بررسی نقش گردشگری خلاق در باز آفرینی و توسعه گردشگری محلات بافت تاریخی شهر (نمونه موردی: محلات دردشت-سرچشمه، طوقچی-شهشهان،کنگاز، کارلادان-کلیچه)

جغرافیا و مطالعات محیطی

دوره 12، شماره 46، تیر 1402، صفحه 130-147   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مصطفی حسینی^{* 1}؛ محسن مرادیان هرندی²

¹کارشناسی ارشد، گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران.

²گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه علمی کاربردی فرهنگ و هنر، ملک‌شهر، ایران.

چکیده

به عنوان هدف پژوهش،این پژوهش به دنبال بررسی نقش گردشگری خلاق در بازآفرینی و توسعه گردشگری محلات بافت تاریخی شهر اصفهان میباشد. پژوهش حاضر به لحاظ هدف توسعه‌ای ـ کاربردی و از لحاظ روش‌شناسی توصیفی ـ تحلیلی مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی است. برای دستیابی به اهداف تحقیق، شاخص‌هایی در دوبخش1-شاخص های گردشگری خلاق شامل 5 دسته(سرمایه اجتماعی،کیفیت زندگی،استعداد گردشگری،زیرساخت فیزیکی و تجربه گردشگری) و 2- شاخص های بازآفرینی در4دسته(اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و کالبدی) استخراج شد. در ادامه برای ارائه الگوی توسعه گردشگری خلاق و تاثیر آن بر روند توسعه شهر اصفهان از ابزار پرسشنامه و با حجم نمونه 383 نفر و با استفاده از نرم افزار spss روند کار صورت گرفت.در ادامه نیز روند فرایند تحلیل شبکه برای شاخص های مرتبط با توسعه شهری خلاق در نرم افزار Geoda تحلیل گردید. در فرآیند تحلیل شبکه شهری برای تولید نقشه ها از ابزار (Network Analyst Tools) در محیط نرم افزار ArcGIS استفاده شده است. نتایج نشان داد که وضعیت شاخص‏های ‏5 گانه گردشگری خلاق در سطح محلات بافت تاریخی شهر اصفهان وضعیتی مناسب و تنها در بخش زیرساخت‌های فیزکی کمبود احساس می‌شود؛ اما وضعیت شاخص‌های بازآفرینی محلات بافت تاریخی شهر اصفهان کاملا نامناسب است. مقایسه میانگین وضعیت توسعه گردشگری خلاق در بین محلات مختلف شهری نیز نشان می‌دهد که بالاترین مربوط به محلات دردشت و طوقچی به ترتیب با میانگین‌های 41/16 و 90/15 و پایین‌ترین میزان نیز مربوط به محلات کنگاز و کاردالان به ترتیب با میانگین‌های 18/12 و 84/13 بوده است.

کلیدواژه‌ها

گردشگری خلاق؛ توسعه گردشگری؛ بازآفرینی؛ بافت تاریخی؛ اصفهان

مراجع

آفتاب احمد؛ نظم فر، حسین؛ غفاری گیلانده، عطا؛ موسوی، میرنجف(1396). برنامه ریزی و تدوین راهکارهای تحقق

شهرهای خلاق در ایران مطالعه موردی: شهر ارومیه، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی، 32(4)، 188-209.

احدنژاد، محسن؛ حاضری جیقه، صفیه؛ مشکینی، ابوالفضل؛ پیری، عیسی(1397). شناسایی عوامل کلیدی مؤثر بر

شکوفایی شهری با رویکرد آیندهنگاری (مطالعۀ موردی :کلانشهر تبریز)، نشریه پژوهش و برنامه ریزی شهری، 9(32)، 15-30.

برومند، مریم؛ بهرامی علیرضا،(1398)، تبیین جایگاه شهر خلاق در گردشگری شهری، معاونت شهرسازی ومعماری منطقه 22 تهران، صص14-1.

بذرافشان، جواد؛ بامری علی،(1397)، بررسی و تحلیل وضعیت گردشکری خلاق در شهر زاهدان، فصلنامه برنامه ریزی منطقه ایی، شماره 31، صص 180-167.

بسته نگار، مهرنوش؛ حسنی، علی و خاکزار بفروئی، مرتضی (1396). طراحی مدل مفهومی گردشگری خلاق، فصلنامه علمی- پژوهشی گردشگری و توسعه، سال ششم، شماره11، صص 108-81.

پور احمد، احمد( 1397). بررسی نقش گردشگری خلاق در بازآفرینی بافت تاریخی (مطالعه موردی : منطقه 12 تهران)، پژوهش‌های جغرافیای برنامه ریزی شهری، 6(1)،90-76.

