ارزیابی مولفه های تاب آوری شهری در شهرهای پیرامون کلانشهر تهران (مطالعه موردی شهر اسلامشهر)

فصل نامه جغرافیا و برنامه ریزی شهری چشم انداز زاگرس

مقاله 4، دوره 15، شماره 56، تیر 1402، صفحه 120-99

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

صمد علائی¹؛ علی توکلان^{* 2}؛ رحیم سرور³

¹دانشجوی دکترای جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

²استادیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

³استاد گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری ، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران، ایران

چکیده

نظر به توسعه شهرگرایی و شهرنشینی طبق مدلهای آینده پژوهی مفاهیم تاب آوری در مقیاس‌های شهری و منطقه‌ای نگرش خاصی بین متفکرین یافته لیکن تاب آوری بایستی در یک سیستم و سلسله مراتب مطالعه شود این مسئله در توجه به حریم و حوزه نفوذ کلانشهری خود را نشان می‌دهد در جایی که بدون توجه به مفهوم انعکاسی بودن مشکلات بحرانزا نمی‌توان مفاهیم تاب آوری را بسط بویژه در ایران با وجود برخی مطالعات در زمینه متون نظری در مقیاس شهری هنوز مطالعه جامعی برای تاب آوری حوزه نفوذ کلان شهرها صورت نپذیرفته است. پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ظرفیت‌های تاب آوری شهری در شهرهای پیرامون کلانشهر تهران (مطالعه موردی شهر اسلامشهر)صورت پذیرفته است. با توجه به ماهیت موضوع و اهداف تحقیق، روش تحقیق توصیفی - تحلیلی است. جامعه آماری پژوهش متشکل از شهروندان ساکن در مناطق 1 و 2 و 3 و 6 شهر اسلامشهر می‌باشند. حجم نمونه مورد بررسی نیز با استفاده از فرمول کوکران برابر 384  نفر محاسبه گردیده است. در این پژوهش ابتدا از طریق مطالعات کتابخانه­ای، شاخص ها و عوامل مؤثر بر تاب­آوری اقتصادی و نهادی شناسایی و تعریف عملیاتی شدند، سپس با استفاده از پرسشنامه ای در قالب فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، وزن نهایی شاخص ها به وسیله کارشناسان داخلی و خارجی تعیین شد. برای تجزیه و تحلیل داده­ها از آمار توصیفی و استنباطی آزمون  T-Test تک نمونه ای و Friedman Test استفاده شده است. براساس آزمون T تک نمونه‌ای و بررسی تاب‌آوری اجتماعی ،اقتصادی ، نهادی تاب آوری زیرساختی  تاب آوری شهری با میانگین 3786/2 بوده در نتیجه تاب آوری شهری و مؤلفه‌های تاب‌آوری شهری در شهرستان اسلامشهر در سطح پایینی  بوده  و فاصله معناداری از حدود نرمال دارد که در زمان پس از بحران می‌تواند تعادل در حوزه کلانشهری را تحت تأثیر قرار داده و جامعه را ناپایدار سازد. لذا برنامه ریزی و ارتقاء یکسان و هم سنگ مجموعه مرکز - پیرامون بایستی مورد برنامه ریزی قرار گیرد.

کلیدواژه‌ها

تاب آوری شهری؛ حوزه کلانشهری؛ شهرهای اقماری تهران؛ اسلامشهر