ارزیابی تاثیرپذیری قضاوت های سرمایه گذاران از خوانایی افشای گزارش های مالی شرکت

اقتصاد مالی

دوره 17، شماره 63، تیر 1402، صفحه 173-192   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/fed.2023.702189

نویسندگان

سیده زهرا موسوی¹؛ احمد کعب عمیر^{* 2}؛ سعید نصیری¹

¹گروه حسابداری، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران.

²گروه حسابداری،واحد اهواز،دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز ،ایران

چکیده

چکیده
خوانایی افشای گزارش های مالی در ایران یکی از موضوعات نسبتا جدید به شمار رفته که تا کنون چندان به آن پرداخته نشده و تاثیر آن بر متغیرهای مالی و عملیاتی شرکت ها و هم چنین سرمایه گذاران و تصمیم گیرندگان مورد سنجش و ارزیابی قرار نگرفته است. از این رو پژوهش حاضر به ارزیابی تاثیرپذیری قضاوت های سرمایه گذاران از خوانایی افشای گزارش های مالی شرکت پرداخته است. این پژوهش از نظر هدف،جزو پژوهش های کاربردی محسوب گردیده و از نظر روش،پژوهش مبتنی بر تحلیل همبستگی می باشد. برای گردآوری داده های این پژوهش، 120 نفر از سرمایه گذاران فعال در بورس اوراق بهادار انتخاب شدند و به کمک یک سناریو داده ها گردآوری شدند.
نتایج نشان داد هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند میزان حساسیت قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران تحت تاثیر قرار گرفته و افزایش پیدا می کند اما هنگامی که خوانایی افشای پایین باشد روانی پردازش سرمایه گذاران تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت . علاوه بر این مشخص گردید هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی توسط سرمایه گذاران افزایش پیدا کرده ولی میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی تغییری پیدا نمی کند .

کلیدواژه‌ها

واژه‌های کلیدی: تصمیم گیری، ارزیابی عملکرد، روانی پردازش، اعتبار مدیریت، ارزش گذاری شرکت. طبقه بندی JEL : M41؛ G11؛ G17

اصل مقاله

ارزیابی تاثیرپذیری قضاوت های سرمایه گذاران

 از خوانایی افشای گزارش های مالی شرکت

 

 

تاریخ دریافت: 17/01/1402                  تاریخ پذیرش: 21/03/1402

سیده زهرا موسوی[1] احمد کعب عمیر*[2] سعید نصیری[3]

 

چکیده

خوانایی افشای گزارش های مالی در ایران یکی از موضوعات نسبتا جدید به شمار رفته که تا کنون چندان به آن پرداخته نشده و تاثیر آن بر متغیرهای مالی و عملیاتی شرکت ها و هم چنین سرمایه گذاران و تصمیم گیرندگان مورد سنجش و ارزیابی قرار نگرفته است. از این رو پژوهش حاضر به ارزیابی تاثیرپذیری قضاوت های سرمایه گذاران از خوانایی افشای گزارش های مالی شرکت پرداخته است. این پژوهش از نظر هدف،جزو پژوهش های کاربردی محسوب گردیده و از نظر روش،پژوهش مبتنی بر تحلیل همبستگی می باشد. برای گردآوری داده های این پژوهش، 120 نفر از سرمایه گذاران فعال در بورس اوراق بهادار انتخاب شدند و به کمک یک سناریو داده ها گردآوری شدند.

نتایج نشان داد هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند میزان حساسیت قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران تحت تاثیر قرار گرفته و افزایش پیدا می کند اما هنگامی که خوانایی افشای پایین باشد روانی پردازش سرمایه گذاران تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت . علاوه بر این مشخص گردید هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی توسط سرمایه گذاران افزایش پیدا کرده ولی میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی تغییری پیدا نمی کند .

واژه‌های کلیدی: تصمیم گیری، ارزیابی عملکرد، روانی پردازش، اعتبار مدیریت، ارزش گذاری شرکت.

طبقه بندی JEL : M41, G11, G17

 

 

1- مقدمه

امروزه رسیدن به اهداف اقتصادی هر کشوری بدون مشارکت عمومی افراد آن کشور امکان پذیر نیست. یکی از راههای مشارکت افراد در توسعه اقتصادی، سرمایه گذاری در بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار است. چرا که از این طریق، پس اندازهای کوچک و سرگردان به سمت فعالیتهای مولد و تولیدی راه پیدا می کند و چرخ تولید و اقتصاد به حرکت در می آید. سرمایه گذاران با توجه به تنوع بسیار بالا در گزینه های سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار، از بین گزینه های مختلف اقدام به تصمیم گیری میکنند(دستگیر و همکاران، 1392). یکی از شروط اساسی برای جلب اطمینان سرمایه گذاران ^[4]و اعتباردهندگان ^[5]در جهت انجام فعالیت های سازنده اقتصادی، وجود اطلاعات کافی به منظور تصمیم گیری درباره خرید، نگهداری یا فروش سهام و ارزیابی عملکرد مدیران و شرکت ها می باشد(حسنی و حسینی، 1389) به عبارت دیگر،افشای^[6] اطلاعات یکی از ملاک های مهم در تصمیم گیری سرمایه گذاران است.

افشاء در حسابداری واژه ای فراگیر است و تقریباً تمامی فرایند گزارش گری مالی را دربر می گیرد. یکی از اصول اولیه حسابداری، اصل افشای کلیه واقعیت های بااهمیت و مربوط درباره رویدادها و فعالیت های مالی واحدهای انتفاعی به ویژه شرکت های سهامی عام است. واژه های کافی، مناسب و کامل ویژگی هایی است که اغلب برای توصیف افشاء بیان می شود. در نوشتارهای حسابداری و حسابرسی نیز با توجه به برداشت هر یک از نویسندگان از افشاء، حسب مورد به اصطلاحات افشای کافی، افشای مناسب و یا افشای کامل اشاره شده است. اما متداول ترین نظریه از مفاهیم مزبور، افشای کافی است که حاکی از حداقل افشای مورد نیاز است و با این عبارت منفی که (صورت های مالی نباید گمراه کننده باشد) هماهنگی دارد. ویژگی های مناسب و کامل بیشتر مفاهیم مثبت هستند. افشای مناسب بر این مبنای اخلاقی دلالت دارد که باید با کلیه استفاده کنندگان بالقوه در ارتباط با افشای اطلاعات مالی، یکسان برخورد شود. افشای کامل حاکی از ارائه کلیه اطلاعات مربوط به گونه ای است که صورت های مالی تصویر کاملی از فعالیت  ها و رویدادهای مالی واحد انتفاعی را نشان دهد. اگرچه لازم است صورت های مالی به نحو کامل ارائه شود اما نباید حاوی اطلاعات بیش از حد و با ماهیتی بی اهمیت باشد، زیرا ممکن است توجه استفاده کنندگان صورت های مالی به اطلاعات جزیی و کم اهمیت معطوف و در نتیجه، رویدادها و عملیات با اهمیت نادیده گرفته شود (عالی ور، 1386).

افشای اطلاعات معمولا از سه بخش شامل محتوا، زمان بندی و نحوه ارائه اطلاعات تشکیل شده است که سودمندی هر یک از آن ها به خوانایی^[7] و قابلیت فهم گزارش های مالی بستگی دارد (کورتیس^[8]،2004)؛ در این راستا، کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا(SEC) در سال 1967 یک گروه مطالعاتی برای ارائه رهنمودهایی به منظور بهبود خوانایی و قابلیت فهم رویه های افشای شرکت ها تشکیل داد. نتایج این گزارش ها که در سال 1969 با عنوان گزارش ویت ^[9]منتشر شد، توصیه  می کرد از آنجا که همه سرمایه گذاران قادر به فهم سریع گزارش های پیچیده شرکت ها نیستند، بنابراین شرکت ها باید از انتشار گزارش های پیچیده، طولانی و یا زاید، خودداری نمایند (آجینا و همکاران^[10]، 2016).

