هنر صخره‌ای در زنجان: بررسی نقاشی‌های صخره‌ای آق‌داش ماه‌نشان

پیام باستان‌شناس

دوره 10، شماره 19، شهریور 1392، صفحه 133-149   

نوع مقاله: پژوهشی

نویسنده

ابوالفضل عالی^*

کارشناس ارشد باستان‌شناسی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان زنجان، ایران.

چکیده

بخش شرقی شهرستان ماه­نشان در استان زنجان، منطقه­‌ای کوهستانی با کوه‌های نسبتاً بلند و دره‌­های میان‌کوهی است. در دامنه یکی از بلندی‌های این ناحیه و در دیواره پناهگاه‌های صخره­ای موجود در رشته صخره­ای موسوم به آق­داش، نگاره‌­های جالب توجهی به تصویر درآمده است. نقاشی‌های آق‌­داش که تنها رنگین نگاره‌­های شناسایی شده در استان زنجان و احتمالاً شمال غرب ایران است، از لحاظ تنوع موضوعات نقش‌شده و تا حدودی تفاوت با سایر نقاشی‌های صخره­ای ایران، اهمیت زیادی در مطالعه نگاره­‌های صخره­‌ای ایران دارد. موضوع بیشتر نقوش آق‌­داش نقش‌مایه‌های هندسی است که در اشکال گوناگونی نقاشی شده‌­اند. علاوه بر آن، نگاره‌­های انسانی، جانوری و گیاهی از دیگر موضوعات به تصویر درآمده در پناهگاه‌های آق­‌داش است. با توجه به شباهت بسیاری از نگاره‌­های هندسی آق­داش با نقش‌مایه‌های سفال‌های دوره مس‌سنگی غرب، شمال غرب و فلات مرکزی ایران، نیز وجود تعداد اندکی سفال‌های مربوط به این دوره پیرامون پناهگاه‌های آق‌­داش، انتساب نقاشی‌های آق­‌داش به این دوره پیش از تاریخی، بیش از هر دوره دیگری محتمل است.

کلیدواژه‌ها

آق‌داش؛ پناهگاه صخره‌ای؛ رنگین نگاره؛ نقش‌مایه؛ مس‌سنگی

مراجع