شناسایی خرده‌فرهنگ‌های حاکم در سکونتگاه‌های غیر رسمی در شهرک باهنر مشهد

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 5، دوره 12، شماره 45، اسفند 1401، صفحه 127-160   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2023.702946

نویسندگان

سجاد رازقی^{* 1}؛ براتعلی خاکپور²؛ سیدحسین حسینی³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد(نویسنده مسؤول)

²دانشیار گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد

³دانشجوی دکتری گروه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، دانشگاه فردوسی مشهد

چکیده

مهمترین هدف این پژوهش، شناسایی خرده‌فرهنگ‌های حاکم، اولویت­بندی آنها با توجه به تأثیرگذاری بر منطقه و تحلیل نقش کیفی هریک از شاخص­ها بر وضعیت اجتماعی شهرک باهنر مشهد با استفاده از تحلیل مصاحبه در نرم‌افزار تحلیل متن مکس کیودا و نرم افزار آماری SPSS است. روش به کار گرفته شده، ترکیبی موازنه است که در آن برداشت اطلاعات به روش کیفی (مصاحبۀ نیمه­ساختار­­ یافته ,متن­کاوی) و تحلیل آنان براساس روش­های کمی (پرسشنامه)به دست آمده است.روش نمونه­گیری به شکل کیفی- هدفمند و با استفاده از نظرات کارشناسی 13 نفر از خبرگان اجرایی و علمی نهادهای مرتبط با شهرک باهنر که سابقه فعالیت یا کار پژوهشی داشته­اند جمع­آوری و تنظیم شده است و داده­های کیفی به دست آمده وارد نرم افزار مکس کیودا می­شود، تا بنا به محتوای متن به دست آمده؛ کدگذاری و طبقه­بندی شوند، پس از این مرحله، محتوا در قالب مؤلفه­های اصلی، فرعی و شاخص­ها استخراج می­شود. برای روایی کار و استناد به مصاحبه­های انجام شده، از آزمون توافق کوهن استفاده شده است. ضریب به دست آمده برابر با 0.614 و سطح معناداری 0.00 است که توافق ضمنی مؤلفه­ها را نشان می­دهد و در نهایت مؤلفه­های مستخرج شده از مراحل قبل، در قالب پرسشنامه تنظیم و در اختیار کارشناسان مرحلۀ قبل قرار میگیرد تا ضریب اهمیت هریک از مؤلفه ها را در شهرک باهنر نشان دهند. پرسشنامه­های به دست آمده در نرم­افزار SPSS24 وارد و با آزمون اولویت­بندی فریدمن تحلیل می­شود. با توجه به یافته­های به دست آمده می­توان ادعا کرد که مهمترین مؤلفه­های تأثیر­گذار بر وضعیت فرهنگی حاکم بر شهرک شهید باهنر مشهد به ترتیب، مؤلفه های اجتماعی، گزاره­ای، ارزشی و نگرشی­اند.در واقع هنجارهای اجتماعی بیشترین تأثیر و دیدگاه­های نگرشی، کمترین تأثیر را داشته­اند. مهمترین خرده­فرهنگ­های فرعی نیز به ترتیب اهمیت در زمینۀ نگرش و سبک زندگی (میانگین آزمون فریدمن 3.05)، پذیرش اجتماعی(2.98)، هیجان­خواهی(2.91)، عدم تمایل به آینده (2.90)، مشارکت­جویی(2.69)، لذت­جویی(2.68) و مسئولیت­پذیری (2.32)­اند. در نهایت یافته­های تحقیق در قالب تحلیل­های کیفی(هرمونتیک) تفسیر شده­اند.
 
 
 

کلیدواژه‌ها

خرده­ فرهنگ؛ سکونتگاه­های غیر رسمی؛ شهرک باهنر مشهد

مراجع

اسکندری، حسین.(1383 ). بررسی اسنادی خرده­فرهنگ­های جوانان در شهر تهران، تهران: سازمان ملی جوانان

ایراندوست، کیومرث.(1387). چشم­انداز سکونتگاه­های غیر رسمی در ناپایداری شهری، پایان‌نامۀ دکتری.شهید بهشتی

بهمنی، سجاد؛ همتی، رضا؛ ملتفت، حسین و ایزدی، اصغر.(1397). مروز نظام­مند مطالعات انجام شده در زمینۀ حاشیه­نشینی از سال 1375 تا 1396، فصلنامة علمی ـ پژوهشی رفاه اجتماعی، سال هجدهم، زمستان 97 ، شمارۀ 71

بابایی، جواد؛ هنری، فرناز؛ سوقندی، مریم و محمدیان مقدم، شهرزاد.(1394). بررسی پیامدهای حاشیه­نشینی بر نظام فرهنگی مشهد

براتی، حانیه و قرایی، مهدیه و عاکف، مهدیه.(1395). بررسی مسائل و مشکلات حاشیه­نشینی و اسکان غیررسمی در مشهد،اولین کنفرانس بین­المللی کاربرد پژوهش و تحقیق در علوم و مهندسی،تهران