اهمیت این موضوع، تاثیر خوانایی افشای گزارش گری مالی بر جلب اعتماد سرمایه گذاران و فعالان بازار سرمایه و هم چنین فقدان پژوهش های کافی، این انگیزه را به وجود می آورد که موضوع فوق را به عنوان یک موضوع پژوهشی برگزید. نتایج پژوهش ضمن آن که موجب بسط مبانی نظری پژوهش های گذشته در حوزه گزارش گری مالی و خوانایی افشا می شود، می تواند به توسعه ادبیات حسابداری کشورهای در حال توسعه از جمله ایران کمک شایانی نماید. نتایج این پژوهش می تواند برای گروه های مختلفی همچون سرمایه گذاران در بازارهای مالی، مسئولان بورس اوراق بهادار، ‌کارگزاران، تحلیل گران مالی و محققان بازار سرمایه و همچنین مدیران شرکت ها در بورس اوراق بهادار با فراهم ساختن بینش علمی نسبت به نحوه ی استفاده ی سرمایه گذاران از اطلاعات افشا شده توسط شرکت ها و هم چنین آگاهی از میزان حساسیت قضاوت و ویژگی های سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار مفید باشد.

 

2- مبانی نظری و پیشینه ی پژوهش

مطالعه فرایند تصمیم­­­­­­­گیری و ارزشیابی سهام توسط سرمایه­گذاران، ما را در تحلیل واقعیت­های بازارهای سرمایه و استثناهای تجربی موجود در نظریه­های رایج مالی توانا می­سازد. پژوهش حاضر نیز که در حوزه مالی رفتاری قرار دارد در تلاش است که بر مبنای نظریه­های روانشناسی، رفتار سرمایه­گذاران و واکنش­های افراطی آنان را در هنگام ارزشیابی سهام با توجه به سوگیری­های شناختی موجود مورد بررسی قرار دهد تا در صورت امکان بتوان دلایل قانع کننده­ای را برای وجود بعضی از پدیده­های غیرعادی در بازار سهام یافت. بنابراین در مباحث سرمایه­گذاری، نوع تصمیم­گیری سرمایه­گذاران و عوامل موثر بر تصمیم­گیری آن­ها بسیار حائز اهمیت است. سرمایه­گذاران به ‏هنگام سرمایه­گذاری تمامی جوانب را در نظر می­گیرند و عقلایی­ترین تصمیم را اتخاذ می­کنند(سعادت زاده حصار و همکاران،1400).یکی از این عوامل موثر بر تصمیم گیری ها و قضاوت های سرمایه گذاران،افشای گزارش های مالی و خوانایی آن می باشد.

پژوهش های صورت گرفته توسط مینز و مک دنیل^[11](2000) ؛ هاج و همکاران ^[12](2004) ؛ الیوت^[13] (2006) و الیوت و همکاران^[14]( 2007) در زمینه خوانایی افشا نشان می‌دهند شکل‌های افشا می‌توانند روی فهم، ارزیابی و ارزش گذاری^[15] اطلاعات موجود از طریق آن افشا تاثیر داشته باشند. پژوهش های اخیر نشان می‌دهند که خوانایی افشا چگونه می‌تواند دارای اثرات مشابهی باشد. به عنوان مثال، لی^[16] (2008) استدلال می‌کند افشا‌های با خوانایی کمتری می‌توانند استخراج اطلاعات موجود در افشا را برای سرمایه‌گذاران مشکل سازند و رنکمپ^[17] (2012) چنین استدلال می‌کند که افشاهای با خوانایی کمتر می‌توانند باعث شوند که سرمایه‌گذاران، آن اطلاعات را به عنوان اطلاعاتی دارای قابلیت اطمینان کمتری درک کنند به طوری که با وجود نیاز به آن‌ها،  واکنش کمتری به آن‌ها نشان دهند.

طبق پژوهش های قبلی از جمله پژوهش آلتر^[18] و همکاران (2007) و رنکمپ(2012)، انتظار می رود که خوانایی افشا روی روانی ^[19] پردازش سرمایه‌گذاران تاثیر گذار باشد. منظور از روانی پردازش، احساس ذهنی فرد درباره میزان راحتی پردازش بخش ارائه شده‌ای از اطلاعات توسط آن‌ها است و پژوهش های قبلی نشان می‌دهند که اطلاعات با خوانایی کمتر، احساس روانی پردازش را کاهش می‌دهد.علاوه ‌بر این، افزایش روانی پردازش باعث می‌شود افراد، اطلاعات را به عنوان واقعی‌تر درک کنند و احساس راحتی بیشتری در ایجاد قضاوت‌های مربوطه داشته باشند (آلتر و اوپنهیمر، 2009)، این یافته‌ها نشان می‌دهند سرمایه‌گذاران، احساس راحتی کمتری در ارزیابی شرکت پس از دریافت افشاهایی با خوانایی کمتر خواهند داشت.

مطالعات پیشین در زمینه خوانایی افشا، عموما روی عوامل تعیین کننده خوانایی افشا و نحوه تاثیر خوانایی افشا روی واکنش‌های به اخبار موجود در آن افشا تمرکز دارند. با این حال، در زمینه گزارشگری مالی، سرمایه‌گذاران می‌توانند اطلاعات مربوط به شرکت را از منابع مختلفی به دست آورند. به عنوان مثال، به جای اتکای زیاد بر افشا‌های شرکت، سرمایه‌گذاران می‌توانند به اطلاعات بیرونی از قبیل گزارش‌های تحلیل گران و رسانه‌های خبری رجوع کنند. این اطلاعات بیرونی می‌توانند چشم‌انداز جایگزینی را فراهم کنند و به سرمایه‌گذاران در تعیین میزان انتظارات خود از شرکت کمک کنند، که این به ویژه زمانی می‌تواند مفید واقع شود که سرمایه‎‌گذاران، اطمینان بیشتری در مورد آینده شرکت دارند.

این بحث نشان می‌دهد توانایی شرکت‌ها برای تاثیر گذاری ممکن است توسط افشا‌های با خوانایی کمتر تضعیف شود. به ویژه اگر سرمایه‌گذاران احساس راحتی کمتری در ارزیابی شرکت بر اساس افشا با خوانایی کمتر داشته باشند، افشا‌های با خوانایی کمتر شرکت ممکن است تمایل سرمایه‌گذاران به جستجو و اتکاء بر اطلاعات بیرونی را افزایش دهند و به موجب آن، میزان ادغام اطلاعات بیرونی در ارزیابی شرکت توسط سرمایه‌گذاران افزایش می‌یابد. در نتیجه انتظار می رود هنگامی که افشا شرکت دارای خوانایی کمتری است، محتوای اطلاعات بیرونی روی قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران تاثیر داشته باشد. به عبارت دیگر،پیش‌بینی می‌شود که هنگام ارزیابی شرکت بر اساس افشا با خوانایی کمتر، قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران دارای حساسیت بیشتری به اطلاعات بیرونی خواهند بود(آسی^[20]،  2016).

