مبانی فقهی جرم انگاری‌ ترور رسانه ای و نحوه مجازات آن

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 70، اسفند 1401، صفحه 42-56   

نوع مقاله: مقاله مروری

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.700468

نویسندگان

مریم بشیری¹؛ حسن فلاح احمد چالی^{* 2}؛ سید محمد حسینی³

¹دانش آموخته دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی،بابل، ایران.

²استادیار گروه معارف اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

³استادیار گروه حقوق، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

چکیده

در دنیای امروز رسانه، از موضوعات کلان اجتماعی در فقه است. بنابراین چتر آن بر همه موضوعات گسترده شده و از این دین، فرهنگ، هنر تا مسائل اقتصادی، رفاهی، سیاسی، امنیتی و... را فرا گرفته  و تحت تاثیر خود قرار داده است.
با این بیان در جریان فعالیت های گسترده رسانه ها، ممکن است شخصیت حقیقی یا حقوقی در اثر حملات و هجمه های رسانه ای متضرر گردد که مصداق جنگ و ترور است. در این صورت نکته اصلی در ترور، ایجاد رعب و وحشت، بی قانونی، خشونت و نداشتن ضابطه است که در رادیو، تلویزیون،سینما و فضای مجازی به وفور دیده می شود و نتیجه آن ایجاد تغییر در رفتار افراد است. حال این سوال پیش می آید که جایگاه فقه و مبانی آن در رویارویی با ترور شخصیت های حقیقی و حقوقی کجاست؟ فرض بر این است با توجه به اندیشه های دینی، حمایت از جامعه، تضمین نظم عمومی و صیانت از حقوق فردی مجازاتی برای خاطیان و مرتکبین جرم های رسانه ای در نظر گرفته شده و ضامن خسارات وارده را مشخص و نحوه جبران آن را بیان می کند. مبانی فقهی به خوبی مبین مسؤولیت عرفی و شرعی رسانه است. برای رسیدن به این فرضیه از روش توصیفی – تحلیلی بهره برداری شده است. هدف این پژوهش تدوین قوانین جامع مبتنی بر واقعیت های موجود در این زمینه است.

کلیدواژه‌ها

فقه؛ جرم انگاری؛ ترور رسانه ای؛ مجازات

مراجع

1. انصاری، باقر، شیخ الاسلامی کند ولوسی، جهانسوز، مهدی زاده، مهدی، هیلا، پروانه، (1381)، « مسئولیت مدنی رسانه های گروهی »، تهران انتشارات تدوین و تنفیح قوانین ریاست جمهوری
2. بهرامی احمدی، حمید، (1388)، « مسئولیت مدنی»، تهران، میزان
3. تانکارد، جیمز و سورین، ورنر، (1386)، « نظریه های ارتباطات»، ترجمه علیرضا دهقان، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
4. حسینی، حسین، (1377)، « همایش جنگ روانی»، انتشارات دانشگاه امام حسین.
5. واوکس، آمانوئل، (بی تا)، « مسولیت مدنی و کیفری رسانه ها در حقوق فرانسه»، دسترسی در سایت:

www.ensani.ir/content/141.28/default.aspx

6. دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، « مسؤولیت مدنی رسانه ها در حقوق موضوعه ایران»، تهران، کتاب الکترونیک، دسترسی در سایت:

htt://rasaneh.farhang.gov.ir/fanewsagencg/2319/

7. صحرا نورد، ابوذر، صحرانورد، رسول، خلیل زاده ، سید محمد مهدی (۱۳۹۰)، مسؤولیت مدنی رسانه ها.
8. قانون اداره صدا و سیمای جمهوری اسلامی مصرف ۱۳۵۹.
9. قانون اساسی جمهوری اسلامی
10. قانون انتخابات ریاست جمهوری
11. قانون مجازات اسلامی
12. قانون مدنی
13. قلی پور گیلانی، مسلم، (1393)، تلخیص مکاسب محرمه شیخ مرتضی انصاری شوشتری، (ره)، ناشرعالمه، 200صفحه.
14. کاتوزیان، ناصر، (1386)، « الزام های خارج از قرارداد: مسئولیت مدنی»، تهران، انتشارات دانشگاه تهران
15. عابدی، احمد، «خارج فقه جهاد»، دسترسی سایت:

htt://meftaah.com/p=14895

16. هاشمی، سید رضا، حسنی، علیرضا، (1389)، « مسئولیت مدنی رسانه‌ها »، نشریه روابط‌ عمومی، شعاره 73، صص 25-18
17. فتحی، فریبا؛ شیر بیگی، محمد ،(1398)، «روش های مقابله با رسانه های مهاجم» دانشگاه آزاد اسلامی واحد دماوند دیماه ۹۸

منابع عربی:

1. قران کریم
2. انصاری مرتضی (۱۴۱۴)، « رسائل فقهیه »، قم، الامانه العامه للموتمر المنوی شیخ الاعظم الانصاری
3. ابن ابی جمهور، محمد بن علی، (1403)، عوالی الئالی، قم، سیدالشهداء،۷۵/۱.
4. ابوحنیفه، نعمان بن ثابت، الفقه الاکبر، نقد و تفسیر کلام اهل سنت،  قرن 2ق.
5. طوسی، محمد بن حسن، (1414ق)، الأمالی، ناشر دارالثقافه، قم، ایران.

6.علی بن سلطان‌ محمد، ابو حنیفه، نعمان بن ثابت،  قاری، مصحح: دندل، علی محمد، دار الکتب العلمیة

336ص.

7. محمد بن الحسن الحر العاملی، (1414ق)، وسائل الشیعه، ناشر آل البیت لاحیاء الثراث،۷۳/۱۷.
8. نایئنی، میرزا محمدحسین (1377)، « منیه الطالب فی حاشیه المکاسب»، تهران، المکتبه المحمدیه
9. نوری، میرزا حسین، ( 1408ق)، مستدرک الوسائل، بیروت، مؤسسة آل البیت لاحیاء التراث، 243/4.