پروین، ستار و درویشی فرد علی اصغر.(1394). خرده­‌فرهنگ فقر و آسیب‌های اجتماعی در محلات شهری (مطالعة موردی: محلة هرندی)

رفیعی، امیر تیمور.(1396). سیری در اوضاع اقتصادی خراسان بزرگ در عهد تیموری، نشریۀ تاریخ، دورۀ 2، شمارۀ 6، صص84-61

سهرابی، فاطمه و بسطامی، اصغر .(1392). حاشیه­نشینی و خرده­فرهنگ­های شهری حاشیه­نشینی در سنندج همایش ملی مدیریت یکپارچۀ شهری و نقش آن در توسعۀ پایدار شهری

عیسی زاده، ابراهیم، شیرانی، فرهاد و زارع، محمد.(1389). جهانی شدن و تأثیرات آن بر شهرهای جهان اسلام موردشناسی: کلانشهر مذهبی مشهد، مجموعۀ مقالات چهارمین کنگرۀ بین­المللی جغرافی­دانان جهان اسلام

عیسی زاده، کوثر.(1395). تحلیل شناخت تأثیر فرهنگ بر کالبد و طراحی شهرها با تأکید بر نظریه­های فرهنگی طراحی مجتمع­های زیستی، مجلۀ مدیریت شهری، شمارۀ 46 صص 71-96

فرانک، سید و بیرقی، محمدرحیم، بررسی تطبیقی روابط اجتماعی سبک زندگی دینی و سبک زندگی مدرن با تأکید بر جامعۀ ایران، نشریۀ پژوهش دینی، زمستان 1391، شمارۀ 25، صص64-35

فصلنامۀ برنامه ریزی و رفاه توسعۀ اجتماعی، دورۀ 7، شمارۀ 23 - شمارۀ پیاپی 23 مرداد 1394 صفحۀ 51-89

گیلبرت، آلن .(1396). شهرها، فقر و توسعه، شهر­نشینی در جهان سوم، انتشارات تهران

مجدفر، فاطمه ؛ 1384 – علل انحراف جوانان - نامۀ فرهنگ بهار، شمارۀ 55 ، ‎ چهارمین همایش ملی معماری، شهرسازی و پژوهش­های نیاز­محور با محوریت تحولات نوین و پژوهش­های کاربردی

مشتاق، ازاده .(1392). بررسی و تحلیل اسکان غیر رسمی در منطقۀ 6 شهرداری مشهد با رویکرد توانمند­سازی اجتماع­محور، وزارت علوم، تحقیقات و فناوری - دانشگاه فردوسی مشهد - دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی - 1392 - [کارشناسی ارشد]

مهندسان مشاور اساس شرق مشهد، 1392

نیمروزی، نوروز.(1385). بررسی پیامدهای حاشیه­نشینی بر نظام فرهنگی مشهد، کنفرانس ملی برنامه­ریزی مدیریت شهری مشهد دورۀ اول

یعقوب پور, شبنم و محرم, شکرانه .(1398). بررسی چالش­های فرهنگ شهر­نشینی و حاشیه‌نشینی در شهر اردبیل. دومین همایش ملی آسیب­های اجتماعی – 1398

 Albert Bandura (1971). "Social Learning Theory" (PDF). General Learning Corporation. Archived from the original (PDF)

Van Horen, Basil (2014) "Community Upgrading and Institutional Capacity Building to Benefit the Urban Poor in Asia" New Delhi: India, India Habitat Centre Volume 19, Issue1.1995.   53-60

Clary, M, R., (2008). The entrepreneuriaicity, University of Nevada, Lasvegas, Public administration   Review  , 305pp

Downer Alexander (2020) Good Governance (Guiding principles implementation) , Australia, Canberra Mailing Centre

Hassan el- Mouelhi(2020) Culture and Informal Urban Development: The Case of Cairo’s ‘Ashwa’eyat  (informal Settlements) Publisher Köster, 2014 ISBN 3895748544, 9783895748547 Length 323

Jacob Lutta, Yves Schoonjans, Aldo Lupala (2021) The Complexity of Social and Cultural Dynamics in Emerging of Collective Spaces in Unplanned Urbanisation: Learning from Mlalakuwa-Dar es Salaam Current Urban Studies, 2021, 9, 445-463

PeterKellett ,AnnGarnham(2000) The role of culture and gender in mediating the impact of official interventions in informal settlements: A study from Colombia Habitat International

Tasan-kok: T-entrepreneurial Governance (2020) challenges of large-scale property-led urban regeneration projects, Tijdschrift Voor economische en sociale geografie ,Pub,Blackwell ,vol,101,No2,pp.126-149.

Wekesa, B (2012) A review of physical and socio-economic characteristics and intervention approaches of informal settlement   Habitat International, Vol. 35, Issue 2, 238-245p.