عموما به دو دلیل انتظار می رود پس از مشاهده افشا اولیه با خوانایی کمتر شرکت، قضاوت‌های ارزش گذاری سرمایه‌گذاران ممکن است نسبت به اطلاعات بیرونی حساسیت بیشتری داشته باشند. اول اینکه پس از مشاهده افشا اولیه با خوانایی کمتر شرکت، سرمایه‌گذاران ممکن است به میزان بیشتری در جستجوی اطلاعات بیرونی باشند. بخشی اساسی از هر فرایند تصمیم‌گیری، تعیین زمان توقف ارزیابی اطلاعات و گرفتن تصمیم است (راسو و کارلسون، 2002).^[21] برخی از پژوهش های قبلی همانند پژوهش بیرنبرگ و شیلدز^[22](1984) در زمینه حسابداری نشان می‌دهند سرمایه گذاران، هنگامی که احساس اعتماد به اطلاعات موجود و دردسترس دارند، با احتمال کمتری در جستجوی اطلاعات بیرونی هستند به طور مشابه، پژوهش های قبلی از جمله پژوهش ناومسکی و همکاران ^[23] (2007) در زمینه روانشناسی نشان می‌دهند هنگامی که اطلاعات مربوطه دارای خوانایی کمتری هستند، افراد تمایل دارند قضاوت‌ها و تصمیمات نهایی را به تعویق بیندازند. به عنوان مثال، نشان دادند مصرف کنندگانی که توصیفات محصول با خوانایی کمتری را می‌خوانند انتخاب‌های محصول خود را به تعویق می‌اندازند، که این امر احتمالا به دلیل این استنباط آن‌ها است که انجام (و تعهد به) انتخاب نهایی مشکل‌تر است.  این یافته‌ها نشان می‌دهند افرادی که احساس راحتی بیشتری در تصمیم‌گیری بر اساس مجموعه فعلی اطلاعات دارند ممکن است انتظار بهره‌مندی کمتری از انجام جستجوی اطلاعات اضافی داشته باشند و بنابراین با احتمال بیشتری جستجوی اطلاعات را پایان می‌دهند. به طور مشابه، سرمایه‌گذارانی که احساس راحتی کمتری در ارزیابی شرکت بر اساس افشا شرکت دارند ممکن است انتظار بهره‌مندی بیشتری از جستجوی اطلاعات بیرونی داشته باشند.

دوم این که، پس از مشاهده افشا اولیه با خوانایی کمتر شرکت، قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران ممکن است حساسیت بیشتری به اطلاعات بیرونی داشته باشند زیرا اتکاء بیشتری بر این اطلاعات دارند (در عین حال، میزان جستجوی اطلاعات، ثابت است). پژوهش های قبلی نشان می‌دهند در صورتی که افراد، اعتماد بیشتری به انجام قضاوت پیدا کنند، با احتمال بیشتری اطلاعات جدید نقض کننده باورهای فعلی خود را تضعیف می‌کنند یا نادیده می‌گیرند ؛به عنوان مثال، پیزینسکی و گرینبرگ^[24] ( 1987) و نیکرسن^[25](1998)این نتایج را نشان داده اند. به طور مشابه، سرمایه‌گذارانی که تمایل کمتری به اتکاء بر افشا شرکت دارند و پس از خواندن افشا شرکت، احساس اطمینان کمتری در ارزیابی شرکت دارند ممکن است با احتمال بیشتری ادعاهای مدیران در مورد آینده را نادیده بگیرند و بیشتر در جهت اطلاعات بیرونی تمایل داشته باشند.

به طور کلی، این بحث نشان می‌دهد سرمایه‌گذاران، پس از مشاهده افشا با خوانایی کمتر شرکت، احساس راحتی کمتری در ارزیابی شرکت دارند؛آنان ممکن است در پاسخ به این خوانایی اندک،شدت و کارایی فرایند جستجوی اطلاعات را برای جبران خوانای اندک گزارش ها افزایش دهند و یا در عوض،هنگامی ارزیابی شرکت، اتکاء بیشتری بر اطلاعات بیرونی داشته باشند. به عنوان نتیجه‌ای از هر یک از این فرایندها، افشا‌های با خوانایی کمتر شرکت می‌توانند باعث شوند که سرمایه‌گذاران، به طور متوسط، به میزان بیشتری محتوای اطلاعات بیرونی را در قضاوت‌های ارزیابی خود وارد کنند. با این حال، هر دوی این فرایندها وابسته به این ایده هستند که افشا‌های با خوانایی کمتر باعث می‌شوند سرمایه‌گذاران احساس روانی کمتری در ارزیابی شرکت داشته باشند.

هم چنین مطالعه ی پژوهشگرانی همچون شاه و اپنهیمر^[26](2007) و هافنر و استاپل^[27](2010) نشان داده است زمانی که افشا خواناتر باشد روانی پردازش سرمایه گذاران می تواند تمایل آنان به اتکای هرچه بیشتر بر اطلاعات را افزایش دهد؛در نتیجه آنان با اطمینان بیشتری می توانند به مدیریت شرکت اعتماد کنند(رنکمپ،2012).

با توجه به میزان اهمیتی که خوانایی افشای گزارش های مالی در زمینه های مذکور داشته و هم چنین تاثیر آن بر استفاده کنندگان از اطلاعات افشا شده، حال باید بررسی نمود که آیا این عامل می تواند بر تصمیم گیری های سرمایه گذاران نیز موثر باشد یا خیر.بنابراین می توان سوال اصلی پژوهش را بدین گونه مطرح نمود که چگونه خوانایی افشای گزارشهای مالی شرکت ها بر حساسیت قضاوت های ارزش گذاری تحلیل گران مالی نسبت به اطلاعات حاصله از منابع برون سازمانی و هم چنین میزان اعتماد آن ها به مدیریت شرکت اثرگذار است؟

لو ^[28]و همکاران (2017) به بررسی رابطه بین مدیریت سود و خوانایی گزارش های سالانه پرداخته اند. نتایج پژوهش آنان نشان داد در شرکت هایی که احتمال بیشتری برای اعمال مدیریت سود وجود دارد، گزارش های تجزیه و تحلیل مدیریتی پیچیده تری دارند. هم چنین آنان نشان دادند شرکت هایی که سود بالاتری دارند نسبت به سایر شرکت ها، گزارش های سالانه خواناتری را منتشر می نمایند.

سان و ژو (2017 ) طی پژوهش خود رابطه ی بین خوانایی و فروش کوتاه مدت در افشاهای مالی را با استفاده از تجربیات طبیعی مورد آزمون قرار دادند. برای آزمون چگونگی واکنش محدودیت های کوتاه مدت فروش و تاثیر آن بر  خوانایی گزارش های سالانه، از رگرسیون چندگانه استفاده کردند. پس از کنترل کردن عوامل اثر گذار بر خوانایی گزارشهای مالی، آنان نشان دادند که کاهش محدودیت های کوتاه مدت می تواند منجر به کاهش حداقل 7/10 % در خوانایی افشا گردد.

آسی و همکاران (2016) پژوهشی تحت عنوان تاثیر خوانایی افشای گزارش های مالی بر قضاوت سرمایه گذاران انجام دادند.آنان در پژوهش خود بدین نتیجه رسیدند که سرمایه‌گذارانی که افشا شرکت را عمدتا دارای خوانایی کمتری در نظر می‌گیرند قضاوت‌های ارزیابی ارائه می‌دهند که به میزان بیشتری اطلاعات بیرونی را ادغام می‌کنند،به طوری که قضاوت‌های ارزیابی آن‌ها حساسیت بیشتری نسبت به این امر دارند که آیا اطلاعات بیرونی، پشتیبانی نسبتا کمتر یا بیشتری را برای اظهارات نوگرایانه مثبت مدیریت فراهم می‌کنند. آنان استدلال کردند که این امر عمدتا بدین دلیل رخ می‌دهد که سرمایه‌گذارانی که افشا اولیه را با خوانایی کمتری درک می‌کنند در ارزیابی شرکت، احساس راحتی بیشتری دارند و به نوبه خود، بیشتر بر اطلاعات بیرونی تکیه دارند. هم چنین آنان دریافتند که در نظر گرفتن افشا شرکت به عنوان دارای خوانایی کمتر به طور مستقیم میزان جستجوی اطلاعات بیرونی توسط شرکت کنندگان را افزایش می‌دهد. به طور خلاصه، نتایج آنان نشان دادند هنگامی که مدیران، افشا‌های با خوانایی کمتری را در مورد شرکت فراهم می‌کنند، قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران ممکن است بیشتر تحت تاثیر منابع بیرونی قرار گیرند، و این به طور بالقوه میزان بهره‌مندی مدیران از انتشار استراژیک افشا‌های با خوانایی کمتر به منظور پنهان ساختن عملکرد ضعیف را محدود می‌سازد. این یافته‌ها همچنین حاکی از آن هستند که سرمایه‌گذاران ممکن است بیشتری روی افشا‌های با خوانایی بیشتر و در عین حال کاهش منابع اطلاعات بیرونی در مورد شرکت تکیه داشته باشند.

