مسئولیت مدنی دولت در حفظ سلامت شهروندان از منظر فقه شیعه، حقوق شهروندی و اسناد بین‌الملل

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 72، شهریور 1402، صفحه 11-29   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.705520

نویسندگان

حسین اسماعیل زاده¹؛ دکتر عباس مقدری امیری^{* 2}؛ عبدالحمید مرتضوی³

¹دکتری رشته حقوق خصوصی، واحد ساری، دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.

²استادیار، گروه حقوق، واحد جویبار، دانشگاه آزاد اسلامی، جویبار، ایران.

³استادیار گروه حقوق خصوصی، واحد ساری دانشگاه آزاد اسلامی، ساری، ایران.

چکیده

حق بر سلامت و درمان به عنوان یکی از تعهدات دولت، بستر لازم را در جهت اجرای بهتر فراهم می‌کند و شهروندان نیز به نحو احسن قادر خواهند بود تا به حقوق قانونی خود دست یابند. دولت‌ها در جهت حفظ سلامت شهروندان دارای تکالیفی می‌باشند و در صورتی که دولت به تعهدات خویش عمل نکرده و سبب ورود خسارت به شهروندان شود، بدون شک دولت باید خسارات وارده را جبران نماید. علی‌الخصوص که دولت در تامین بهداشت عمومی‌و رفع نیازهای درمانی، مطابق میثاق ملت و دولت و توافقات و تعهدات بین­المللی کاملاً دارای مسئولیت است. لذا مسئولیت مدنی دولت به معنای مسئولیت ناشی از فعالیت‌های دولت می‌باشد. بنابراین در مقاله حاضر بیان خواهد شد، مسئولیت دولت ممکن است ناشی از عدم انجام وظایف در قبال مردم، مطلوب نبودن انجام وظایف و یا تاخیر در انجام وظایف و تعهدات دولت در برابر مردم باشد. بنابراین مسئولیت مدنی دولت ممکن است ناشی از عملکرد دولت یا کارمندان دولتی باشد که در بروز عواملی که سلامت مردم را تحت شعاع قرار می‌دهد، نقش داشته‌اند، یا در شرایطی که توان پیشگیری از آن یا حل آن را داشته‌اند، به این کار مبادرت نورزیده‌اند.

کلیدواژه‌ها

فقه شیعه؛ مسئولیت مدنی دولت؛ حق سلامت؛ حقوق شهروندی؛ اسناد بین الملل

مراجع

 منابع فارسی

1. باریکلو، علیرضا، (1394)، مسئولیت مدنی، بنیاد حقوقی میزان، تهران، چاپ ششم.
2. جعفری لنگرودی، محمد جعفر، (1391)، مبسوط در ترمینولوژی حقوق، انتشارات گنج دانش، جلد سوم، تهران، چاپ پنجم.
3. صفایی، سیدحسین و رحیمی‌، حبیب ا...، (1395)، مسئولیت مدنی، انتشارات سمت، ویراست سوم، تهران، چاپ نهم.
4. عباسلو، بختیار، (1394)، مسئولیت مدنی با نگرش تطبیقی، نشر بنیاد حقوقی میزان، تهران، چاپ دوم.
5. کاتوزیان، ناصر، (1390)، دوره مقدماتی حقوق مدنی وقایع حقوقی - مسئولیت مدنی، نشر شرکت سهامی‌انتشار، تهران، چاپ ششم.
6. محقق داماد، سید مصطفی، (1391)، قواعد فقه 1، (بخش مدنی)، مرکز نشر علوم انسانی، تهران، چاپ سی و ششم.
7. مرتضوی، عبدالحمید، (1392)، حقوق تعهدات- تعهد به وسیله و به نتیجه، انتشارات جنگل، تهران، چاپ دوم.
8. مهرپور، حسین، (1383)، نظام بین‌المللی حقوق بشر، انتشارات اطلاعات، تهران، چاپ دوم.
9. هاشمی، سید محمد، (1388)، حقوق اساسی جمهوری اسلامی‌ایران، انتشارات بنیاد حقوقی میزان، تهران، چاپ نهم.

