تأثیر مؤلفه‌های فرهنگی بر سرزندگی فضاهای شهری

آمایش محیط

دوره 16، شماره 60، خرداد 1402، صفحه 73-92   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

مریم خستو^*

استادیار گروه شهرسازی، واحد قزوین، دانشگاه آزاد اسلامی، قزوین، ایران

چکیده

سرزندگی فضاهای شهری به عنوان موضوعی مهم و حیاتی تحت تأثیر عوامل متعدد خرد و کلان قرار دارد. عنصر «فرهنگ» به عنوان یک مفهوم کلان و تعیین­کننده در جوامع انسانی، می‌تواند بر میزان و چگونگی حضور افراد در فضاهای عمومی شهری تأثیر بگذارد. هدف این پژوهش یافتن ابعاد و میزان تأثیرگذاری مؤلفه­های فرهنگی بر میزان سرزندگی فضاهای شهری است. بر اساس مدل مفهومی پژوهش، مؤلفه­های فرهنگی عبارتند از: زبان، ارزش­ها، هنجارها، باورها، فعالیت­های ثابت و خروجی­های مادی و غیره. پژوهش حاضر به روش میدانی و پیمایشی انجام شده است؛ بدین ترتیب که سه فضای شهری شاخص در یک محدوده از شهر قزوین انتخاب شد و میزان سرزندگی آن­ها مورد سنجش قرار گرفت سپس مؤلفه­های فرهنگی به­واسطه پرسشنامه سنجیده و ارتباط آن­ها با سرزندگی تحلیل گردید. یافته­های تحقیق حاکی از این است که سه فضای شهری منتخب از لحاظ شاخص سرزندگی با هم متفاوت هستند و با تحلیل آزمون­های آماری مربوطه، این نتیجه حاصل شد که بین مؤلفه­های فرهنگی و سرزندگی فضاهای شهری ارتباط معنی­دار وجود دارد؛ مهم­ترین عامل فرهنگ مادی «تعامل اجتماعی» و کم­اهمیت­ترین «طراحی فضا» بوده است و از بین عوامل غیرمادی «مذهب و اعتقادات» مهم­ترین و «هم­زبانی» کم­اهمیت­ترین عامل تأثیرگذار بوده است.

