تفسیر و تحلیل شعر ستایشی (تا پایان قرن هشتم)

تفسیر و تحلیل متون زبان و ادبیات فارسی (دهخدا)

دوره 15، شماره 57، مهر 1402، صفحه 355-385   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/dk.2023.704835

نویسندگان

علی بازوند^{* 1}؛ آرش امرایی²

¹استادیار دانشگاه فرهنگیان شهرکرد، شهرکرد، ایران.

²استادیار دانشگاه علوم و فنون دریایی خرمشهر، خرمشهر، ایران.

چکیده

بخش قابل توجهی از شعر فارسی را شعر ستایشی در برمی‌گیرد؛ که کم­تر شاعر  فارسی زبانی را می­توان یافت که گونه­ای از اشعار ستایشی در دیوانش یافت نشود؛ اما داوری در مورد شعر ستایشی، اغلب منفی بوده‌است و بسیاری از مخاطبان شعر فارسی، برای شعر ستایشی ارزش قابل توجهی متصور نیستند؛ از این رو پژوهشگران، ادبیات­شناسان و مخاطبان شعر، غالبا شعر ستایشی را از نظر دور نگه داشته، چندان عنایتی به آن نمی‌کنند؛ همین پیش داوری، جایگاه شعر ستایشی را متزلزل کرده‌است. شعر ستایشی بدون در نظر گرفتن شرایط سیاسی و اجتماعی آن زمان، با معیارهای امروزی داوری می‌شود؛ این برخورد با شعر ستایشی، موجب شده‌است که این بخش از ادبیات فارسی با وجود ارزش­های غیرقابل انکارش، نادیده انگاشته، تحقیقات اندکی در این مورد انجام شود؛ در این مقاله ابتدا تصویری روشن از شعر ستایشی ارائه می­شود، سپس به بررسی ساختار آن می­پردازیم و در پایان نیز برخی از مهم­ترین ارزش­ها و کارکردهای شعر ستایشی را فهرست­وار ذکر می­کنیم و نشان می‌دهیم که شعر ستایشی ارزش‌های غیر قابل انکاری دارد که نمی‌توان به راحتی از آن‌ها چشم پوشید.

کلیدواژه‌ها

شعر؛ ستایشی؛ تحلیل؛ تفسیر؛ قرن هشتم

مراجع

کتاب‌ها انوری، محمد بن محمد (1389) دیوان انوری، با مقدمه سعید نفیسی وبه اهتمام پرویز بابایی، تهران: موسسه انتشارات نگاه. خاقانی شروانی، افضل الدین بدیل بن علی نجار (1374) دیوان خاقانی، به تصحیح سید ضیاء الدین سجادی، تهران: نشر زوّار. دهخدا، علی اکبر (1377) لغت نامۀ دهخدا، تهران: موسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران. رزمجو، حسین (1385) انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد. رودکی، جعفر بن محمد (1387) دیوان رودکی، به تصحیح دکتر نصرالله‌امامی، تهران: انتشارات موسسه تحقیقات و توسعه علوم انسانی. زرقانی، سید مهدی (1388) تاریخ ادبی ایران و قلمرو زبان فارسی، تهران: سخن. زرین کوب، عبدالحسین (1363) سیری در شعر فارسی، تهران: انتشارات نوین. زرین کوب، عبدالحسین (1372) شعر بی دروغ شعر بی نقاب، تهران: علمی. سنائی غزنوی، ابوالمجد مجدودبن آدم (1388) دیوان سنائی، به سعی و اهتمام مدرس رضوی، تهران: انتشارات سنائی. شمیسا، سیروس (1387) انواع ادبی، تهران: نشر میترا. فرّخی سیستانی، علی بن جولوغ (1388) دیوان فرخی، به کوشش سیّد محمد دبیر سیاقی، تهران: انتشارات زوّار. قیس رازی، شمس الدین محمد (1388) المعجم فی معاییر اشعار العجم، به تصحیح علامه محمد عبدالوهاب قزوینی و تصحیح مجدّد مدرس رضوی و تصحیح مجدّد سیروس شمیسا، تهران: نشر علم. محجوب، محمد جعفر (1345) سبک خراسانی در شعر فارسی، تهران: دانشگاه تربیت معلم. مختاری غزنوی، سرج الدین عثمان (1336) دیوان مختاری، تهران: انتشارات علمی‌. نعمانی هندی، شبلی (1368) شعر العجم یا تاریخ شعرا و ادبیات ایران، ترجمه سید محمد تقی فخر داعی گیلانی، تهران: انتشارات دنیای کتاب. وزین‌پور، نادر (1374) مدح داغ ننگ بر سیمای ادب فارسی، تهران: انتشارات معین. وطواط، رشیدالدین (1339) دیوان رشیدالدین وطواط، با مقدمه و تصحیح سعید نفیسی، تهران: کتابخانه بارانی. مقالات شفیعی کدکنی، محمدرضا. (1383). شناور شدن زبان و ارتباط آن با خودکامگی. اطلاعات سیاسی و اقتصادی، 19(207 و 208)، 46-61. شهیدی، سید جعفر. (1342). گوهری در خلاب یا غباری بر فلک؟. یغما، 16(188)، 561-564.