آشنایی با گیاه دارویی چوچاق (Eryngium caeruleum)

فصلنامه گیاه و زیست فناوری ایران

مقاله 1، دوره 17، شماره 4، اسفند 1401، صفحه 1-7   

نوع مقاله: مروری

نویسندگان

جلال امیدی^{* 1}؛ سمانه عبدالمحمدی²

¹کارشناس ارشد باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران

²کارشناس ارشد باغبانی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه گیلان، رشت، ایران.

چکیده

اکثر گیاهان دارویی جزء جنس‌های تیره چتریان هستند که در ایران انواع بی‌شماری از آن کشت می‌شود. چوچاق گیاهی علفی، مونوکارپیک و یکی از گونه‌های مهم تیره چتریان می‌باشد که از آن به عنوان سبزی محلی با خاصیت دارویی و معطر استفاده می‌کنند. سبزی چوچاق که در زبان گیلکی چوچاغ (چوچاق یا انارچوقاق) و در زبان مازندرانی زلنگ یا زولنگ نام دارد، نوعی سبزی خوراکی از راسته کرفس‌سانان است که در شمال ایران می-روید و نام فارسی آن شش‌شاخ است. در شهسوار سبزی چوچاق، ششاک و در رامسر، شوشاخ (در واقع شش-شاخ) نام دارد. این گیاه دارای ترکیبات فنلی نظیر اسیدهای فنلی، فلاونوئید و تانن‌ها می‌باشد که به عنوان مهمترین آنتی‌اکسیدان طبیعی شناخته شده است. فعالیت آنتی‌اکسیدانی این گیاه دارویی بالا است و مشخص شده که عصاره متانولی برگ چوچاق از فعالیت مطلوبی برخوردار است که به محتوای بالای فنلی و فلاونوئیدی آن بستگی دارد. همانطور که می‌دانیم وجود آنتی‌اکسیدان‌ در رژیم غذایی از اهمیت بالایی برخوردار است. چوچاق از جمله گیاهان دارویی با پتاسیل‌های ناشناخته است که رو به فراموشی است. این گیاه دارای مصارف متعددی همچون سبزی‌کاری، گل‌کاری و دارویی است که در صورت شناخت علمی، کشت، توسعه و بهره‌برداری صحیح می‌تواند نقش مهمی در سلامتی افراد و همچنین اشتغال‌زایی جوامع روستایی داشته باشد. در این مقاله به معرفی این گیاه دارویی، مواد موثره آن و کاربردهای پرشمارش پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها

آنتی‌اکسیدان؛ پراکنش؛ سبزی؛ گیاه دارویی

مراجع

• اکبرزاده، ع. جایمند، ک. همتی، ا. و ب، خانجانی شیراز. 1389. گیاهان دارویی استان گیلان و قسمت­های مورد استفاده آن­ها. فصلنامه علمی- پژوهشی تحقیقات گیاهان دارویی و معطر ایران، 26 (3): 347- 326.
• امیدی، ج. عبدامحمدی، س. و م، بخشی­پور. 1400. مروری بر گیاه دارویی سیا­ه­گیله (Vaccinium arctostaphylos) و کاربردهای آن. فصلنامه گیاه و زیست­فناوری ایران، 16 (1): 72- 63.
• جمشیدی، م. 1390. تاثیرتنش خشکی برمیزان ترکیبات ثانویه گیاه (Eryngium caucasicum). همایش ملی دستاوردهای نوین در زراعت، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس.
• زرگری، ع. 1372. گیاهان دارویی. انتشارات دانشگاه تهران.
• سلمانیان، ش. صادقی ماهونک، ع. جامسون، م، و ب، طباطبایی عمید. 1392. شناسایی و اندازه­گیری اسیدهای فنولی، فعالیت مهارکنندگی رادیکال و قدرت احیاءکنندگی آهن عصاره­های اتانولی و متانولی زولنگ. نشریه پژوهش و نوآوری در علوم و صنایع غذایی، 2 (2): 204- 193.
• صادقی، ا. 1389. بررسی شرایط اقلیمی و رویشگاهی گیاه Eryngium caucasicum درمنطقه ساری. پنجمین همایش ملی ایده­های نو در کشاورزی.
• قهرمان، ا. 1365. فلور رنگی ایران. انتشارات موسسه تحقیقات جنگل­ها و مراتع ایران.
• نورزاد، س. نقدی بادی، ح. کلاته جاری، س. مهرآفرین، ع. و س، سعیدی سار. 1401. ارزیابی اثر روش­های مختلف خشک­کردن بر برخی صفات فیتوشیمیایی گیاه چوچاق. مجله علوم و صنایع غذایی ایران، 127 (19): 331- 317.
• Asekun, O. T., Grierson, D. S. and A. J, Afolayan. 2007. Effects of drying methods on the quality and quantity of the essential oil of Mentha longifolia sub sp. capensis. Food Chemistry, 101: 995- 998.
• Ebrahimzadeh, M. A.; Nabavi, S. F. and S. M, Nabavi.2009. Antioxidant activity of leaves and inflorescence of Eryngium Caucasicum Trautv at flowering stage. Pharmacogn. Res, 1 (6): 435- 439.
• Eslami, S. H., Ebrahimzadeh, M. A., Moghaddam, H. A., Nabavi, S. F., Jafari, N. and M, Nabavi. .2011. Renoprotective effect of Eryngium caucasicum in gentamicin-induced nephrotoxic mice. Archives of Biological Sciences, 63 (1): 157- 160.
• Joachim W. Kadereit, Miriam Repplinger, Natalie Schmalz, Christian H. Uhink and Arno Worz .2008. The phylogeny and biogeography of Apiaceae subf. Saniculoideae tribe Saniculeae: from south to north and south again. Taxon, 57 (2): 365- 382.
• Khalili, M., Dehdar, T., Hamedi, F., Ebrahimzadeh, M., and M, Karami. 2015. Antihypoxic activities of Eryngium caucasicum. Eur Rev Med Pharmacol Sci, 19 (17): 3282- 3285.
• Kupeli, E. Kartal, M. Aslan, S. and E, Yesilada, E. 2006. Comparative evaluation of the antiinflammatory and antinociceptive activity of Turkish Eryngium J. Ethnopharmaco, 107: 32- 37.
• Rocha, R. P., Melo, C. E. and L, Radünz. 2011. Influence of drying process on the quality of medicinal plants: A review. Journal of Medicinal Plants Research, 5: 7076- 7084.
• Saeedi, M. and K, Morteza-Semnani. 2008. Effect of the essential oil of Eryngium caeruleum on percutaneous absorption of piroxicam through rat skin. Journal of Essential Oil-Bearing Plants, 11 (5): 485- 495.
• Zaurov, D. E. Belolipov, V. Kurmukov, A. G. Sodombekov, I. S.   Akimaliev, A. A. and S. W, Eisenman. 2012. Medicinal Plants of Central Asia: Uzbekistan and Kyrgyzstan. 340 pp.
• Soysal, Y. and S, Oztekin. 2001. Technical and economic performance of a tray dryer for medicinal and aromatic plants. Journal of Agricultural Engineering Research, 79: 73 -
• Toopchi, Z .2011. Identification of Medicinal Plants in Arshadchamani Rangelands of East Azarbaijan. Journal of Rangeland Science, 1 (2): 103- 110.
• Wang, p. Zushang, S., Yuan, W. Deng, G. And S, Li. 2012. Phytochemical Constituents and Pharmacological Activities of Eryngium (Apiaceae). Pharmaceutical Crop, 3: 99-120.