تانگ تن و همکاران^[29] (2014) تاثیر مشترک لحن، خوانایی و پختگی سرمایه گذار روی قضاوت های درآمد را بررسی کردند. آنان اظهار داشتند که مطالعات اخیر بیان می کند که فعالان بازار به احساس یا لحن زبان مثبت که در افشاهای مالی جا گرفته،  به طور مثبت واکنش نشان می دهند، هم چنین بیان می شود که واکنش های سرمایه گذاران به اخبار منفی با خوانایی ضعیف افشا، آرام تر و خاموش تر می باشد. به هر جهت، درحالیکه خوانایی و احساس زبان همراه هم در عمل اتفاق می افتند، تاثیرات مشترک به طور گسترده ناشناخته باقی می مانند. آنان در یک آزمایش با دانشجویان مدیریت اجرایی به عنوان شرکت کننده،  بررسی کردند که چگونه تاثیر احساس زبان با میزان پختگی سرمایه گذار و خوانایی تغییر می یابد. آنان دریافتند که احساس زبان، زمانی که خوانایی کم است،  بر قضاوت های سرمایه گزاران تاثیر می پذیرد. مخصوصا،  وقتی خوانایی پایین است، افشا هایی که در زبان مثبت بیان می شوند منجر به قضاوت های درآمدهای بالاتر برای سرمایه گذاران با پختگی کمتر می شود اما منجر به قضاوتهای درآمدهای پایین تر برای سرمایه گذاران پخته تر می شود. این یافته ها نشان می دهد که تاثیرات اصلی خوانایی و احساس زبان که در مطالعات پیشین مکتوب شده،  دارای تاثیرات مرزی هستند و ممکن است زمانی که هر دو متغیر به طور مشترک همراه با پختگی سرمایه گذار درنظر گرفته می شود،  معکوس گردند.

ریچارد و ون استادن^[30] (2014) نیز با بررسی تغییرات طولی در خوانایی، یادداشت های مالی شرکت های نمونه را بررسی کردند تا تاثیر به کارگیری استانداردهای گزارشگری مالی بین المللی نیوزیلند را بر خوانایی، تحلیل نمایند. آنان دریافتند که به کارگیری این استانداردها منجر به یک انحراف در خوانایی افشا شده است. خوانایی پس از اعمال این استانداردها کلا خیلی ضعیف بود و 93 درصد از جمعیت نیوزیلند قادر به خواندن و فهم موثر آنان نبودند.

رنکمپ (2012 ) در مطالعه ی خود روانی پردازش و واکنش سرمایه گذاران نسبت به افشاهای مالی را بررسی نموده است. وی بدین منظور در ابتدا تعداد 234 نفر که دارای پیشینه ی اطلاعاتی در مورد شرکت های فعال در صنعت نوشیدنی بودند را برگزیده و از آنان خواست تا قضاوت های ارزش گذاری اولیه ای را انجام دهند. سپس در مرحله ی بعدی،  اطلاعاتی در خصوص عملکرد مالی شرکت در اختیار آن قرار داد. پس از انجام دستکاری های لازم در خوانایی افشای اطلاعات مالی از آنان خواسته شد تا میزان اتکای خود بر اطلاعات منتشره توسط، احساس خود در مورد روانی پردازش و پیش فرض خود درباره ی اعتبار مدیریت را قضاوت کنند. در پایان مشاهده گردید که بین برآورد های اولیه و نهایی شرکت کنندگان در پژوهش تفاوت قابل ملاحظه ای وجود داشته است که وی آن را تحت عنوان قدرت واکنش سرمایه گذاران به اطلاعات ارایه شده و دستکاری شده طبقه بندی نمود. هم چنین وی در پژوهش خود دریافت که افشاهای مالی با خوانایی بیشتر می تواند منجر به واکنش قوی تری از سوی مشارکت کنندگان در پژوهش گردد. سایر نتایج پژوهش وی نشان داد زمانی که اخبار درباره ی شرکت مساعد و مطلوب است تغییرات در قضاوت های ارزش گذاری شرکت کنندگان در پاسخ به خوانایی بیشتر،  مثبت خواهد بود و بالعکس.

 مقاله خیام پور و همکاران(1399) به ارزیابی سودمندی افشاء مولفه های ریسک بر سرعت تأثیر اطلاعات درقیمت بازار سهام پرداخت.آنان بدین منظور این پژوهش با 87 شرکت نمونه و در بازه زمانی 7 ساله 1396-1390 به شیوه توصیفی- همبستگی با اجرای الگوی رگرسیون چند متغیره انجام شد. نتایج نشان داد که افشاء مولفه های ریسک در سطح شرکت حاوی اطلاعات سودمند بر سرعت تاثیر اطلاعات در قیمتبازار سهام شرکت ها است. همچنین در سطح صنعت تفاوت معناداری یافت نشد.

در پژوهش پارسیان و همکاران(1397)، مولفه‌های افشای داوطلبانه و تاثیر نظام راهبری شرکتی بر عدم‌تقارن اطلاعاتی شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران بررسی گردید که در آن، با استفاده از روش پیمایشی، نمونه‌ای هدفمند مشتمل بر 102 مصاحبه‌شونده و با استفاده از روش نمونه‌گیری حذفی تعداد 186 شرکت فعال در سال مالی 1395 به عنوان نمونه انتخاب شدند. با استفاده از روش مدل‌سازی معادلات ساختاری و تحلیل عاملی تاییدی با رویکرد حداقل مربعات جزئی ،یافته‌های پژوهش نشان داد که سازوکارهای نظام راهبری شرکتی بر افشای داوطلبانه، عملکرد مالی و عدم‌تقارن اطلاعاتی شرکت‌ها تاثیر مثبت و معناداری دارند. افشای داوطلبانه شرکت‌ها تاثیری مثبت و معنادار بر تقارن اطلاعاتی در بازار سرمایه دارند. همچنین عملکرد مالی شرکت‌ها تاثیر معناداری بر تقارن اطلاعاتی شرکت‌ها در نمونه مورد بررسی نداشته است.

صفری گرایلی و رضایی پیته نوئی (1397) در پژوهش خود به بررسی تأثیر توانایی مدیریت بر خوانایی گزارشگری مالی شرکت‌ها پرداخته و  بدین منظور، برای سنجش خوانایی گزارشگری مالی از دو شاخص فوگ و شاخص طول متن و همچنین، از مدل دمرجیان و همکاران(2012)  برای اندازه‌گیری توانایی مدیریت استفاده نمودند. فرضیه تحقیق نیز با استفاده از نمونه‌ای متشکل از 91  شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال‌های 1391 تا 1395و با بهره‌گیری از مدل رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر تکنیک داده‌های ترکیبی مورد بررسی قرارگرفت. مطابق با پیش‌بینی نظریۀ علامت‌دهی نتایج پژوهش آنان نشان داد که توانایی مدیریت موجب بهبود خوانایی گزارشگری مالی شرکت‌ها می‌گردد. همچنین نتایج تجزیه و تحلیل اضافی حاکی از آن است که در شرکت‌های بزرگتر، رابطه بین توانایی مدیریت و خوانایی گزارشگری مالی قوی‌تر است.

علی خانی و حصارزاده (1396) در پژوهش خود، تغییرات بازده با خوانایی گزارش‌های پیش‌بینی سود و گزارش حسابرسی آن برای ۱۰۹ شرکت پذیرفته شده بورس در بازه زمانی ۱۳۸۸ الی ۱۳۹۳ را  بررسی قرار دادند. آنان همچنین مدل‌های تحقیق با استفاده از رگرسیون چندگانه برازش نمودند. نتایج تحقیق آنان حاکی از عدم معنی‌داری رابطه تغییرات مثبت و منفی بازده با خوانایی گزارش پیش‌بینی سود ۳ ماهه، ۶ ماهه، ۹ ماهه و ۱۲ ماهه در روش‌های فلش و گانینگ می‌باشد. همچنین یافته‌ها حاکی از عدم معنی‌داری رابطه بین تغییرات مثبت و منفی بازده با خوانایی گزارش حسابرسی پیش‌بینی سود می‌باشد.

