بررسی اثرات برنامه‌های محرومیت‌زدایی در ارتقاء پایداری اجتماعی و اقتصادی در شهرستان قلعه‌گنج، پایلوت اقتصاد مقاومتی کشور

آمایش محیط

دوره 16، شماره 60، خرداد 1402، صفحه 137-162   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

محمدطاهر رستمی¹؛ عباس ملک حسینی^{* 2}

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا و برنامه ریزی شهری، واحد ملایر، دانشگاه آزاد اسلامی، ملایر، ایران

چکیده

پژوهش حاضر با هدف بررسی اثرات برنامه‌های محرومیت‌زدایی در ارتقاء پایداری اقتصادی و اجتماعی در شهرستان قلعه‌گنج پایلوت اقتصاد مقاومتی کشور انجام شد. روش تحقیق در این پژوهش به صورت مطالعات کتابخانه‌ای و بررسی‌های میدانی می‌باشد جامعه آماری این پژوهش کل افراد شهرستان قلعه‌گنج بود که تعداد این جامعه آماری80000 هزار نفر می‌باشد و نمونه‌گیری تصادفی ساده برای تعیین تعداد افراد انتخاب شد. اطلاعات لازم جهت دستیابی به نتایج، از طریق پرسشنامه محقق ساخته صورت گرفت. به منظور تعیین پایایی پرسشنامه­ی محقق ساخته از آلفای کرونباخ استفاده شد و روایی نیز از طریق روایی محتوایی و اکتشافی بررسی شد. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار آماری spss از طریق آزمون‌های همبستگی و­ رگرسیون صورت گرفت. لازم به ذکر است که برای تحلیل اطلاعات، مورفولوژی شهر مدنظر و تحلیل ساختاری شهرستان قلعه‌گنج مورد بررسی قرار گرفت. استنتاج‌ها نشان می‌دهد که پیش‌فرض‌های مربوط به آزمون‌ها از میزان مناسب برخودارند. ارتباط محرومیت‌زدایی با ابعاد اقتصادی (پس‌انداز، اعتبارات، درآمد و اشتغال و بیمه) به ترتیب 73/0، 71/0، 61/0، 39/0 برآورد شد. ابعاد اجتماعی که شامل شبکه‌ها، مشارکت اجتماعی و همبستگی و انسجام اجتماعی به ترتیب با 67/0، 79/0 و 61/0 با محرومیت‌زدایی ارتباط دارند. ظرفیت و پتانسیل‌های شهرستان با ضریب 67/0 بر میزان موفق بودن برنامه‌های محرومیت‌زدایی اثر گذار نشان داده شد. بنابراین محرومیت‌زدایی در شهرستان قلعه‌گنج با اثرپذیری از ظرفیت بالقوه و بالفعل موجود در سطح شهرستان و حوزه نفوذ آن مدنظر نظام مدیریتی است و برای کاهش محرومیت و فقر باید بر روی این ظرفیت‌ها و پتانسل‌ها سرمایه‌گذاری صورت پذیرد.

