مبانی فقهی ساماندهی مفلّس

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 70، اسفند 1401، صفحه 118-134   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.700473

نویسندگان

مریم سعید^{* 1}؛ سید محسن جلالی شهری²؛ احمد تاجی³

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.

²استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد تربت حیدریه، دانشگاه آزاد اسلامی، تربت حیدریه، ایران.

³استادیار حقوق، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران.

چکیده

ساماندهی ورشکستگی، در واقع احیای مجدّد اشتغال به کار تاجر مفلّس است. این ساماندهی به منظور کسب اعتبار و حمایت از تاجری صورت می‌گیرد که به جهت ناتوانی در تأدیه دیونی که از حوزه‌های مختلف بر عهده داشته متوقّف شده است. در فقه ورشکستگی مرادف با مفلّس بودن است و نسبت به مفهوم دقیق مفلّس و زمان تعلّق آن به شخص، بین فقهاء اختلاف است. ساماندهی مفلّس مبتنی بر امهال و مستند به مبانی فقهی است. چنان که هر نفسی به اندازه وسعش تکلیف می‌شود و تکلیف بمالایطاق برای مفلّس نافی آن است. فرآیند ساماندهی مفلّس به عنوان  نوآوری این اثر، در قالب عقود تبرّعی مانند هبه، صلح، وقف، صدقه، ابراء دین، عقد قرض و عمل عبادی پرداخت زکات که همه به نوعی از احکام تکلیفی- اخلاقی محسوب می‌شوند، تحت شرایطی قابل اجراست. در واقع در این مجاری فقهی دیّان به صورت تبرّعی قبل از صدور حکم افلاس در بازسازی موقعیّت تجاری، به فرد مفلّس ارفاق می‌نمایند تا ذمّه وی نسبت به دیونی که بدان تعلّق گرفته بری شود که این ابراء مبتنی بر مبانی فقهی است.

کلیدواژه‌ها

تاجر؛ ورشکستگی؛ افلاس؛ بازسازی؛ مدیون

مراجع

قرآن کریم.