صفری گرایلی و همکاران(1396) به بررسی تأثیر مدیریت سود بر خوانایی گزارشگری مالی شرکت ها پرداخته اند . فرضیه پژوهش آنان با استفاده از نمونه ای متشکل از 93 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران طی سال های 1390 تا 1394 و با بهره گیری از الگوی رگرسیون چندمتغیره مبتنی بر تکنیک داده های تلفیقی مورد آزمون قرارگرفت؛ یافته های پژوهشگر آنان حاکی از وجود رابطه منفی بین مدیریت سود با خوانایی گزارش گری مالی شرکت ها و به بیان دیگر، تأیید رویکرد مدیریت سود فرصت طلبانه است.

 

3- روش شناسی پژوهش

3-1- فرضیه ها و مدل پژوهش

با توجه به مبانی نظری پژوهش و مطالب بیان شده فرضیه ها به صورت زیر تدوین گردیدند :

• هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران تحت تاثیر قرار می گیرد.
• هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند روانی پردازش سرمایه گذاران تحت تاثیر قرار می گیرد.
• هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی توسط سرمایه گذاران تحت تاثیر قرار می گیرد.
• هنگامی که گزارش های مالی شرکت دارای خوانایی افشای پایین باشند میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی تحت تاثیر قرار می گیرد.

 

3-2- اندازه گیری متغیرهای پژوهش

الف- روانی پردازش ^[31]:روانی پردازش یعنی احساس فردی یک شخص در مورد میزان سهولت ^[32]پردازش یک بخش معین از اطلاعات(آسی و همکاران^[33]،2016، 12). برای سنجش روانی پردازش از طیف لیکرت 7 نمره ای استفاده می شود بدین نحو که " خیلی دشوار" با عدد 1 و " خیلی آسان " با عدد 7 نمره گذاری خواهد شد(خیلی دشوار = 1 ؛ خیلی آسان = 7).

ب – اطلاعات بیرونی^[34] :عبارت است از منابع برون سازمانی اطلاعات همانند رسانه های خبری و گزارش های تحلیل گران مالی(آسی و همکاران،2016،15).در صورتی که سرمایه گذاران "حداقل به یک منبع بیرونی از اطلاعات دسترسی داشته باشند" عدد برابر با یک و "در غیر این صورت"،  عدد برابر با صفر خواهد بود (دسترسی به اطلاعات بیرونی=1؛ عدم دسترسی به اطلاعات بیرونی=0).

ج – ارزش گذاری ^[35]شرکت :ارزش گذاری فرآیندی است که طی آن میزان بهای جاری یک دارایی تعیین می گردد. ارزش گذاری مفهومی کاملا اقتصادی است که وقتی یک دارایی لازم است ارزش گذاری شود با مفهوم قانونی دارایی همراه می شود (داموداران^[36]، 2009،ص25).برای نمره گذاری قضاوت ارزش گذاری سرمایه گذاران درباره ی شرکت مورد بررسی از طیف 11 نمره ای لیکرت استفاده می شود بدین صورت که "ارزش گذاری بسیار پایین" با عدد 1 و :ارزش گذاری بسیار بالا" با عدد 11 مشخص می گردد(ارزش گذاری بسیار پایین = 1 ؛ ارزش گذاری بسیار بالا = 11).

 

3-3- روش پژوهش

پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی، از لحاظ ماهیت یک پژوهش تحلیلی از نوع  آزمایشی و از لحاظ روش گردآوری داده ها، پیمایشی است. در این مطالعه یک طرح  2*2 بین موضوع های پژوهش مورد استفاده قرار گرفت که در آن خوانایی افشا (خوانایی افشای بالا در مقابل خوانایی پایین افشا) و تصمیم گیری سرمایه گذاران ( ارزیابی و روانی پردازش ) مورد بررسی قرار گرفتند. به منظور آزمون فرضیه های پژوهش از تحلیل واریانس تک متغیره (آنوا) استفاده گردید و تخمین های پژوهش با استفاده از نرم افزار اس پی اس نسخه 23 انجام شده است. در این پژوهش به منظور گرد آوری داده ها و انجام آزمایش از پرسشنامه مبتنی بر سناریو استفاده شده است. پرسشنامه استاندارد و برگرفته از پژوهش آسی و همکاران (2016) است. لیکن به منظور اطمینان از روایی سناریو، قبل از توزیع نهایی پرسشنامه در بین نمونه پژوهش، سناریوی تدوین شده توسط استادان حسابداری بررسی و نظرات آن ها در سناریو اعمال شد. همچنین، به منظور انطباق سناریوی استاندارد با شرایط محیطی ایران و به پیروی از پژوهش آسی و همکاران (2016) گزارش های مالی شرکت های عضو صنعت شیمیایی از لحاظ خوانایی افشا مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. سپس، سناریو بر اساس اطلاعات صورت های مالی 2 سال گذشته شرکت فرضی تدوین گردید.  

جامعه آماری این پژوهش تمامی تحلیل گران مالی فعال در بورس اوراق بهادار تهران است که به عنوان سرمایه گذار حرفه ای انتخاب شده اند. منظور از تحلیل گران مالی فعال در بورس اوراق بهادار افرادی هستند که با داشتن مدرک تحلیل گری بورس در شرکت های کارگزاری یا شرکت های سرمایه گذاری فعالیت می کنند و رشته تحصلی آنها مرتبط با حسابدای، مدیریت و اقتصاد است. کوتنرو همکاران(2005) برای تعیین حجم نمونۀ هر گروه از توان آزمون استفاده کردند. بر اساس این روش درصورتی که سطح خطا 5 درصد، توان آزمون 90 درصد، تعداد 4 گروه و اثر اندازه در حدود یک باشد، تعداد حجم نمونه پژوهش در هر گروه برابر30 مشارکت کننده است. از آنجایی که این عدد بیانگر حداقل تعداد است، در این پژوهش تعداد 60 مشارکت کننده برای هر گروه در نظر گرفته شد. از بین این تحلیل گران، نمونۀ آمار ی به روش در دسترس انتخاب شد. پرسشنامه ها به صورت حضوری در اختیار120 تحلیل گر مالی قرار گرفت و تمامی پرسشنامه ها تکمیل شد و برگشت داده شد. از آنجایی که از دو نوع پرسشنامه استفاده شده است، هر نوع پرسش نامه را 60 نفر تکمیل کرده اند. با توجه به این موضوع که در طرح های آزمایشی، گروه های مورد مطالعه از طریق به کارگیری روش تقسیم تصادفی تعیین می شود (خواجوی و قدیری آرانی ،1397)، در این پژوهش نیز افراد به صورت تقسیم تصادفی به گروه ها منتسب شده اند.

پرسشنامه پژوهش شامل سه بخش است. در بخش نخست کلیات و اجزای گزارش های مالی شرکت برای مشارکت کنندگان توضیح داده شد و سپس الزام های مربوط به افشای اطلاعات شرکت ها ارائه شد. هدف از ارائه این بخش معرفی افشای مالی است. در بخش دوم سناریو پژوهش مطرح شده است. در این بخش از مشارکت کننده خواسته می شود که نقش یک سرمایه گذار را داشته باشد که قصد دارد در شرکتی که در صنایع شیمیایی فعالیت می کند، سرمایه گذاری کند. در ادامه اطلاعات مختصری درباره تاریخچه شرکت و موضوع فعالیت شرکت مطرح گردید و اطلاعات مقایسه ای ترازنامه ، صورت گردش وجوه نقد و صورت سود و زیان سه دوره مالی شرکت فرضی در اختیار مشارکت کننده قرار گرفت.