کلیدواژه‌ها

فرهنگ؛ مؤلفه‌های فرهنگی؛ سرزندگی فضای شهری؛ قزوین

مراجع

• آشوری، د. 1380. تعریف­ها و مفهوم فرهنگ. تهران: نشر آگاه.
• ابوالقاسمی، م. 1385. شناخت فرهنگ. تهران: انتشارات عرش­ پژوه.
• اخوان، ه.، صالحی، ا.، طغیانی، ش. 1397. ارزیابی تاثر عوامل محیطی- کالبدی بر سرزندگی و کیفیت خیابانهای شهری: خیابان ناد و انقلاب شهر ساری، نشریه جغرافیا و پایداری محیط، 8 (27): 15-30
• بازوبندی، ف.، شهبازی، م. 1393. نقش سرزندگی در ایجاد تصویر ذهنی شهروندان و میزان بهره­گیری از فضای شهری، دوفصلنامه پژوهش­های منظر شهر، 1(1): 33- 43
• حبیبی، د. 1392. بررسی عوامل مؤثر بر افول حس سرزندگی و زیست­پذیری در بافت­های تاریخی و فرسوده: محله سنگ سیاه شیراز، مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 14: 75- 80
• حبیبی، ک.، نسترن، م.، محمدی، م. 1395. سنجش و ارزیابی سرزندگی فضاهای عمومی شهری و نفش آن در ارتقای کیفیت زندگی جوانان: خیابان نظر شرقی اصفهان، نشریه جغرافیا و آمایش شهری، 19: 161- 180.
• خستو، م.، حبیب، ف. 1395. رویکردی تحلیلی به تأثیر کالبد شهر بر فرهنگ با تأکید بر بافت شهر، نشریه مطالعات شهر ایرانی اسلامی، 7 (26): 31- 42.
• خستو، م.، سعیدی رضوانی، ن. 1389. عوامل مؤثر بر سرزندگی فضاهای شهری: خلق یک فضای شهری سرزنده، نشریه هویت شهر، 4 (6): 63- 74.
• ذکاوت، س.، رضایی، م.، پیام، ح. 1399. ارتقاء سرزندگی در فضاهای شهری با تأکید بر رویکرد ساماندهی منظر شهری (مطالعه موردی: شهر یاسوج)، فصل­نامه آمایش محیط، 13 (50): 197-215.
• روح­الامینی، م. 1368. زمینه فرهنگ شناسی: تالیفی در انسان شناسی و فرهنگ. تهران: عطار.
• روح­الامینی، م. 1383. در گستره فرهنگ. نگرشی مردم­شناختی. تهران: انتشارات اطلاعات.
• صیامی، ق.، اختری تکله، ا.، خانی­زاده، م. 1395. سنجش معیارهای سرزندگی اقتصادی بازارهای تاریخی ایران با رویکرد بازآفرینی؛ (مطالعه موردی: بازار تاریخی قزوین)، فصل­نامه آمایش محیط، 9 (34): 1- 26.
• طاهر طلوع دل، م.، سادات، س.ا. 1396. مؤلفه­های عامل ایجاد سرزندگی ساکنین فضاهای زیستی، نشریه معماری و شهر پایدار، 5 (1): 47-60.
• عسکری خانقاه، ا. 1380. تأملی در مردم شناسی فرهنگی بازار و مسکن شهر قزوین (با توجه به مرمت بناهای قدیمی)، نشریه نامه علوم اجتماعی. 17: 159-192.
• علیمردانی، م.، شرقی، ع.، مهدنشین، ن. 1395. بررسی نقش امنیت در سرزندگی و حیات شبانه فضاهای عمومی شهری، فصل­نامه هنرهای کاربردی، 18: 15- 26.
• فارسی، ط.، ناسخیان، ش. و شاهیوندی، ا. 1398. ارزیابی پس از بهره­برداری یک پاتوق شهری جهت بررسی اثرات آن بر ارتقای سرزندگی، نمونه موردی: پاتوق شهری در معبر تاریخی طبیعی شهر اصفهان، نشریه آمایش محیط، 47: 145- 162.
• فکوهی، ن.، 1391. مبانی انسان شناسی. تهران: نشر نی.
• کربلایی حسینی غیاثوند، ا. و بهزادپور، م.، 1398، ارائه مدل ساختاری به‌منظور بررسی روابط بین مؤلفه‌های مؤثر بر ارتقاء تعاملات اجتماعی در خیابان‌های پیاده مدار (مطالعه موردی: خیابان خیام و خیابان سپه قزوین)، فصل­نامه آمایش محیط، 12 (44): 125- 145.
• گِل، ی.، 1390. زندگی در فضای میان ساختمان‌ها. ترجمه شیما شصتی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی.
• گلریز، م.، 1336. مینودر یا باب الجنه قزوین. تهران: انتشارات طه. جلد اول.
• گلکار، ک.، مفهوم کیفیت سرزندگی در طراحی شهری، مجله صفه، 16(44) : 66 -75.
• مردانی، س. ف.، 1397. سرزندگی فضای شهری مدیون کارکرد تجاری، فصلنامه هنر و تمدن شرق، 20: 13-20.
• هدایت نژاد کاشی، س. م.، ‌هادیانی، ز.، حاجی نژاد، ع.، عسگری، ع.، 1398. سرزندگی شهری مفهومی میان رشته‌ای (واکاوی اصول، ابعاد و شاخص‌ها). نشریه مطالعات ساختار و کارکرد شهری، 6 (20): 75- 107.
• Anderson, M. L. & Taylor, H. F. 2008. Sociology: Understanding a Diverse Society. U.S.A: Thomson, 4^th
• Cown (Cowan), R. 2005. “the dictionary of urbanism”, street wise press
• Gehl, J. 1987. Life between Buildings. Van Nostrand Reinhold press.
• Hedayat, S. M., Hadyani, Z., hajinezhad, A., & Asgari, A. 2019. Interdisciplinary Conceptual Urban Vitality (Examining Principles, Dimensions and Indicators). Urban Structure and Function Studies, 6(20), 75- doi: 103. 22080/shahr.2019.15754.1723.
• Holuj, D. 2018. Public Spaces and Cultural Heritage in Community Projects, the Example of Warsaw. European Spatial Research and Policy, 24(2): 127- 144. doi: 10.1515/esrp-2017-0013
• Miles, M. 2007. Cities and Cultures. Routledge. New York.
• Paul, A., Sen, J. 2018. Livability assessment within a metropolis based on the impact of integrated urban geographic factors (IUGFs) on clustering urban centers of Kolkata. Cities. 74: 142-150.
• Silaci, I. & Vitova, L. 2017. Public Spaces as the Reflection of Society and its Culture. IOP Conf. Series: Materials Science and Engineering 245 (2017) 042009 doi:10.1088/1757-899X/245/4/042009
• Sills, D. L. 1968. “International Encyclopedia of SOCIAL SCIENCES”. the Macmillan Company
• Turley, A.C. 2005. Urban Culture exploring cities & culture. University of New Orleans: Pearson Prentice Hal Publication.
• behsazi.qazvin.irsquare- 19/01/2020.