تغییرات در تراز تجارت آب مجازی ایران: یک تحلیل تجزیه ساختاری

مدلسازی اقتصادی

مقاله 2، دوره 17، شماره 61، خرداد 1402، صفحه 27-46   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/eco.2023.1968378.2696

نویسندگان

نورالدین شریفی^* ؛ حسین اسماعیلی

گروه اقتصاد، دانشکده علوم اقتصادی و اداری، دانشگاه مازندران

چکیده

هدف این مقاله تعیین تغییرات در تراز تجارت آب مجازی ایران است. بدین‌منظور، با استفاده از داده-ستانده در دوره زمانی 1390 و 1395 بررسی شد. نتایج نشان داد. علی‏رغم مثبت بودن تراز تجاری در این سال‏ها، تجارت بین‏الملل سبب ورود آب مجازی به کشور شده است. با این حال، هم ارزش تراز تجاری محصولات و هم تراز تجارت آب مجازی سال 1395 در مقایسه با سال 1390 کاهش یافته است. در مجموع، علی‏رغم افزایش واردات آب مجازی به دلیل کاهش تحرک آفرینی محصولات نهایی و تغییر در سهم صادرات و واردات در تراز تجارت خارجی؛ تغییرات در تراز تجاری، شدت مصرف مستقیم آب، ساختار تولید و ساختار کالاهای مبادله شده به ترتیب بیشترین سهم را در کاهش واردات آب مجازی در تجارت خارجی ایران داشته ‏اند. 

کلیدواژه‌ها

طبقه‌بندی JEL: C67؛ P45؛ Q27 واژگان کلیدی: تحلیل تجزیه ساختاری؛ تراز تجارت آب مجازی؛ مدیریت منابع آب

مراجع

• بابازاده، حسین و سرائی‏تبریزی، مهدی. (۱۳۹۱). ارزیابی وضعیت کشاورزی استان هرمزگان از دیدگاه آب مجازی. مجله پژوهش آب در کشاورزی، ۲۶(۴)، ۴۹۹-۴۸۵.
• ترک‏زبان، بهزاد. (1395). بررسی عوامل موثر بر صادرات آب مجازی در بخش‏های مختلف اقتصاد ایران با استفاده از رویکرد تحلیل تجزیه ساختاری(SDA) براساس جداول داده-ستانده. پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه علامه طباطبائی.
• تهامی‌‌پور، مرتضی؛ صلاح ، عباس و عرب‏مازار، عباس. (1394). الگوی تجارت آب مجازی در فعالیت‏های اقتصادی استان گیلان:کاربرد جدول داده-ستانده گسترش یافته. فصلنامه علوم محیطی، 13(3)، 50-35.
• جدول داده ستانده سال 1390. (1396). مرکز آمار ایران، https://www.amar.org.ir
• جدول داده ستانده سال 1395. (1401). بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران، https://www.cbi.ir/simplelist/2861.aspx
• رحیمی آشتیانی، دلیله (1397). جنگ آب در غرب آسیا؛ تخیل یا واقعیت؟ موسسه مطالعات و تحقیقات بین‏الملل، ابرار معاصر تهران، https://tisri.org/?id=d0mxq18f
• رنجبر، احسان و فتوکیان‏، محمد رضا. (1394). بررسی روند صادرات و واردات آب مجازی در ایران، کنفرانس بین‏المللی علوم، مهندسی و فناوری محیط زیست، دانشکده محیط زیست دانشگاه تهران، اردیبهشت 1394، تهران.
• سالنامه آماری سال 1390. (1391). مرکز آمار ایران،

 https://www.amar.org.ir/english/Iran-Statistical-Yearbook/Statistical-Yearbook-2011-2012

• سالنامه آماری سال 1395. (1397). مرکز آمار ایران،

https://www.amar.org.ir/english/Iran-Statistical-Yearbook/Statistical-Yearbook-2016-2017

• عابدی، سمانه و تهامی‏پور، مرتضی. (1395). اندازه گیری و تحلیل تراز تجاری آب مجازی در بخش کشاورزی استان زنجان. مجله تحقیقات اقتصاد و توسعه کشاورزی ایران، 2(4)، 805-804.
• کیانی، غلامحسین. (1397). بررسی وضعیت تجارت داخلی و بین‏المللی آب مجازی در ایران. علوم آب و خاک، 22(1)، 125-115.
• کیانی ‏قلعه­ سرد، سروش؛ مهدویان، سیدمحمدرضا و نوربخش، مهدی. (1394). بررسی وضعیت حال و آینده صادرات آب مجازی در محصولات کشاورزی ایران. مجموعه مقالات هشتمین کنگره پیشگامان پیشرفت، 8، 349-339.