در ادامه از مشارکت کننده خواسته می شود تا تمایل خود را نسبت به سرمایه گذاری در شرکت و احتمال تداوم روند عملکرد مالی در سال آینده شرکت را بیان نماید. از این رو، از سرمایه گذاران حرفه ای سوال های مانند "چقدر احتمال می دهید که در شرکت سرمایه گذاری کنید؟" و "چقدر احتمال می دهید که عملکرد مالی خوب سال مالی شرکت تداوم داشته باشد؟" مورد پرسش قرار گرفت. به منظور اطمینان از فهم مطالب توسط مشارکت کننده سوال های کنترلی در خصوص سناریو مطرح گردید. در بخش سوم، اطلاعات جمعیت شناختی مشارکت کننده مورد سوال قرار می گیرد. سپس متغیرها از طریق سوالات پرسشنامه و به شرح زیر مورد سنجش قرار گرفتند :

الف- روانی پردازش ^[37]:روانی پردازش یعنی احساس فردی یک شخص در مورد میزان سهولت ^[38]پردازش یک بخش معین از اطلاعات(آسی و همکاران^[39]،2016، 12). برای سنجش روانی پردازش از طیف لیکرت 7 نمره ای استفاده می شود بدین نحو که " خیلی دشوار" با عدد 1 و " خیلی آسان " با عدد 7 نمره گذاری خواهد شد(خیلی دشوار = 1 ؛ خیلی آسان = 7).

ب – اطلاعات بیرونی^[40] :عبارت است از منابع برون سازمانی اطلاعات همانند رسانه های خبری و گزارش های تحلیل گران مالی(آسی و همکاران،2016،15).در صورتی که سرمایه گذاران "حداقل به یک منبع بیرونی از اطلاعات دسترسی داشته باشند" عدد برابر با یک و "در غیر این صورت"،  عدد برابر با صفر خواهد بود (دسترسی به اطلاعات بیرونی=1؛ عدم دسترسی به اطلاعات بیرونی=0).

ج – ارزش گذاری ^[41]شرکت :ارزش گذاری فرآیندی است که طی آن میزان بهای جاری یک دارایی تعیین می گردد. ارزش گذاری مفهومی کاملا اقتصادی است که وقتی یک دارایی لازم است ارزش گذاری شود با مفهوم قانونی دارایی همراه می شود (داموداران^[42]، 2009،ص25).برای نمره گذاری قضاوت ارزش گذاری سرمایه گذاران درباره ی شرکت مورد بررسی از طیف 11 نمره ای لیکرت استفاده می شود بدین صورت که "ارزش گذاری بسیار پایین" با عدد 1 و :ارزش گذاری بسیار بالا" با عدد 11 مشخص می گردد(ارزش گذاری بسیار پایین = 1 ؛ ارزش گذاری بسیار بالا = 11).

به منظور انجام پژوهش، بعد از آماده سازی سناریو های مرتبط با پژوهش، از طرح آزمایش 2*2 به منظور توزیع سناریو ها استفاده شد. به عبارت دیگر، بر اساس طرح آزمایش 2*2، مشارکت کنندگان در چهار گروه برای پاسخ دادن به سوال های سناریو گروه بندی شدند و سپس سناریو های تدوین شده بین مشارکت کنندگان توزیع گردید. بعد از تکمیل سناریو ها توسط مشارکت کنندگان، داد های اولیه در محیط اکسل وارد گردید و سپس با استفاده از نرم افزار اس پی اس نسخه 23 فرضیه های پژوهش مورد آزمون قرار گرفت.

 

4- یافته‌های پژوهش

4-1- آمار توصیفی پژوهش

نتایج آمار توصیفی مشارکت‌کنندگان پژوهش به صورت خلاصه در جدول 1 ارائه شده است. آمار توصیفی از جنبه‌های جنسیت، سن، سابقه کاری و مدرک تحصیلی پاسخ‌دهندگان مورد بررسی قرار گرفت :

 

جدول 1-  ویژگی‌های ﺟﻤﻌﯿﺖ ﺷﻨﺎﺧﺘﯽ ﻧﻤﻮﻧﻪ آﻣﺎری

درصد فراوانی	فراوانی	ابعاد
84 %	101	مرد	جنسیت
16 %	19	زن
13 %	15	30-20	ﺭﺩﻩ سنی
53 %	63	40-30
25 %	30	50-40
10 %	12	بالاتر از 50 سال
27 %	32	فوق‌دیپلم و پایین تر
54 %	65	کارشناسی
19 %	23	کارشناسی ارشد و بالاتر
25 %	30	کمتر از 5 سال	سابقه کاری
34 %	41	10-5
26 %	31	15-10
15 %	18	بالاتر از 15 سال
100	120	جمع

(منبع: یافته های پژوهشگر)

نتایج آمار توصیفی نشان می‌دهد که بیشترین فراوانی سن در افراد مورد بررسی مربوط به سن 30 تا 40 سال (53 درصد) و کمترین فراوانی به سن بیشتر از 50 سال (10 درصد) اختصاص دارد. هم‌چنین نتایج جدول نشان می دهد که درصد فراوانی مردان (84 درصد) و زنان  (16 درصد) است.

در ادامه نتایج آمار توصیفی سابقه کاری و مدرک تحصیلی پاسخ‌دهندگان مشاهده می‌شود. نتایج آمار توصیفی نشان می‌دهد که بیشترین فراوانی افراد تحت مطالعه دارای سابقه کاری بین 5 تا 10 سال (34 درصد) و کمترین فراوانی افراد تحت مطالعه مربوط به افراد دارای سابقه کاری بالاتر از 15 سال می باشد (15 درصد). نتایج جدول نشان می دهد که بیشترین فراوانی افراد مورد بررسی مربوط به افراد با تحصیلات کارشناسی (54 درصد) می‌باشد و افراد با تحصیلات ارشد و دکتری (19 درصد) کمترین فراوانی افراد مورد بررسی را شامل می‌گردند.

 

4-2- نتایج آزمون فرضیه ها

• فرضیه اول پژوهش به بررسی تاثیر خوانایی افشای پایین بر قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران می پردازد. نتایج آزمون این فرضیه در جدول 2 ارائه شده است :

 

جدول 2- آزمون فرض اول

متغیر			آزمون تی
	آماره F	درجه آزادی	سطح معنی داری	تفاضل میانگین	آماره  t	سطح زیر منحنی
						حد پایین	حد بالا
قضاوت ارزیابی سرمایه گذاران	14.350	119	001/0	49020/0	1.140	1.360	37983/0

(منبع: یافته های پژوهشگر)

 

آماره  Fمتغیر قضاوت ارزیابی سرمایه گذاران به میزان 14.350 است که در سطح خطای 5 درصد معنی دار است. از این رو، نتایج پژوهش نشان می دهد که خوانایی افشای پایین بر قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران تاثیر می گذارد ؛ هم چنین مشاهده می گردد که تفاوت میانگین قضاوت سرمایه گذاران حرفه ای در سطح کل 49020/0 و آماره t آن 1.140 است که در سطح خطای 5 درصد معنی دار است. از این رو، می توان بیان کرد که هنگامی که خوانایی افشای شرکت پایین تر است، قضاوت ارزیابی سرمایه گذاران تحت تاثیر قرار خواهند گرفت . بنابراین، فرضیه اول پژوهش تایید می گردد.

