بررسی نقش اخلاق حسابداران و کیفیت حسابرسی بر شک و تردید حرفه‌ای حسابرس: آزمون نظریه‌های اخلاقی

مطالعات اخلاق و رفتار در حسابداری و حسابرسی

مقاله 2، دوره 3، شماره 2، تیر 1402، صفحه 31-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

شهرزاد سراج^{* 1}؛ رویا دارابی²

¹استادیار، گروه حسابداری، دانشکده اقتصاد و حسابداری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²دانشیار، گروه حسابداری، دانشکده اقتصاد و حسابداری، واحد تهران جنوب، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

 
هدف: هدف پژوهش حاضر بررسی نقش اخلاق حسابداران و کیفیت حسابرسی بر تردید حرفه‌ای حسابرس است.
روش: جامعه آماری پژوهش، شامل اشخاص عضو جامعه حسابداران رسمی ایران به تعداد 2565 نفر بود که با استفاده از روش نمونه‌گیری تصادفی ساده و فرمول کوکران در سطح خطای آماری 5 درصد تعداد نمونه 335 نفر برآورد گردید. ابزار گردآوری داده‌ها پرسشنامه بود که با نرخ بازگشت 56/0، به تعداد 187 دریافت شد. آزمون فرضیه‌های پژوهش با استفاده معادلات ساختاری مبتنی بر واریانس، و با استفاده از نرم‌افزار اسمارت پی.ال.اس.^[1] انجام شد.
یافته‌ها: نتایج نشان داد که بین اخلاق حسابداران و تردید حرفه‌ای، ارتباط منفی و معناداری وجود دارد. بنابراین، با ارتقای سطح اخلاق حرفه‌ای حسابداران، تردید حرفه‌ای حسابرسان نیز بهبود می‌یابد و حسابرس کار خود را با تردید و نه با سوءظن و بدگمانی به انجام می‌رساند. همچنین کیفیت حسابرسی با شک و تردید حرفه‌ای حسابرسان رابطه معنی‌داری دارد.
نتیجه‌گیری: به جامعه حسابداران رسمی پیشنهاد می‌شود به‌منظور ارتقاء سطح اخلاق حرفه‌ای حسابرسان، در برنامه‌های آموزشی خود، آموزش اخلاق را در نظر بگیرند و نظارت بیشتری بر رعایت اخلاق حرفه‌ای داشته باشند. تردید حرفه‌ای اعمال‌شده در فرآیند حسابرسی و نتایج مندرج در گزارش حسابرسی، با در نظر گرفتن مستمر در قضاوت‌های حرفه‌ای حسابرس، کیفیت حسابرسی را افزایش می‌دهد و این کیفیت بالا علاوه‌بر ایجاد حُسن شهرت برای حسابرسان مستقل، موجب افزایش اعتماد استفاده‌کنندگان از اطلاعات مالی به گزارش‌های حسابرسان می‌گردد.

کلیدواژه‌ها

 اخلاق حسابداران؛ کیفیت حسابرسی؛ تردید حرفه‌ای حسابرس؛ نظریه‌های اخلاقی؛ قضاوت حسابرس

مراجع

بیرجندی، حمید؛ خدامی‌پور، احمد؛ پورحیدری، امید (1398). بررسی تأثیر اخلاق حرفه‌ای بر تردید حرفه‌ای حسابرس. حسابداری مدیریت، دوره 12، شماره 42، ص 26-15.

خسروآبادی، طاهره؛ بنی‌مهد، بهمن (1394). پیش‌بینی بی‌اخلاقی و فساد مالی با توجه به اعتماد اجتماعی در حرفه حسابرسی. اخلاق در علوم و فناوری، دوره 10، شماره 4، ص 45-54.

خلیل‌پور، مهدی؛ کامیابی، یحیی؛ نبوی چاشمی، سید علی (1398). تأثیر رویکردهای اخلاقی حسابداران بر کیفیت اطلاعات حسابداری با نقش تعدیل‌کنندگی اندازه و اهرم مالی شرکت. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، دوره 11، شماره 43، ص 118-91.

