوان فهمی استرآبادی، به تصحیح محمدحسین کرمی، تهران: مرکز پژوهشی میراث مکتوب.
قصّاب کاشانی، سعید (1338) دیوان اشعار قصّاب کاشانی، به تصحیح ح. پرتو بیضایی، تهران: کتابخانه ابنسینا.
کلینی، محمد بن یعقوب (1365) کافی، جلد 1، تهران: دارالکتب الاسلامیه.
کمپفر، انگلبرت (1363) سفرنامة کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
مجاهدی، محمدعلی (1380) سیمای مهدی موعود در آیینه شعر فارسی، قم: انتشارات مسجد مقدس جمکران.
مجلسی، محمدباقر (1380) بحارالانوار الجامعه لدرر اخبار الائمه الاطهار،44 جلد، بیروت: دارالتعارف للمطبوعات.
محتشم کاشانی، علی بن احمد (1379) دیوان اشعار محتشم کاشانی، با تصحیح و مقدمه اکبر بهداروند، تهران: نگاه.
مولوی، عبدالحمید (1353) پیشنویس فهرست موقوفات آستان قدس رضوی، 7 جلد، مشهد: (نسخه تایپی ثبت شده در اداره مخطوطات کتابخانه آستان قدس رضوی با شماره عمومی از شماره:58501 تا 58510).
نظیری نیشابوری، محمدحسین (1379) دیوان نظیری نیشابوری، به تصحیح محمدرضا طاهری، تهران: نگاه.
نقدی، رضا (1399) تاریخ و تشکیلات آستان قدس رضوی در عصر قاجار، مشهد: بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی.
نوایی، عبدالحسین (1368) نادرشاه و بازماندگانش، تهران: نشر زرّین.
نوری، حسینبن محمدتقی (1368) مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، 15جلد، قم: مؤسسة آلالبیت علیهم السلام.
واعظ قزوینی، محمد رفیع (1359) دیوان اشعار واعظ قزوینی، دکتر سیدحسن سادات ناصری، تهران: علیاکبر علمی.
مقالات
آسرایی، مریم، مهرکی، ایرج، دانشگر، آذر. (1401). بررسی آئین های مذهبی شیعه و عوامل مؤثّر بر گسترش آن در عصر صفویه با تکیه بر شعر صائب تبریزی. تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)، 14(52)، 1-25. Doi:10.30495/dk.2022.1949359.2404
تسلیم جهرمی، فاطمه. (1401). آیینهای زیارت حرم رضوی و احوال زائران در مدایح رضوی در دورۀ صفوی. فرهنگ و ادبیات عامه، ۱۰(۴۴)، ۱۴۰۱، ۲۵۰-۲۱۷. Doi: 10.13 921/CFL.10.44.217
خانیزاده، مهدی. (1391). معرفی یکی از موقوفات آستان قدس، موقوفات عتیقی. پژوهشنامه مطالعات آرشیوی، ۱(۱)، ۹۷-۱۵۰.
دریکوند، رضا، خاکرند، شکرالله. (1399). جایگاه بارگاه رضوی در منازعات سیاسی مذهبی میان صفویان و ازبکان در عصراول حکومت صفوی. فرهنگرضوی، ۸(۳۱)، ۵۳-۳۱. Doi: 10.22034/FARZV.2020.120008
طلایی، زهرا. (1397). سیاست مذهبی صفویان و پیامد آن بر توسعة موقوفات حرم امام رضا (ع). پژوهشهای تاریخی، ۱۰(۳۷)، ۱۵۲-۱۲۹. Doi: 10.22108/jhr.2017.83579
محدثی، جواد. (1386). آداب زیارت. فرهنگ کوثر، ۱۰(۸۱)، ۷۱-۷۶.
مطهری، حمیدرضا، نجفینژاد، سعید. (1398). جایگاه حرم مطهر رضوی در سیاست مذهبی صفویان. فرهنگ رضوی، 7(26)، 9-35. doi: 10.22034/farzv.2019.91394
همایون، محمدهادی، فروزان، حامد.(1388). تبیین رابطة مطلوب حکومت و فرهنگ در جمهوری اسلامی ایران. دین و ارتباطات، ۱۶(۳۵)، ۹۲-۶۳. Doi: 10.30497 /RC.2010.1401 | ||
آمار تعداد مشاهده مقاله: 68 تعداد دریافت فایل اصل مقاله: 58 |