کلیدواژه‌ها

قلعه‌گنج؛ محرومیت‌زدایی؛ پایداری اقتصادی؛ پایداری اجتماعی؛ فقر

مراجع

• ابراهیمی، م. (1395). فقر درآمدی، فقر قابلیتی و طرد اجتماعی: روندشناسی تحول مفاهیم در بررسی فقر و محرومیت. تأمین اجتماعی. سال 12، شماره45، صص 59-37.
• پورطاهری، م.، محمدی، ن، . (1393). ارزیابی و سنجش محرومیت در سطح مناطق روستایی مورد: بخش مرکزی شهرستان جوانرود. اقتصاد فضا و توسعه روستایی. 3 (3)، صص، 40-17.
• توکلی، ج. (1393). سنجش پایداری اجتماعی - اقتصادی سکونتگاه­های روستایی دهستان‌های خاوه شمالی و جنوبی، استان لرستان، » نشریه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال چهاردهم، ش 3.
• رفیعیان, مجتبی, زاهد, نفیسه. تحلیل فضایی تله‌های فقر و محرومیت شهری در شهر قم. آمایش محیط. 46-21(54).1400.14.
• جمعه پور، م. (1392). برنامه‌ریزی محیطی و پایداری شهری و منطقه ای. تهران: سمت.
• هــال، آ.، و میجلــی، ج. (1388) سیاست اجتماعی و توسعه، ترجمــه مهــدی ابراهیمــی و علیرضــا صادقــی، تهــران: انتشــارات جامعه شناســان.
• جعفریان، م.، عبدالحسینپور، ف. (1385). پایداری شهری با نگاهی به ویژگیهای شهرهای ایران«، همایش شهر برتر، طرح برتر، همدان، سازمان عمران شهرداری همدان.
• روستایی، ش.، کریم زاده، ح.، زادولی، ف. (1395). بررسی تحلیل فضایی گسترش فقر شهری در شهر تبریز طی سال‌های 1375-1385.
• محمدزاده، پ.، فلاحی، ف.، حکمتی فرید، ص. (1390). بررسی فقر و عوامل تعیین کننده آن در بین خانوارهای شهری کشور. تحقیقات مدل سازی اقتصادی، شماره 2، صص، 64-41.
• راغفر، ح.، صانعی، ل. (1394). اندازه‌گیری آسیب پذیری خانوارها در مقابل فقر در شهر تهران: یک روش شناسایی خانوارهای محروم، فصلنامه رفاه اجتماعی. دوره 10، شماره 38، صص، 427-389.
• راجرز، ر. (1384). معماران بزرگ و طراحی پایدار. مترجم: حمید حسین مردی. شماره 42، صص، 114-110.
• ستارزاده بردسیری، ز. (1395). ارزیابی شاخص­های توسعه محله­ای با رویکرد توسعه پایدار در شهرهای کوچک، مطالعه موردی: شهر بردسیر، پایان‌نامه کارشناسی ارشد دانشگاه سیستان و بلوچستان، دانشکده جغرافیا و برنامه­ریزی محیطی.
• صفایی­پور، م، .مرادی، س، .امیری، م. (1395). ارزیابی و اولویت­بندی شاخصهای توسعه پایدار شهری با استفاده از مدل تحلیل شبکه، ANP مورد شناسی: شهر زنجان، فصلنامه جغرافیا و آمایش شهری ـ منطقهای، ش 19.
• طالب، م.، پیری، ص.، محمدی، س. (1389). فراتحلیلی بر مطالعات فقر در جامعه روستایی ایران، مجله توسعه روستایی، دوره 2، شماره، 2، صص عزیزی، م. (1388). تراکم در شهرسازی، انتشارات دانشگاه تهران، چاپ چهارم.
• قدیری، م.، ضیانوشین، م. (1389). پایداری اقتصادی و رابطه آن با ویژگی­های مکانی‌ـ فضایی، فصلنامه روستا و توسعه، سال سیزدهم، ش 2.
• کلانتری، خ.، عبدالله­زاده، غ.(1391). برنامه‌ریزی فضایی و آمایش سرزمین. تهران: فرهنگ صبا.
• حاجی­پور، خ.(1385). برنامه‌ریزی محله مبنا رهیافتی کارآمد در ایجاد مدیریت شهری پایدار. نشریه هنرهای زیبا، 26، صص، 46-37.
• کاظمی، م.(1387). ارزیابی توسعه پایدار در توسعه شهری پژوهش موردی شهر قم. رساله منتشر نشده دکتری. دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده جغرافیا، گروه جغرافیای انسانی.
• لهسائی­زاده، ع. (1391). بررسی نقش محرومیت نسبی در افزایش خشونت‌های شهری مناطق حاشیه نشین مورد مطالعه: شهر کرمانشاه، مطالعات شهری، سال دوم، شماره 9 : صص، 64-21.
• نوریان، ف.، مظفری­پور، ن. (1392). ارزیابی عملکرد مدیریت محله محور با تأکید بر شاخصه­های سرمایه اجتماعی مورد پژوهی: محلات 7گانه ناحیه 1منطقه 21 شهرداری تهران. مجله معماری و شهرسازی. شماره 56.
• Devicienti, F., & Poggi, A. (2011). Poverty and social exclusion: two sides of the same coin or dynamically interrelated processes,. Applied Economics, 43(25), 3549-3571.
• D, Jones. A, Hill. T, Lindfield. T, Thomson. R, Hansell. A.L, and Shukla. Rm (2017), Inequalities in rural communities: adapting national deprivation indices for rural settings, Journal of Public Health, Volume 38, Issue 1, pp 1- 7.
• Gonzalez-Garcia, S., Manteiga, R., Moreira, M. T., & Feijoo, G. (2018). Assessing the sustainability of Spanish cities considering environmental and socio-economic indicators. Journal of Cleaner Production, 178, 599-610.
• Haron, N. (2013). On social exclusion and income poverty in Israel: findings from the European social survey. In Poverty and social exclusion around the Mediterranean Sea (pp. 247-269)
• Ige, K. (2014). The Absolute-Relative Deprivation Dichotomy in Estimating Variations in Reaction to Inequality: Comparing Antecedents of Collective Action among Disadvantaged Groups. University of Zululand P/B, 87-101.
• Zelinsky, T. (2012). “Changes in Relative Material Deprivation in Regions of Slovakia and the Czech Republic”. Department of Regional Science and Manageme Faculty of Economics Technical University Slovakia, Panoeconomicus, 3. 335-353.