داوری، علی؛ آرش رضازاده (1397). مدل‌سازی معادلات ساختاری با نرم‌افزار PLS. سازمان انتشارات جهاد دانشگاهی.

رجمانی، حلیمه؛ رجب دری، حسین (1395). بررسی تأثیر اخلاق حرفه‌ای بر عملکرد سازمانی در مدیران صنعتی استان فارس. حسابداری ارزشی و رفتاری، دوره 1، شماره 1، ص 53-75.

رحیمی کاکلکی، مینا؛ بنی‌طالبی دهکردی، بهاره؛ پیک فلک، جمشید (1396). عوامل مؤثر بر رعایت اخلاق حرفه‌ای حسابداران. اخلاق در علوم و فناوری، سال 12، شماره 1، ص 1-13.

رضوی، سید عباس؛ الهام‌پور، حسین؛ برکه باد، احسان (1395). بررسی وضعیت اخلاق حرفه‌ای مدیران گروه‌های آموزشی دانشگاه شهید چمران اهواز. نامه آموزش عالی، دوره 9، شماره 35، ص 54-27.

صالحی، تابنده (1395). رابطه اخلاق حرفه‌ای حسابرس و کیفیت حسابرسی. اخلاق در علوم و فناوری، سال 11، شماره 3، ص 77-86.

فرقاندوست حقیقی، کامبیز؛ بنی‌مهد، بهمن؛ حیدر، ولی لر (1393). بررسی تطبیقی ماکیاولیسم میان حسابداران، حسابرسان، پزشکان و مهندسان. پژوهش‌های حسابداری مالی و حسابرسی، سال 6، شماره 23، ص 41-53.

کمیته تدوین استانداردهای حسابداری (1388). استاندارد حسابرسی شماره 200. انتشارات سازمان حسابرسی.

گلی، علی؛ خوزین، علی؛ اشرفی، مجید؛ نادریان، آرش (1399). بررسی نقش بیمه مسئولیت اجتماعی و حرفه‌ای حسابرسان بر ریسک شهرت اخلاقی و کیفیت حسابرسی با استفاده از رویکرد دلفی و معادلات ساختاری. پژوهش‌های اخلاقی، سال 10، شماره 3، ص 195-212.

Abdelhak, E.E., Elamer, A.A., AlHares, A. &McLaughlin, C. (2019). Auditors’ ethical reasoning in developing countries: the case of Egypt. International Journal of Ethics and Systems, 35(4),
p. 558-583.

Andreas, Z.A. (2017). The Influence of Ethics, Experience and Competency toward the Quality of Auditing with Professional Auditor Sceptisism as a Moderating Variable. Social and Behavioral Sciences, 219, p. 828-832.

Belgasem- Hussain, A.A. & Hussaien, Y.I. (2020). Earnings management as an ethical issue in view of Kohlberg’s theory of moral reasoning. Journal of Financial Crime,     
https://doi.org/10.1108/JFC-11-2019-0138

Berit, G. (2015). Professional Ethics as a Part of Professional Competence of Supporting Professions. In: Book of proceedings of the international scientific conference of the international project
NIL-II-022-d, 22-23 rd, p. 41 -47.

Božović, J. (2007). Business Ethics in Banking. Economics and Organization, 4(2), p.173-182.

Enofe, A.O., Innocent Ukpebor, N. & Ogbomo, N. (2016). The Effect Of Ccounting Ethics In Improving Auditor Professional Skepticism. International Of Advanced Academic Research, 54(6), p. 1-16.

Enofe, A.O., Ukpebor, I. & Ogbomo, N. (2015). The effect of accounting ethics in improving auditor professional skepticism. International journal of advanced academic research, 1(2), p.43-58.

