بررسی تأثیر سبک زندگی دیجیتال بر هویت اجتماعی (مورد مطالعه: دانش‏ آموزان دختر و پسر مقطع دبیرستان شهر همدان)

مطالعات جامعه شناختی شهری

مقاله 4، دوره 12، شماره 45، اسفند 1401، صفحه 93-126   

نوع مقاله: علمی-پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/uss.2023.703009

نویسنده

صفی اله صفایی^*

استادیار گروه علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور، ایران

چکیده

هدف تحقیق حاضر، بررسی سبک زندگی دیجیتال و تأثیر آن بر هویت اجتماعی دانش‏آموزان  دختر و پسر مقطع دبیرستان شهر همدان می باشد. روش تحقیق به لحاظ هدف کاربردی، به لحاظ ماهیت توصیفی از نوع همبستگی و به لحاظ روش پیمایشی است. جامعه آماری شامل کلیه دانش‏آموزان دوره متوسطه دختر و پسر مدارس دولتی و غیر دولتی شهر همدان بود (11891 نفر) که حجم نمونه براساس فرمول کوکران 377 نفر برآورد شد و به روش نمونه‌گیری خوشه‌ای چندمرحله‏ای انتخاب شدند. به منظور گردآوری داده‏ها از پرسشنامه هویت اجتماعی صفاری‏نیا و روشن (1390) و پرسشنامه سبک زندگی دیجیتال مهاجری و فرقانی (1397) استفاده شد. روایی محتوایی پرسشنامه‏ها با نظر کارشناسان جامعه­شناسی تأیید شد. همچنین ضریب آلفای کرونباخ برای مقیاس‏ها بالاتر از 7/0 برآورد شد که بیانگر هماهنگی درونی گویه‏ها و تأیید پایایی بود. داده­ها با استفاده از آزمون تحلیل واریانس با کاربرد نرم افزار SPSS تحلیل شد. یافته‌ها نشان می‌دهد بین مؤلفه‏های متغیر سبک زندگی دیجیتال (مصرف فرهنگی، نحوه گذراندن اوقات فراغت، الگوهای خرید و فروش، الگوهای یادگیری و آموزش از راه دور، مدیریت بدن از طریق رسانه‌ها) و هویت اجتماعی در بین دانش‏آموزان دختر و پسر مقطع دبیرستان در شهر همدان رابطه وجود داشت و این رابطه معکوس است. بنابراین، هرچه افراد به سمت زندگی دیجتالی سوق پیدا کرده اند، هویت اجتماعی آنها کمرنگتر شده است و این نشان میدهد، که در این مطالعه ما با چالش این رابطه سرو کار داریم، یعنی تاثیری که سبک زندگی دیجیتال بر روی هویت اجتماعی داشته مثبت نبوده است و جنسیت هم متغیری مهمی در این رابطه ارزیابی نگردید. در تبیین این نتیجه می توان گفت، به زعم بوردیو و گیدنز شرایط عینی زندگی و موقعیت فرد در ساختار اجتماعی به تولید منش خاص منجر میشود و می تواند هویت فرد را بازنمایی یا باز تولید نماید. لذا، لازم است متناسب با امکاناتی که در جامعه برای افراد قرار میدهیم، بسترهای لازم برای احیای هویت اجتماعی نیز فراهم شود، اگر این تقدم و تاخر فرهنگی فاصله زیادی داشته باشند، موجب گسست اجتماعی و سردرگمی هویتی برای جوانان شود که عواقب آن جبران ناپذیر باشد.
 

کلیدواژه‌ها

سبک زندگی دیجیتال؛ هویت اجتماعی؛ دانش‏آموزان؛ شهر همدان

مراجع

- آهنگری، گلاله؛ ساروخانی، باقر و سلطانی‏فر، محمد. (1398). شناسایی گونه‌های هویت اجتماعی و نقش رسانه‌های نوین (اینترنت) بر این هویت‌ها (مطالعۀ موردی: جوانان شهر تهران). مطالعات راهبردی ورزش و جوانان، 18(45)، 41-59.

- باقریان فر، مصطفی؛ سیادت، علی و لهرابی، یعقوب. (1397). تبیین مؤلفه‌های هویت اجتماعی دانشجویان بر اساس استفاده از برنامه‌های پیام­رسان موبایلی (مورد مطالعه: دانشجویان کارشناسی دانشگاه اصفهان). جامعه‏شناسی کاربردی (مجلۀ پژوهشی علوم انسانی دانشگاه اصفهان)،  29(4 (پیاپی 72))، 79-98.

- باستانی داریوش. (1390). جوانان و هویت بازاندیشانه (مطالعۀ موردی دانشجویان دانشگاه شهید باهنر کرمان، مجلۀ مطالعات اجتماعی ایران، 5 (1).

- بحرانی، شعله؛ سروش، مریم وحسینی، مریم. (1390). مقایسۀ جنسیتی رابطۀ رسانه‌ها، هویت و سبک زندگی در بین جوانان شهر شیراز. فصلنامه مطالعات ملی، 12 (3)، 103-120.