https://www.sid.ir/Fa/Seminar/ViewPaper.aspx?ID=56412

• محمدی، حمید. (1391). آثار آزادسازی تجارت بر رفاه مصرف­کنندگان و تولیدکنندگان محصولات کشاورزی مبادله آب مجازی و پایداری منابع: مطالعه موردی در استان فارس. اقتصاد کشاورزی، 6(3)، 176-145.

-          Alamri, Y., & Reed, M. (2019). Estimating virtual water trade in crops for Saudi Arabia. American Journal of Water Resources, 7(1): 16-22.

-          Brindha, K. (2019). National water saving through import of agriculture and livestock products: A case study from India. Sustainable Production and Consumption, 18: 63-71.

-          Chapagain, A. K., & Hoekstra, A. Y. (2003). Virtual water flows between nations in relation to trade in livestock and livestock products, Value of Water Research Report Series No. 13, Institute of Water Education, UNESCO-IHE.

• Chen, Z. M., & Chen, G. Q. (2013). Virtual water accounting for the globalized world economy: national water footprint and international virtual water trade. Ecological Indicators, 28: 142-149.
• Chen, W., Wu, S., Lei, Y., & Li, S. (2018). Virtual water export and import in China’s foreign trade: A quantification using input-output tables of China from 2000 to 2012. Resources, Conservation and Recycling, 132: 278-290.
• Dabrowski, J. M., Murray, K. Ashton, P. J., & Leaner, J. J. (2009). Agricultural impacts on water quality and implications for virtual water trading decisions. Ecological Economics, 68: 1074–1082.
• Dietzenbacher, E., & Los, B. (1997). Analyzing decomposition analyses. In András Simonovits and Albert E. Steenge (eds.), Prices, growth and cycles. London: Macmillan, pp. 108–131.
• Dietzenbacher, E., & Los, B. (1998). Structural decomposition techniques: Sense and sensitivity. Economic Systems Research, 10(4): 307–323.
• Feldman, S. J., McClain D., & Palmer, K. (1987) Sources of structural change in the United States, 1963–78: An input-output perspective. Review of Economics and Statistics, 69(3): 503–510.
• Feng, K., Chapagain, A., Suh, S., Pfister, S., & Hubacek K. (2011). Comparison of bottom-up and top-down approaches to calculating the water footprints of nations the water footprints of nations. Economic Systems Research, 23(4): 371-385.
• Hoekstra, A. Y. & Hung, P. Q. (2002). Virtual water trade: A quantification of virtual water flows between nations in relation to international crop trade. Value of Water Research Report Series, No. 11, IHE DELFT, The Netherland.
• Lenzen, M., & Foran, B. (2001). An input-output analysis of Australian water usage. Water Policy 3(4): 321–340.
• Qasemipour, E., Tarahomi, F., Pahlow, M., Malek Sadati, S. S. & Abbasi, A. (2020). Assessment of virtual water flows in Iran using a multi-regional input-outputan alysis. Sustainability, 12(18): 7424.
• Rose, A., & and Casler S. D. (1996). Input-output structural decomposition analysis: A critical appraisal. Economic Systems Research, 8(1): 33–62.
• Skolka J. R. (1989). Input-output structural decomposition analysis for Austria. Journal of Policy Modeling, 11(1): 45–66.
• Tian, X., Sarkis, J., Geng, Y., Qian, Y., Gao, C., Bleischwitz, R., & Xu, Y. (2018). Evolution of China's water footprint and virtual water trade: A global trade assessment. Environment international, 121(1(: 178-188.
• Yang, H., & Zehnder, A. (2007). Virtual water: An unfolding concept in integrated water resources management. Water Resources Research, 43: 1-10.
• Zehnder, A. J. B., Yang, H. & Schertenleib, R. (2002). Water issues: The need for action at different levels. Aquatic Sciences, 65: 1-20.
• Zhang, C., & Anadon, L. D. (2014). A multi-regional input–output analysis of domestic virtual water trade and provincial water footprint in China. Ecological Economics, 100: 159-172.