Gendron, Y., Suddaby, R. & Lam, H. (2006). An examination of the ethical commitment of professional accountants to auditor independence. Journal of Business Ethics, 64(1), p.169-193.

Grenier, J.H. (2010). Encouraging professional skepticism in the industry specialization era: A dual-process model and an experimental test. Unpublished Ph.D Dissertation at the University of Illinois.

Harding, N. & Trotman, K.T. (2011). Enhancing professional skepticism via the fraud brainstorming discussion outcomes. Working Paper. University of Melbourne.

He, P., Anand, A., Wu, M., Jiang, C. & Xia, Q. (2023). How and when voluntary citizenship behaviour towards individuals triggers vicious knowledge hiding: the roles of moral licensing and the mastery climate. Journal of Knowledge Management.    
https://doi.org/10.1108/JKM-05-2022-0358

Henseler, J., Ringle, Ch.M. & Sinkovics, R.R. (2009). The use of partial least squares path modeling in international marketing. In: Advances in International Marketing, (Vol. 20, pp. 277-319). https://doi.org/10.1108/S1474-7979(2009)0000020014

Hurtt, R.K. Eining, M. & Plumlee, D. (2009). Measuring professional skepticism to provide a link to skeptical behaviors. Working paper, Baylor University.

Hurtt, R.K., Brown-Liburd, H., Earley, C.E. & Krishnamoorthy, G. (2013). Research on auditor professional skepticism: Literature synthesis and opportunities for future research. Auditing: A Journal of Practice & Theory, 32 (Suppl. 1), p. 45-97.

Keller, A.C., Smith, K.T. & Smith, L.M. (2007). Do gender, educational level, religiosity, and work experience affect the ethical decision-making of U.S. accountants? Critical Perspectives on Accounting, 16(4), p. 14-25.

Kohlberg, L. (1969). Stages in the Development of Moral Thought and Action. Holt Rinehart and Winston, 14(5), p. 24-35.

Low, M., Davey, H. & Hooper, K, (2008). Accounting Scandals, Ethical Dilemmas and Educational Challenges. Critical Perspectives on Accounting, vol.19, p. 222-254.

Mai, Y., Zhang, W. & Wang, L. (2019). The effects of entrepreneurs’ moral awareness and ethical behavior on product innovation of new ventures: Evidence from China. Chinese Management Studies, 13(2), p. 421-446.

McBee-Black, K. (2023). Duty to all: exploring the role of moral duty in the development of adaptive apparel design innovations. Journal of Fashion Marketing and Management, 27(4),
p. 683-696.

McCormack, B. & Watts, T. (2011). Acquistion of auditing skills: enhancing skepticism, problem solving and beyond on the fraud continuum. Working Paper. University Of Wollongong.

McGarry, D. (2012). The Effect of Independence, Integrity, Professionalism, and Professional Skepticism on the Accuracy of Giving Audit Opinion. Advances in Economics, Business and Management Research, vol.127.

Oboh, C.S. (2019). Personal and moral intensity determinants of ethical decision-making: A study
of accounting professionals in Nigeria. Journal of Accounting in Emerging Economies, 9(1),
p. 148-180.

Oraka A.O. & Okegbe, T.O. (2015). The Impact of Professional Accounting Ethics in Quality Assurance in Audit. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 5(8).

Paramita, W., Septianto, F., Escadas, M., Arnita, D. & Nasution, R.A. (2023). The effects of organizational positioning and donation recognition on charitable giving: insights from moral foundations theory. Asia Pacific Journal of Marketing and Logistics, 35(5), p. 1093-1111.

Quadackers, L., Wright, A. & Groot, T. (2009). Auditors’ Skeptical Characteristics and Their Relationship to Skeptical Judgments and Decisions. VU University Amsterdam, 24(6), p. 50-70.

Velayutham , S. (2003). The accounting professions code of ethics: Is it a code of ethics or a code of quality assurance? Critical Perspectives on accounting, No.14, p.483-503.