 

• فرضیه دوم پژوهش به بررسی تاثیر خوانایی افشای پایین بر روانی پردازش سرمایه‌گذاران می پردازد. نتایج آزمون این فرضیه در جدول 3 ارائه شده است :

 

 

جدول 3- آزمون فرض دوم

متغیر			آزمون تی
	آماره F	درجه آزادی	سطح معنی داری	تفاضل میانگین	آماره  t	سطح زیر منحنی
						حد پایین	حد بالا
روانی پردازش سرمایه‌گذاران	006/0	119	937/0	42892/0	1.063	1.245	3872/0

(منبع: یافته های پژوهشگر)

 

آماره  Fمتغیر روانی پردازش سرمایه‌گذاران به میزان 006/0 است که در سطح خطای 5 درصد معنی دار نیست. از این رو، نتایج پژوهش نشان می دهد که خوانایی افشای پایین بر روانی پردازش سرمایه‌گذاران تاثیر نمی گذارد ؛ هم چنین مشاهده می گردد که تفاوت میانگین روانی پردازش سرمایه‌گذاران در سطح کل 42892/0 و آماره t آن 1.063 است که در سطح خطای 5 درصد معنی دار نیست. از این رو، می توان بیان کرد که هنگامی که خوانایی افشای شرکت پایین تر است، روانی پردازش سرمایه‌گذاران تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت . بنابراین، فرضیه دوم پژوهش تایید نمی گردد.

 

• فرضیه سوم پژوهش به بررسی تاثیر خوانایی افشا بر شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی توسط سرمایه گذاران می پردازد. نتایج آزمون این فرضیه در جدول 4 ارائه شده است :

 

جدول 4- آزمون فرض سوم

متغیر			آزمون تی
	آماره F	درجه آزادی	سطح معنی داری	تفاضل میانگین	آماره  t	سطح زیر منحنی
						حد پایین	حد بالا
شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی	13.920	119	001/0	47059/0	1.106	1.331	3898/0

(منبع: یافته های پژوهشگر)

 

آماره  Fمتغیر شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی به میزان 13.920 است که در سطح خطای 5 درصد معنی دار است. از این رو، نتایج پژوهش نشان می دهد که خوانایی افشای پایین بر شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی تاثیر می گذارد ؛ هم چنین مشاهده می گردد که تفاوت میانگین شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی سطح کل 47059/0 و آماره t آن 1.106 است که در سطح خطای 5 درصد معنی دار است. از این رو، می توان بیان کرد که هنگامی که خوانایی افشای شرکت پایین تر است، شدت و کارایی جستجوی اطلاعات بیرونی تحت تاثیر قرار خواهند گرفت . بنابراین، فرضیه سوم پژوهش تایید می گردد.

 

• فرضیه چهارم پژوهش به بررسی تاثیر خوانایی افشای پایین بر میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی می پردازد. نتایج آزمون این فرضیه در جدول 5 ارائه شده است :

 

جدول 5- آزمون فرض چهارم

متغیر			آزمون تی
	آماره F	درجه آزادی	سطح معنی داری	تفاضل میانگین	آماره  t	سطح زیر منحنی
						حد پایین	حد بالا
میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی	009/0	119	988/0	19608/0	470/0	1.040	64790/0

(منبع: یافته های پژوهشگر)

 

آماره  Fمتغیر میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی به میزان 009/0 است که در سطح خطای 5 درصد معنی دار نیست. از این رو، نتایج پژوهش نشان می دهد که خوانایی افشای پایین بر میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی تاثیر نمی گذارد ؛ هم چنین مشاهده می گردد که تفاوت میانگین میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی در سطح کل 19608/0 و آماره t آن 470/0 است که در سطح خطای 5 درصد معنی دار نیست. از این رو، می توان بیان کرد که هنگامی که خوانایی افشای شرکت پایین تر است، میزان اتکای سرمایه‌گذاران بر اطلاعات بیرونی تحت تاثیر قرار نخواهد گرفت . بنابراین، فرضیه چهارم پژوهش تایید نمی گردد.

 

5- نتیجه گیری

در این مطالعه به بررسی نحوه تاثیر افشا‌هایی با خوانایی کمتر بر روی حساسیت قضاوت‌های ارزیابی سرمایه‌گذاران به منابع اطلاعات بیرونی پرداخته شد ؛  با استفاده از آزمایش کنترل شده، مشخص گردید هنگامی که شرکت، افشا با خوانایی کمتری را ارایه می‌کند، شرکت کنندگان، احساس راحتی کمتری در ارزیابی شرکت دارند و قضاوت‌های آن‌ها درباره شرکت دارای حساسیت بیشتری نسبت به محتوای منابع اطلاعات بیرونی درباره شرکت هستند. هم چنین در صورتی که رفتار سرمایه‌گذاران به نحوی سخت‌گیرانه باشد، ارائه افشا با خوانایی کمتر ممکن است این احتمال را افزایش دهد که سرمایه‌گذاران، نه تنها در دوره اخیر، بلکه همچنین در دوره‌های آینده، توجه خود را در جهت اطلاعات بیرونی معطوف سازند، که این نشان دهنده بدتر شدن توانایی مدیران برای انتقال موثر اطلاعات خصوصی خود به سرمایه‌گذاران است. به طور کلی نتایج ما به ویژه نشان می‌دهند که افزایش خوانایی افشا، تمایل سرمایه‌گذاران به اتکاء بر اطلاعات بیرونی را کاهش می‌دهد، که نشان دهنده این است که سرمایه‌گذاران ممکن است اتکاء بیشتری بر افشا‌های با خوانایی بیشتر شرکت داشته باشند. از منظر نظریه های اقتصادی ،درصورتی که صورت های مالی ارائه شده توسط شرکت ها خوانایی کمی داشته باشد سرمایه گذاران به راحتی نمی توانند آن را ارزیابی کرده و این تمایل در آنان ایجاد می شود که به جست و جوی سایر اطلاعات بپردازند و درنتیجه به آن اتکا کنند. با این وصف انتظار می رود حساسیت آن ها در به کارگیری اطلاعات حسابداری شرکت کاهش یابد . از آنجاکه سایر اطلاعات گسترده وسیعی دارد و همانند صورت های مالی محدود نیست، ممکن است سرمایه گذار را دچار سردرگمی کرده و فرایند تصمیم گیری او را مختل کند؛ بنابراین قضاوت های سرمایه گذاران درباره اطلاعات غیر حسابداری در این شرایط حساس تر می شود؛ یعنی اثر سایر اطلاعات بر قضاوت های آنان چشمگیر و نسبت به اطلاعات حسابداری شرکت کمرنگ تر خواهد شد؛ زیرا آنان چاره ای جز تصمیم گیری بر اساس آن نخواهند داشت.

با توجه به نتایج حاصله می توان بیان کرد که سرمایه‌گذاران، احساس راحتی بیشتری در ارزیابی شرکت بر اساس افشا‌های با خوانایی کمتر دارند. این نتیجه نشان می‌دهد انتشار افشا‌های با خوانایی کمتر ممکن است توانایی مدیران برای انتقال اطلاعات به سرمایه‌گذاران را کاهش دهد، به طوری که موجب شود سرمایه‌گذاران، به جای افشا‌های شرکت، بر اطلاعات بیرونی تکیه کنند. افشا‌هایی با خوانایی بیشتر ممکن است باعث شوند سرمایه‌گذاران، با کاهش رغبت خود برای ادغام اطلاعات بیرونی در اطلاعات خود، بیشتر بر افشا‌های شرکت تکیه داشته باشند ؛ یعنی هنگامی که سرمایه‌گذاران احساس می‌کنند نمی‌توانند بر افشا‌های فعلی شرکت اتکا داشته باشند، و بنابراین ارزیابی عملکرد آینده شرکت به نظر آن‎‌ها راحت نیست، پیش‌بینی می شود سرمایه‌گذاران با احتمال بیشتری به دنبال منابع بیرونی اطلاعات خواهند بود و به عنوان ابزاری برای ارزیابی شرکت بر آن‌ها تکیه خواهند داشت. این یافته‌ها نشان می‌دهند افرادی که احساس راحتی بیشتری در تصمیم‌گیری بر اساس مجموعه فعلی اطلاعات دارند ممکن است انتظار بهره‌مندی کمتری از انجام جستجوی اطلاعات اضافی داشته باشند و بنابراین با احتمال بیشتری جستجوی اطلاعات را پایان می‌دهند. به طور مشابه، سرمایه‌گذارانی که احساس راحتی کمتری در ارزیابی شرکت بر اساس افشا شرکت دارند ممکن است انتظار بهره‌مندی (سود) بیشتری از جستجوی اطلاعات بیرونی داشته باشند. از مجموع این یافته ها می توان نتیجه گرفت که سرمایه گذاران بعد از دریافت گزارش هایی با خوانایی اندک احساس راحتی کمتری در ارزیابی شرکت خواهند داشت؛ همچنین پژوهش های صورت گرفته بر روان بودن پردازش تأکید دارند. یک متن روان می تواند ارزیابی مطلوب تری از اطلاعات به ارمغان آورد که نشان می دهد موارد افشایی با خوانایی بالاتر ممکن است درک سرمایه گذاران از اعتبار مدیریت را افزایش دهد.

