بررسی ماهیت مهریه از منظر فقهای مذاهب خمسه و رویکرد امام خمینی (ره) به آن

فقه و مبانی حقوق اسلامی

دوره 16، شماره 1، خرداد 1402، صفحه 113-124   

نوع مقاله: علمی پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.3495/jiil.2023.1909703.1488

نویسندگان

مریم شعبانی^{* 1}؛ ابوالقاسم نقیبی²؛ محمد جعفری هرندی³

¹دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی،واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی ، تهران،ایران.

²(دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی ، دانشکده حقوق،الهیات و علوم سیاسی،دانشگاه آزاد اسلامی،واحد علوم و تحقیقات،تهران،ایران):نویسنده

³(دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشگاه ازاد اسلامی،واحد یادگار امام خمینی (ره) ،شهر ری، ایران)

چکیده

یکی از مؤلفه های مؤثر در مقوله توصیف و تحلیل ماهیت نکاح، جایگاه و ماهیت مهر در نکاح است.از این رو ماهیت شناسی مهر، مدخل ماهیت شناسی نکاح به شمار می رود.یعنی از دریچه شناخت ماهیت مهر به ماهیت نکاح نائل می آییم. و اما مهریه، یکی از مباحث چالش برانگیز در بین فقهای اسلامی اعم از شیعه و سنی است. در اینکه آیا نکاح جزء عقود است یا شبه آن، باید دو رویکرد مهم مورد توجه قرار گیرد. اول :رویکرد حقوقی ـ مالی که بر اساس آن، مهریه نوعی معاوضه است و جنبه اقتصادی دارد؛ بنابراین بضع، عوض مهر است و نکاح از جمله عقود معاوضی محسوب می شود. دوم: رویکرد اخلاقی ـ عاطفی که مهریه را عطیه الهی و منشا مودت و محبت می داند که نکاح از این نظر در زمره عقود معاوضی نیست.

مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی عقد نکاح و ماهیت مهریه از منظر فقهای امامیه و اهل سنت با گریزی بر رویکرد و نظر امام خمینی (ره) پرداخته و دریافته است که از دیدگاه تمامی فقها، مهریه، ماهیت مالی دارد. لذا تفاوت دیدگاه‌ها در ماهیت نکاح است. از منظر اغلب فقهای امامیه، رویکرد دوم مقبول است و عقد نکاح از عقود معاوضی نیست ؛ اما از نظر فقهای اهل‌سنت، رویکرد اول مورد توجه بوده و نکاح از جمله عقود معاوضی است و به‌تبع آن مهریه در جایگاه عوض قرار می گیرد. احکام و موارد فراوانی از این نگرشها منبعث می گردد که لازم است بررسی گردد.

کلیدواژه‌ها

مهریه؛ ماهیت مهریه؛ فقه؛ حقوق؛ ماهیت فقهی

مراجع