اردشیر خوره: تختگاه اردشیر پاپکان

پیام باستان‌شناس

دوره 10، شماره 19، شهریور 1392، صفحه 107-120   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسندگان

رضا مهرآفرین^{* 1}؛ سرور خراشادی²؛ عباس جامه‌بزرگ³

¹دانشیار، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه مازندران، بهشهر، ایران.

²دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دوران تاریخی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

³دانش‌آموخته کارشناسی ارشد باستان‌شناسی، گروه باستان‌شناسی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

اردشیر پاپکان، بنیانگذار سلسله ساسانی به شهرسازی اهمیت فراوانی می‌­داد. وی مبادرت به ساخت تعداد زیادی شهر نمود که اکثر مورخین و جغرافیانگاران سده­‌های نخست اسلامی به آنها اشاره کرده­‌اند. بزرگترین و مهم­ترین شهر اردشیر، شهرگور یا اردشیر خوره نام داشت که در نزدیکی فیروزآباد فارس قرار دارد. این شهر که در واقع پایتخت اردشیر محسوب می­‌گردید همانند برخی از شهرهای پارتی دارای طرحی مدور بود. در میانه شهر برجی رفیع مشهور به طربال قرار داشت که مظهر الهه آب، آناهیتا بود و در مجاورت آن کاخی عظیم ساخته بودند. علاوه بر توصیف جغرافیانگاران اسلامی از بناهای مهم شهر، در سده­های اخیر نیز باستان­‌شناسان با کاوش‌­هایی که در آن انجام داده­اند، اطلاعات مفیدی از تأسیسات و چگونگی آن بدست آورده‌­اند. این شهر پس از پیروزی اردشیر بر اردوان پنجم ساخته شد و متعاقب آن کاخی باشکوه به نام کاخ اردشیر در نزدیکی شهر و در محلی خوش آب و هوا بنا گردید تا در خور شأن و شوکت شاهی چون اردشیر در پایان روزهای زندگی و کناره­‌گیری از سلطنت باشد. اردشیر قبل از پیروزی بر اردوان، بر قله رفیعی در تنگاب که دسترسی به آن بسیار دشوار بود، دژی مستحکم و استوار بنا نمود تا ضمن به چالش کشیدن شاه اشکانی و اعلام استقلال سیاسی، ارتش کوچک خود را در مقابل تهاجمات اردوان حفظ و نقشه آزادسازی ایران را در آنجا پی­‌ریزی نماید و به استحکام پایه‌­های قدرت و انسجام نیروهای نظامی خود بپردازد.

کلیدواژه‌ها

سلسله ساسانی؛ اردشیر پاپکان؛ شهرسازی؛ اردشیرخورّه؛ قلعه دختر فیروز آباد؛ طربال

مراجع