جلیز، غلامرضا، نظم­فر، حسین،(1401)، تحلیلی بر نقش راهبردی توسعه میان­افزا در بازآفرینی بافت­های فرسوده شهری(نمونه موردی: منطقه 8 کلانشهر تبریز)، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره67: 113-135.

خراسانی، محمدامین و نوروزی فرد، هاشم(1396). برنامه ریزی راهبردی توسعه گردشگری روستایی در نواحی روستایی شهرستان ایذه(نمونه مورد مطالعه روستای شیوند)، مجله جغرافیا و آمایش شهری- منطقه‌ای، سال 1395، شماره 18، 134-119.

داداش پور مقدم، مجید؛ پناهی، علی(1398).تحلیل نقش شاخص‌های شهر خلاق در توسعه گردشگری (مطالعه موردی شهر اصفهان، نشریه علمی تخصص شباک، 5(1)،96-87.

دوستی، فرشته؛ زال، محمدحسین و رمضان زاده لسبویی، مهدی(1398). سنجش ظرفیت‌های گردشگری خلاق در کلان شهر تبریز، فصلنامه گردشگری شهری، 1398، 6(2)، 13-1.

ربانی خوراسگانی، علی؛ ربانی ،رسول؛ ادیبی سده ، مهدی؛ مؤذنی، احمد (1388). بررسی نقش تنوع اجتماعی در ایجاد شهرهای خلاق ونوع اور (مورد مطالعه: شه اصفهان). جغرافیای توسعه، شماره 21، 195-180.

رحیمی، محمد؛ پازند، فا طمه(1395). الگوی گردشگری شهری در ایران با استفاده از مدل تحلیلی سلسله مراتبی، فصلنامه علمی، پژوهشی ابتکار وخلاقیت در علوم انسا نی،6(3)، 124-97.

زال، محمدحسین؛ دوستی، فرشته و رمضان زاده لسبویی، مهدی(1397). گردشگری خلاق، ابزاری برای توسعه شهری، پژوهش‌های جغرافیای برنامه ریزی شهری، زمستان 1397، 6(4)،768-753.

زیاری، کرامت الله؛ بشارتی، نیما؛ شعبانی، مرتضی(1397). پیامدهای اجتماعی و فرهنگی ناشی از توسعه گردشگری (نمونه موردی: محور فومن- ماسوله )، مطالعات کاربردی در علوم اجتماعی وجامعه شناسی، سال اول، شماره یک،  42-31.

شماعی، علی، فصیحی، حبیب­الله، دلفان نسب، مهسا،( 1402)، شناساییعوامل پیشران­ها در بازآفرینی و توسعه گردشگری محله تجریش، تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، شماره 68، صص 61-79.

عباس‌زاده، غلامرضا و اکبری مطلق، مصطفی(1395). ارزیابی روند توسعه شهری با توجه به معیارهای پایداری، کارشناسان شهرسازی و کارشناس مدیریت توسعه و پژوهش شهرداری مشهد، ایران.

قورچی، مرتضی و همکاران، 1392، شهر خلاق(مباتی نظری وشاخص ها)، مرکز مطالعات وبرنامه ریزی شهر تهران،5(196)، 36-9.

کامران، حسن؛ واثق، محمود(1389). تبین در جغرافیا بر اساس فلسفه اسلامی، فصلنامه علمی- پژوهشی انجمن جغرافیای ایران، دوره جدید، 8(24)، 26-8.

کلانتری، محسن؛ رجایی، سیدعباس و فتوحی مهربانی، باقر(1395). تحلیلی بر برخورداری کلان شهرهای ایران از شاخص‌های شهر خلاق ،پژوهش‌های جغرافیایی برنامه‌ریزی شهری،4(4)، 612-587.

کلانتری، محسن؛ فتوحی مهربانی، باقر و رجایی، سیدعباس(1395). شهر خلاق و شاخص‌های شهر خلاق ایرانی، فصلنامه علمی- پژوهشی و بین المللی انجمن جغرافیدانان ایران، زمستان 1395، دوره جدید، 4(51)، 18-1.

کیانی سلمی، صدیقه؛ صفری، حامد(1398)، تحلیل ویررسی شاخص ها و عوامل گردشگری خلاق در بافت های فرسوده شهر اصفهان (نمونه موردی : محله جویباره)، فصلنامه علمی پژوهشی ابنکار و خلاقیت در علوم انسانی، 9(1)، 152-.125.

مردانی، فرزاد(1381). تحلیلی بر جغرافیای جمعیت شهرستان ایذه، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، واحد نجف آباد، صص25-20.

ملکی، سعید و حاتمی، داود(1391). نقش گردشگری در توسعه شهرستان ایذه با استفاده از مدل SWOT، همایش‌های شهرهای مرزی، امنیت، چالش و رهیافت‌ها، دانشگاه سیستان و بلوچستان، 31 فروردین 1391، 11-1.