با توجه به نتایج حاصله موارد زیر توصیه می شوند :

• به سازمان بورس و اوراق بهادار پیشنهاد می گردد برای کمک به افزایش خوانایی صورت های مالی برای سرمایه گذاران غیرحرفه ای و غیر عمده آیین نامه یا دستورالعملی مشابه با دستورالعمل انگلیسی روان منتشر شده توسط کمیسیون بورس اوراق بهادار آمریکا را تهیه و منتشر نماید .
• همچنین پیشنهاد می شود، نهادهای ناظر بر بازار سرمایه در راستای تنوع بخشی به کانال های اطلاعاتی غیر از صورت های مالی شرکت ها ( همانند افزایش تحلیل گران مالی ،مؤسسه های رتبه بندی و ... )اقدام های لازم را انجام دهند.
• نتایج این پژوهش می تواند برای گروههای مختلفی همچون سرمایهگذاران در بازارهای مالی، مسئولان بورس اوراق بهادار، ‌کارگزاران، تحلیل گران مالی و محققان بازار سرمایه و همچنین مدیران شرکت ها در بورس اوراق بهادار با فراهم ساختن بینش علمی نسبت به نحوه ی استفاده ی سرمایه گذاران از اطلاعات افشا شده توسط شرکت ها و هم چنین آگاهی از میزان حساسیت قضاوت و ویژگی های سرمایه گذاران در بازار بورس اوراق بهادار مفید باشد.

این پژوهش دارای محدودیت هایی است که فرصت‌هایی را برای تحقیق آینده فراهم می‌کنند. این محدودیت ها عبارت اند از :

• اول اینکه در اجرای این سناریو، پژوهشگر تنها دسترسی به مجموعه‌ی محدودی از اطلاعات را برای شرکت کنندگان به منظور حفظ قابلیت مدیریت وظیفه فراهم ساخت در حالی که در جهان واقعی، سرمایه‌گذاران دارای دسترسی به منابع اطلاعاتی بسیاری هستند.
• دوم اینکه برخی از شرکت کنندگان ممکن است به دلیل برخی نیازهای تجربی (مثلا بخواهند «شرکت کننده خوبی» باشند) به اطلاعاتی بیرونی دسترسی داشته باشند، که این امر به طور بالقوه افزایش در معیارهای جستجوی اطلاعات را افزایش می‌دهد و توانایی تشخیص ارتباط بین خوانایی افشا و جستجوی اطلاعات را کاهش می‌دهد.
• سوم اینکه همه شرکت کنندگان در مطالعه ، افشای شرکت را قبل از اطلاعات بیرونی مشاهده کردند. سرمایه‌گذاران عملا می‌توانند زمان (یا امکان) دسترسی به افشا‌های شرکت را انتخاب کنند. در حالی که تاثیر بالقوه این انتخاب طراحی را مستقیما آزمایش نمی‌گردد ؛ حتی اگر اطلاعات بیرونی قبل از افشا‌های شرکت در دسترس باشند، همانطور که خوانایی افشا‌های شرکت می‌تواند همچنان روی اتکاء نسبی سرمایه‌گذاران روی افشا‌های شرکت در برابر اطلاعات بیرونی تاثیر بگذارد.

در نهایت، تحقیقات آینده می‌توانند به بررسی نحوه تاثیر خوانایی افشا روی جستجوی اطلاعات و اتکاء بر اطلاعاتی بیرونی برای افشا‌های شامل اطلاعات نوگرایانه و تاریخی مثبت بپردازند.

 

 

 

 

[1] گروه حسابداری،واحد اهواز،دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز ،ایران. [e-mail]

[2] گروه حسابداری،واحد اهواز،دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز ،ایران(نویسنده مسئول): [e-mail]

[3] گروه حسابداری،واحد اهواز،دانشگاه آزاد اسلامی،اهواز ،ایران[e-mail]

 

[4] Investors

[5] Creditors

[6] Disclosure

[7] Readability

[8] Courtis

[9] Weat Report

[10] Ajina et.al

[11] Maines and McDaniel

[12] Hodge et.al

[13] Elliott

[14] Elliott et.al

[15] Valuation

[16] Li

[17] Rennekamp

[18] Alter

[19] Fluency

[20] Asay

[21] Russo and Carlson

[22] Birnberg and Shields

[23] Novemsky etal

[24] Pyszczynski and Greenberg

[25] Nickerson

[26] Shah and Oppenheimer

[27] Hafner and Stapel

[28] Lo

[29] Tong Tan et al

[30] Richard and Van Staden

[31] Fluency Processing

[32] Easy

[33] Asay et.al

[34] Outside Information

[35] Valuation

[36] Damodaran

[37] Fluency Processing

[38] Easy

[39] Asay et.al

[40] Outside Information

[41] Valuation

[42] Damodaran

مراجع

فهرست منابع

• امامی پور،فرید و سرهنگی،حجت.(1391). رابطه بین پیچیدگی گزارشات سالانه، سود جاری و پایداری سود در بازار سرمایه ایران،پایان نامه کارشناسی ارشد.دانشکده مدیریت و اقتصاد،دانشگاه قم.
• پارسیان،حسین؛کاظمی،حسین و رضا زاده،جواد. (1397). شناسایی مولفه‌های افشای داوطلبانه بین نظام راهبری شرکتی و عدم تقارن اطلاعاتی در شرکت‌های فعال در بورس اوراق بهادار تهران. اقتصاد مالی، 12(43)، 132-107.
• خواجوی، شکراله و قدیریان آرانی، محمد حسین.(1397). روش شناسی پژوهش های حسابداری، انتشارات دانشگاه تهران.
• خیام پور، اکبر؛خردیار،سینا؛رضایی،فرزین و وطن پرست،محمدرضا. (1399). ارزیابی سودمندی افشاء مولفه های ریسک بر سرعت تأثیر اطلاعات در قیمت سهام. اقتصاد مالی،14(50)،22-1.
• ستایش، محمدحسین؛ کاظم نژاد، مصطفی و سروستانی، امیر.(1391). بررسی تاثیر کیفیت افشا بر عملکرد جاری و آتی شرکت های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران،فصلنامه بررسی های حسابداری و حسابرسی، دوره 19،شماره 69،صص 20-1.
• سعادت زاده حصار، بهزاد؛عبدی،رسول؛ محمدزاده سالطه, حیدر و نریمانی، محمد. (1400). بررسی ارتباط سوگیری شناختی در رفتار سرمایه گذاران با واسطه نوسانات قیمت سهام ،اقتصاد مالی،15(56), 303-320.
• صفری گرایلی،مهدی ؛رضایی پیته نوئی،یاسر و نوروزی،محمد.(1396). مدیریت سود و خوانایی گزارشگری مالی: آزمون تجربی رویکرد فرصت طلبانه،فصلنامه دانش حسابرسی،سال هفدهم،شماره69،صص 230-217.
• مرادی، جواد ؛ ولی پور، هاشم و خادمی، مهدی.(1393). بررسی تأثیر کیفیت افشا بر رابطه بین وجه نقد آزاد و ارزش شرکت، دوره 2، شماره 2، تابستان 1393، صفحه 98-87 .