شمایل نگاری نقوش گیاهی در هنر ایران باستان بر اساس نقوش مهرها و مسکوکات

باستان شناسی ایران

دوره 13، شماره 1، مرداد 1402، صفحه 46-61   

نوع مقاله: علمی

شناسه دیجیتال (DOI): 2302-1167

نویسندگان

منا منتظری هدشی¹؛ بیتا سودایی^{* 2}؛ حسین علیزاده³؛ حسن درخشی⁴

¹دانشجوی دکتری گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،واحد میانه، دانشگاه آزاد اسلامی، میانه، ایران

²گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، واحد ورامین-پیشوا، دانشگاه آزاد اسلامی، ورامین- پیشوا، ایران

³گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،واحد میانه، دانشگاه آزاد اسلامی، میانه، ایران

⁴گروه باستان شناسی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی،واحد شوشتر، دانشگاه آزاد اسلامی، شوشتر، ایران

چکیده

     بررسی متون مذهبی نشان دهنده روایات و اساطیری است که نقش پر رنگی در شکل‌گیری فرهنگ تصویری جوامع دارند؛ که به شکل نماد در آثار هنری به نمایش گذاشته شده و منجر به انتقال پیام از طریق تصویر گردیده است. بدینگونه بررسی تصاویر نمادین در آثار هنری منجربه شناخت ایدئولوژی حاکم بر جوامع میشود. یکی از تصاویر نمادین در هنر ایران باستان استفاده از  نقشمایه های گیاهی است. هدف این پژوهش شناسایی، بازخوانی و تفسیر نگاره­ های گیاهی جهت شناسایی جایگاه آنها در باورهای مذهبی، اساطیری و تداوم و پیوستگی آنان در دوران ایران باستان است. این پژوهش کیفی با رویکرد توصیفی- تحلیلی و روش کتابخانه‌ای - میدانی انجام شده است. جامعه‌ آماری مورد مطالعه شامل هشتاد مهر هخامنشی، دویست و پنجاه سکه‌  اشکانی و ششصد و نود سکه ‌ ساسانی است که با تاکید بر نقوش گیاهی مورد بررسی قرار گرفته ‌اند. نتایج نشان میدهد بین نگاره های گیاهی بکار رفته در مهرها و مسکوکات ایران باستان با باورهای مذهبی و اسطوره‌ های ایرانی پیوستگی قابل ملاحظه‌ ای مشاهده میشود. نگاره‌ های "نخل، رزت، زنبق، انار، بلوط و انگور " از نقوش پرتکرار هستند که در متون مذهبی زرتشتی به آنها پرداخته شده که نشان میدهد این نقوش از دیرباز مقدس بوده و در هنر کاربرد مذهبی داشته اند.

کلیدواژه‌ها

مسکوکات؛ مهر؛ نقوش گیاهی؛ ایران باستان؛ شمایل نگاری

مراجع