2) منابع عربی

1. احسایى، محمدبن على بن ابراهیم، (1403 ه.ق.)، عوالى اللئالی، جلد اول، نشر مطبعة سیدالشهداء، قم، چاپ اول.
2. انصاری، شیخ مرتضى، (1420 ه.ق.)، مکاسب؛ مجمع الفکر الاسلامى، قم، چاپ دوم.
3. حکیم، سیدمحمدتقى، (1417 ه.ق.)، الفتاوى المیسرة وفق فتاوى السیدعلى السیستانى، مؤسسة آل البیت، قم، چاپ اول.
4. طوسی، محمدبن حسن، (1387)، المبسوط، المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، تهران، چاپ سوم.
5. شیخ طوسی، ابو جعفر محمد بن الحسن، (1390ه.ق.)، استبصار، جلد چهار نشر، دارالکتب الاسلامیه، تهران.

3) منابع انگلیسی

1. El Menyawi, Hassan, (2003), Public Tort Liability: Recommending an Alternative to Tort Liability and No-Fault Compensation, Global Jurist Advances, Volume 3, Issue 1, Article 1.
2. Stewart, Richard B, (2000), “Regulatory Compliance Preclusion of Tort Liability: Limiting the Dual-Track System”, Georgetown Law Journal, Vol. 88, Issue 7.
3. Urbina, Sebastian, (2005), “What Is Legal Philosophy?”, Vol. 18, No. 2.

ب) مقالات

1. آقاباباییان، حمیدرضا، همه‌گیری کرونا از دیدگاه حقوقی و حق بر سلامت شهروندان، نشریه خبر آنلاین، (1398).
2. آل‌کجباف، حسین؛ انصاریان، مجتبی، تأثیر تحریم‌های یک ‌جانبه و چندجانبه بر ایران از منظر حق بر سلامت شهروندان ایرانی، فصلنامه حقوق پژشکی، جلد 8، شماره 29، (1393).
3. احسان­بخش، غفار؛ بابایی، داریوش، مسئولیت مدنی تولیدکنندگان و توزیع‌کنندگان دارو، مجله تازه‌های حقوقی، دوره اول، شماره اول، (1395).
4. السان، مصطفی، مسئولیت مدنی دولت در قبال بیماری های واگیردار (بررسی موردی: کووید 19)، فصلنامه تحقیقات حقوقی - ویژه نامة حقوق و کرونا، دوره 23، (1399).
5. جاوید، احسان؛ نیاورانی، صابر، 1. قلمرو حقِ سلامتی در نظام بین­المللی حقوق بشر، فصلنامه پژوهش حقوق عمومی، سال پانزدهم، شماره 41، (1392).
6. حسینی، سید هادی، مسئولیت تبعی دولت در جبران ضرر های بلاجبران وارده به شهروندان، فصلنامه تحقیقات حقوقی تطبیقی ایران و بین الملل دانشگاه آزاد اسلامی، دوره 8، شماره 28، (1394).
7. صالحی مازندرانی، محمد، مسئولیت مدنی دولت از دیدگاه فقهی، مجله حقوق اسلامی، سال 8، شماره 30، (1390).
8. عباسی، محمود؛ رضایی، راحله، حق بر سلامت از منظر اخلاق زیستی و حقوق بشر، همایش ملی حقوق و اخلاق در زیست فناور، (1389).
9. عباسی، محمود؛ رضایی، راحله؛ دهقانی، غزاله، مفهوم و جایگاه حق بر سلامت در نظام حقوقی ایران، فصلنامه حقوق پزشکی، سال هشتم، شماره سی‌ام، (1393).
10. فخارطوسی، جواد، عدالت علوی در گردآوری و هزینه‌سازی بیت‌المال، نامه مفید، سال هفتم، شماره 27، (1380