تحلیل مفاهیم نمادین حیوانات در اشعار مهدی اخوان ثالث بر اساس نظریه ارتباط کلامی یاکوبسن

فصلنامه تخصصی زبان و ادبیات فارسی

مقاله 3، دوره 19، شماره 33، خرداد 1402، صفحه 23-37   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

مریم سازگار^{* 1}؛ رضا اشرف زاده²

¹گروه ادبیات فارسی ، دانشکده ی علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

²استاد، گروه ادبیات فارسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

چکیده

عناصر چند معنایی از پرکاربردترین شیوه های غیر مستقیم بیان در شعر معاصر است و از آن میان، نماد، اصلی ترین شگرد هنری شاعران نوپرداز است، که همواره دستمایة آفرینش گران متعهد برای بیان مقاصد اجتماعی و سیاسی قرار می گیرد. این پژوهش ضمن بررسی نقشهای زبانی بر پایة الگوی ارتباط کلامی یاکوبسن، به تحلیل نماد های انتقادی و اجتماعی حیوانات در شعر اخوان می پردازد. اخوان به دلیل بهره گیری از نماد هایی که ریشه درفرهنگ ایران باستان دارد، تشخّص ویژه ای به شعر بخشیده است و به جهت اینکه غالباً حیوانات در شعر اخوان در مفهوم نمادین به کار رفته اند، اساس کار بر نقش فرازبانی است. مهم ترین هدف این جستار دریافت پیام های انتزاعی ومفاهیم اجتماعی و انتقادی نهفته در نماد های حیوانات و بیان مفاسد اجتماعی در ضمن اشعار میهنی شاعر نمود می یابد. یافته ها نشان می دهد نماد های اخوان بازنمایی از شرایط حاکم بر جامعه و انتقاد های شاعر از ابرقدرتها ،منفعت جویی های برخی از اقشار اجتماع و مظلومیت قشر ضعیف جامعه و ناگفته های اجتماعی و سیاسی می باشد.شیوة جمع آوری اطلاعات، کتابخانه ای و اسنادی است و جامعه آماری پژوهش شامل کلیات اشعار مهدی اخوان ثالث است. تحقیق حاضر به شیوة تحلیلی و توصیفی  مناسب  مفاهیم تعلیمی، اجتماعی، رمزی، تدوین شده است. و پیامهای اخوان در غالب اشعار، انعکاس دهندة کارکردهای فرازبانی، عاطفی ،ارجاعی وترغیبی است.

کلیدواژه‌ها

اشعار اخوان؛ انتقاد اجتماعی؛ مفاهیم رمزی حیوانات؛ ارتباط کلامی؛ یاکوبسن