• ابن منظور، محمّد بن مکرّم. (1414ق). لسان العرب. بیروت: دار الفکر - دار صادر. چاپ سوم.
• اسکینی، ربیعا. (1395ش). حقوق تجارت(ورشکستگی و تصفیه امور ورشکسته). تهران: سمت.
• اعظمی زنگنه، عبد الحمید. (1364ش). حقوق بازرگانی. تهران: بی نا. چاپ سوم.
• امام خمینی، روح الله. (1425ق). تحریر الوسیله. قم: دفتر انتشارات اسلامی. چاپ بیست و یکم.
• امامی، سیّدحسن. (بی تا). حقوق مدنی. تهران: انتشارات اسلامیّه. چاپ اوّل.
• انصاری، مرتضی. (1415ق). المکاسب. قم: کنگره جهانى بزرگداشت شیخ اعظم انصارى. چاپ اوّل.
• ایروانی، باقر. (1427ق). دروس تمهیدیّة فی الفقه الإستدلالی .... قم: بی نا. چاپ دوم.
• بحرانی، یوسف. (1363ش). الحدائق الناضرة. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
• جعفری‌لنگرودی، محمد‌جعفر.‌ (1385ش). ترمینولوژی‌حقوق. تهران: گنج‌دانش. چاپ شانزدهم.
• جمعی از پژوهشگران. (1426ق). فرهنگ فقه. قم: مؤسسّه دایرة المعارف فقه اسلامی. چاپ اوّل.
• جمعی از پژوهشگران مؤسّسه دایرة المعارف فقه اسلامی. (1423ق). موسوعۀ الفقه الإسلامی طبقاً لمذهب اهل البیت علیهم السّلام. قم: مؤسسّه دایرة المعارف فقه اسلامی.
• حسینی خامنه ای، سیّد علی. (1424ق). أجوبة الاستفتاءات. قم: دفتر معظّم لٌهّ. چاپ اوّل.
• حسینی سیستانی، سیّد علی. (1422ق). المسائل المنتخبة. قم: دفتر حضرت آیت الله، چاپ نهم.
• حسینی سیستانی، سیّد علی. (1417ق). منهاج الصالحین. قم: دفتر آیت الله سیستانی. چاپ پنجم.
• حلّی، جمال الدین احمد بن محمّد. (1407ق). المهذّب البارع .... قم: دفتر انتشارات اسلامی.
• خوئی، سیّد ابوالقاسم. (1418ق). موسوعۀ الإمام الخوئی. قم: مؤسّسه احیاءآثار امام خوئی.
• راوندی، قطب الدین. (1405ق). فقه القرآن. قم: چاپخانه ولایت، چاپ دوم.
• رمضانی، حبیب. (1395ش). برائت از دیون مازاد بر ‌دارایی . فصلنامه حقوق خصوصی، شماره 29 .
• سبزواری، سیّد عبد‌الاعلی. (1413ق). مهذّب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام. قم: مؤسّسه المنار.
• شهید اوّل، محمّد بن مکّی. (1417ق). الدروس الشرعیّۀ ... قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ دوم.
• شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1410ق). الروضة البهیّة .... قم: کتابفروشی داوری، چاپ اوّل.
• شهید ثانی، زین الدین بن علی. (1413ق). مسالک الأفهام ... قم: معارف اسلامی، چاپ اوّل.
• صافی گلپایگانی، لطف الله. (1409ق). مجمع المسائل. قم: دارالقرآن الکریم. چاپ دوم.
• طبرسی، فضل بن حسن. (1430ق) و (1414ق). مجمع البیان. بیروت: مؤسّسه تاریخ عربی.
• طریحی، فخرالدّین. (1416ق). مجمع البحرین. تهران: کتاب فروشی مرتضوی. چاپ سوم.
• طوسی، محمّد بن حسن. (1407ق). الخلاف. قم: مؤسسه نشر اسلامی.
• ظهوری،سمیه؛ابهری،حمید(1401).آثار شرط عوض بر عقود رایگان تملیکی.مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی،دوره 18،شماره69،ص131.
• عاملی، بهاءالدین. (1429ق). جامع عبّاسی. قم: دفتر انتشارات اسلامی، چاپ اوّل.
• علّامه حلّی، حسن بن یوسف. (1414ق). تذکرة الفقهاء. قم: مؤسّسه آل البیت علیهم السّلام.
• علاّمه حلّی، حسن بن یوسف. (1420ق). منیه. قم: مؤسّسه آل البیت علیهم السّلام.
• فاضل لنکرانی، محمد. (بی تا). جامع المسائل. قم: امیر قلم. چاپ یازدهم.
• فیض،‌ علیرضا. (1391ش). مبادی فقه و اصول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران. چاپ بیست و دوم.
• قرشی، سید علی اکبر. (1412ق). قاموس قرآن. تهران: دارالکتب الاسلامیه. چاپ ششم.
• کلینی ، محمّد بن یعقوب. (1407ق). الأصول من الکافی. تهران: دارالکتب اسلامیّه، چاپ چهارم.
• مجلسی ، محمّد باقر. (1403ق). بحار الأنوار .بیروت: موسّسه الوفاء. چاپ اوّل.
• محقّق اردبیلی، احمد. (بی تا). زبدة البیان فی احکام القرآن. تهران: المکتبۀ الجعفریّة .
• محقّق حلّی، محمّد بن حسن. (1387ش). إیضاح الفوائد .... قم: مؤسّسه اسماعیلیان.
• محقّق داماد، سیّد مصطفی. (1406ق). قواعد فقه. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، چاپ دوازدهم.
• محقّق‌کرکی، علی بن حسین. (1414ق). جامع المقاصد. قم: موسسه آل البیت (ع). چاپ دوم.
• مرعشی نجفی، شهاب‌الدین. (1406ق). منهاج المومنین. قم: کتابخانه آیت‌الله مرعشی. چاپ اوّل.
• مشکینی ، میرزا علی. (بی تا). مصطلحات الفقه. قم: نشر الهادی. چاپ اوّل.
• مصطفوی، سیّد کاظم. (1423 ق). فقه المعاملات. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
• مغنیه، محمّد‌جواد. (1428ق). ترجمه‌و‌تحریر‌فقه ‌الامام ‌الصادق (ع). قم: موسّسه سبطین. چاپ اوّل.
• مفید، محمّد بن محمّد. (1413ق). الامالی. قم: کنگره شیخ مفید. چاپ دوم.
• مکارم شیرازی، ناصر و جمعی از همکاران. (1380ش). تفسیر نمونه. تهران: دار الکتب الاسلامیة.
• منتظری، حسین‌علی. (1409ق). کتاب الزکاة. قم: مرکز جهانی مطالعات اسلامی، چاپ دوم.
• نجفی، جعفر بن خضر. (1422ق). کاشف الغطاء. قم: انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی.
• نجفی، محمّد‌حسن بن‌محمّد باقر. (1430ق). جواهر‌الکلام‌... بیروت: دار احیاءالتراث العربی. چاپ هفتم.
• نوری، حسین. (1408ق). مستدرک الوسائل. بیروت: مؤسّسه آل‌البیت، چاپ اوّل.
• واسطی زبیدی، سیّد محمّد مرتضی. (1414ق). تاج العروس. بیروت: دارالفکر. چاپ اول.
• وحید خراسانی، حسین. (1428ق). توضیح المسائل. قم: مدرسه امام باقر (ع). چاپ نهم.
• هاشمی، سیّد حسین و محمّد چمکوری. (1394ش). بررسی قرارداد ارفاقی در حقوق ایران و مصر، مرکز همایش­های توسعه ایران.
• همدانی، آقا رضا بن محمّد. (1416ق). مصباح الفقیه. ترجمه باقری. قم: مؤسّسه نشر اسماعیلی.
• article l.626-6 commercial code 2006.
• article l.626-6 cpmmercial code as of 1 st july 2013.