ملکی، سعید؛ مرادی فر، سمیرا و حسین زاده، اکبر(1394). اولویت بندی شاخص‌های شهر خلاق با استفاده از مدل تحلیل شبکه ANP (مورد مطالعه: مناطـق شهری 1 و4 شهر زنجان)، مجله شهر پایدار، سال 1394، 2(1)،  98-78.

یوسفی، رشید؛ مراد پور، نبی؛ تازش، یوسف؛ علی نیا یاور(1395) کنفرانس های ملی علوم محیطی، مهندسی وتکنولوژی،  15-1.

Arcos-Pumarola,J., Paquin, A.G., Sitges, M.,(2023), The use of intangible heritage and creative industries as a tourism asset in the UNESCO creative cities network, Journal of Heliyon, Vol 9,Dio: https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2023.e13106

Castro, C. M. D.)2012). New Technology and Creative Tourism: A Case Study For t City of Porto= As Novas Tecnologias E O Turismo Criativo, Estudo De Caso Da Cidade Do Porto (Doctoral Dissertation), PP. 1-92.

Campbell, Catorina. (2010) Creative Tourism Providing a Competitive Edge, Publisher: Visit Britain.

CookeP.And Lazzeretti, L., Creative Cities(2008), Cultural Clusters and Local Economic Development, Cheltenham, UK; Northampton, MA: Edward Elgar, p62

Florida, R.(2002). The Rise of the Creative Class, and How It Is Transforming Work, Leisure, Community and Everyday Life, New York.

Florida, Richard and Iran Tingli.(2004). Europein the Creative Age, Creative Class Group (february): 48. Retrieved (http://www.creative class.com/rfcgdb/articles/Europe in the creative Age 2004 pdf).

Florida, Richards. (2002). the Rise of the Creative Class, and How It Is Transforming Work, Leisure, Community and Everyday Life, Publisher New York Times.

Florida, Richard L. (2011), Creativity and Prosperity: The Global Creativity Index. Martin Prosperity Institute

Florida, Richard L. (2011), Creativity and Prosperity: The Global Creativity Index. Martin Prosperity Institute

Gordin, V., and Matetskaya, M.(2012). Creative Tourism in Saint Petersburg: The State of the Art, Journal of Tourism Consumption and Practice Volume, Vol. 4, No. 2, PP. 55-68.

Gordin, Valery. & Matetskaya, Marina. (2012). Creative Tourism in Saint Petersburg: the State of the Art, Journal of Tourism Consumption and Practice, Vol.4, No.2, pp.55-68.

Gordin, Valery. & Matetskaya, Marina. (2012) Creative Tourism in Saint Petersburg: the State of the Art, Journal of Tourism Consumption and Practice, Vol.4, No.2, pp.55-68.

Horng, J.S., Tsai, C.Y. and Chung, Y.C. (2016b). Measuring  practitioners’creativity in the Taiwanese tourism and hospitality  industry, Thinking Skills and Creativity, No. 19: 269-278.

Huo,T., Yuan,F., Huo, M., Shao, Y., Li, S., Li, Z.,(2023), Residents' participation in rural tourism and interpersonal trust in tourists: The mediating role of residents’ perceptions of tourism impacts, Journal of Hospitality and Tourism Management, Vol 54,Pp: 457-471.

Landry, C., and Hyams, J., 2012, The Creative City Index: Measuring the Pulse of the City, Comedia, PP. 36-102.

Lei,W.S.,Suntikul,W.,Chen,Z.,(2023), Tourism development induced social change, Journal of Annals of Tourism Research Empirical Insights, Vol 4, Pp1-15, Dio: https://doi.org/10.1016/j.annale.2023.100088.

Kowalczyk-Anioł,J.,(2023), Rethinking tourism-driven urban transformation and social tourism impact: A scenario from a CEE city, Journal of Cities, Vol 134, Dio: https://doi.org/10.1016/j.cities.2022.104178

Richards, G. W., and Raymond, C.(2000). Creative Tourism, ATLAS News, No. 23, PP. 120.

Tan, Siow-Kian. & Kung, Shiann-Far. & Luh, Ding-Bang. (2013) A Model of Creative Experience in Creative Tourism, Annals of Tourism Research, Vol.41, pp.153-174.

UNDP (2018), Creativity and Tourism, New york: the United Nations Development  Programme  

Yao,Y., Liu,X., Ren, L., Sun, P.,(2023), The role of city honor designations in influencing tourism performance: Evidence from the National Civilized City program in China, Journal of Hospitality and Tourism Management, Vol 54, Pp 437-446. DIO: https://doi.org/10.1016/j.jhtm.2023.02.001