- توانبخش مهرداد و همکاران. (1391). بررسی ابعاد هویتی سه­گانه در بین جوانان و نقش آن در توسعۀ فرهنگی استان آذربایجان شرقی، فصلنامۀ علمی .. و پژوهشی مطالعات توسعۀ اجتماعی ایران، سال پنجم، شمارۀ اول، زمستان 91

- جنکینز، ریچارد. (1381). هویت اجتماعی. ترجمۀ تورج یاراحمـدی. تهـران: نشـر شـیرازه، چاپ اول.

- خواجه نوری، بیژن؛ مرادخانی، مهدی و براتی، شهناز. (1397). مطالعۀ رابطۀ سبک زندگی و هویت اجتماعی زنان (مورد مطالعه: زنان شهر ایلام). دانشکدۀ علوم اجتماعی ادبیات و علوم انسانی مشهد، 151 (14)، 16-3.

- ذکائی، محمد سعید و نزاکتی، فرزانه. (1397). سبک زندگی موبیتال در جامعۀ دانشجویی. فصلنامۀ مطالعات رسانه‌های نوین، 4 (16).

- ذوالفقاری، ابوالفضل و سلطانی، الوین. (1389). بررسی رابطۀ سبک زندگی با هویت قومی جوانان: مطالعۀ موردی: شهرستان مهاباد. جامعه‌شناسی ایران، شمارۀ 2، 50-24.

- عدلی‏پور، صمد؛ بنیاد، لیلی و بردیافر، نیما. (1394). تحلیل رابطۀ سبک زندگی با هویت فرهنگی جوانان شهر تبریز. مطالعات ملی، 16 (4)، 114-93.

- فاضلی، محمد. (1382). مصرف و سبک زندگی. تهران: نشر صبح صادق، چاپ اول.

- قربان نیامیرک محله، نرجس و خزایی، کامیان. (1392). واکاوی تأثیرات فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی در هویت و سبک زندگی جوانان. مقالۀ همایش ملی پیشگامان پیشرفت، دوره 4.

- کرایب، یان. (1385). نظریۀ اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس. ترجمۀ عباس مخبر. تهران: آگه.

- کفاشی، مجید؛ پهلوان، منوچهر و عباس نژادعربی، کاظم. (1389). بررسی تأثیر سبک زندگی بر هویت اجتماعی (مطالعۀ موردی: جوانان 15-29 ساله شهر بابل). پژوهش اجتماعی، 3(9)، 139-117.

- گیدنز، آنتونی (1387). تجدد و تشخص. ترجمۀ ناصر موفقیان. تهران: نشرنی

- مهاجری، ربابه، فرقانی، محمدمهدی. (1397). رابطۀ بین میزان استفاده از شبکه­های اجتماعی مجازی و تغییر در سبک زندگی جوانان. فصلنامۀ مطالعات رسانه­های نوین، سال 4، 13، بهار.

- محسنی تبریزی علیرضا و هاشمی محمد رضا. (1390). تأثیر اینترنت بر هویت اجتماعی دانش آموزان، فصلنامۀ علمی - پژوهشی مطالعات توسعۀ . اجتماعی ایران، سال سوم، شمارۀ دوم، بهار90

- Gasser, U. & Miriam, S. (2010). Digital Lifestyle and Online Travel: Looking at the Case of Digital Natives. In: Conrady R., Buck M. (Eds.) Trends and Issues in Global Tourism. Springer, Berlin, Heidelberg.

- Goldman, Sh. & Booker, A. (2008). Mixing the Digital, Social, and Cultural: Learning, Identity, and Agency in Youth Participation. Paper prepared with support from the Edna McConnell Clark Foundation and City Year, Inc.

- Kong, E. & Wenbin, G. & Jing, L. & Ligang, W. (2012). The effect of Internet use and adolescent’s lifestyles: A national survey, Computers in Human Behavior (2012). IT and Society.Org.

- Long, A. & Tas, J. & Sunga, I. (2018). Identity in a Digital World A new chapter in the social contract. World Economic Forum 91-93 route de la Capite.

 

- Merolla, D.M. & etal (2012). Structural precursors to identity processes: The role of proximate social structures. Social psychology Quarterly, 75,149.

- Rainie, L. & Barry, W. (2012). Networked: The new social operating system. Cambridge, MA: MIT Press.

- Sonu, J. & Vibhuti, S. (2013). Changing Lifestyles Influencing Indian Consumers: Conceptualizing and Indentifying Future Directions, Global Journal of Management and Business Studies, ISSN 2248-9871, 3 (8).

- Sonu Joseph and Vibhuti Singh. (2013). Changing Lifestyles Influencing Indian Consumers: Conceptualizing and Indentifying Future Directions, Global Journal of Management and Business Studies, ISSN 2248-9878 Volume 3, Number 8.

- Terras, M. M. & Ramsay, J. & Boyle, E.A. (2015). Digital media production and identity: Insights from a psychological perspective. E-Learning and Digital Media.12(2),128-146.