نسبت ثبت تأسیس شرکت ها در ایران با امنیت حقوقی با نگاهی به فقه امامیه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 72، شهریور 1402، صفحه 30-52   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.705521

نویسندگان

هژیر تک^{* 1}؛ محمدرضا پاسبان²

¹دانشجوی دکتری گروه حقوق خصوصی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

²دانشیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران.

چکیده

مقررات ثبت شرکت­ها در قوانین حوزه تجارت، با هدف حفظ حقوق شرکا و سهامداران نسبت به یکدیگر، تأمین امنیت حقوقی و قضایی اشخاص ثالث در روابط معاملاتی و اقتصادی و تسهیل کنترل فعالیت شرکت‎ها توسط دولت، تحت دو سیستم اعلامی و تأسیسی مطرح می­باشند. بررسی مدارک نشان می­دهد در روند عملی، ظاهراً مرجع ثبت شرکت‎ها، از نظام اعلامی پیروی می‎نماید، در حالی که در روند تئوری، ذیل مواد متعدد، به وظیفه نظارتی و تأسیسی مرجع ثبت شرکت‎ها اشاره شده است. عدم شفافیت سیستم منتخب در این زمینه، منجر به عدم مسئولیت نسبت به صحت مدارک و اظهارات متقاضیان گردیده و اگر شرکت مغایر با موازین قانونی، تشکیل و ثبت گردد، هر ذی‎نفعی می‎تواند ابطال را از محکمه طلب کند. این مقاله درصدد است، به روش توصیفی – تحلیلی و با روش گردآوری کتابخانه ای – اسنادی و بررسی رویه عملی محاکم و نگاه فقه امامیه به این جوانب این موضوع، مشخص نماید که با عنایت به ماهیت و آثار عقد شرکت در فقه و روح کلی مواد مربوطه در قوانین این حوزه و رویه قضایی جاری، ثبت شرکت‎ها و تغییرات آنها در مرجع ثبت شرکت‎ها جز در موارد منصوص معدود، اعلامی بوده و ثبت شرکت‎ها مسئول صحت موضوع ثبت شده نیستند و به نظر می­رسد، توجه و اهتمام به نظام تأسیسی از راه‏های اصلاح روند حاضر است.

کلیدواژه‌ها

شرکت؛ ثبت شرکت ها؛ امنیت حقوقی؛ تأسیس شرکت

مراجع

• آیین‎نامه اجرایی قانون احداث پروژه‎های عمرانی بخش راه و ترابری از طریق مشارکت بانک‎ها و سایر منابع پولی و مالی کشور مصوب 7/2/1367.
• آیین‎نامه اجرایی قانون ممنوعیت به‎کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب 19/2/1378.
• آیین‎نامه چگونگی تملک اموال غیرمنقول توسط اتباع خارجی غیرمقیم در جمهوری اسلامی ایران در 19/9/1374 مصوب هیأت وزیران.
• آیین‎نامه نامگذاری شهرها، خیابان‎ها، اماکن و مؤسسات عمومی مصوب 6/9/1375 شورای عالی انقلاب فرهنگی.
• ابن بابویه (شیخ صدوق)، محمد بن على (1413)‌، من لا یحضره الفقیه. جلد3. قم: دفتر انتشارات اسلامی.
• ابن حمزه طوسى، محمد بن على ( 1408)، الوسیله الی نیل الفضیلة. قم: کتابخانه عمومی آیت‌الله‌مرعشی نجفی(ره).
• ابن­رافعه، نجم الدین احمد بن محمد (1430)، کفایته التنبیه (شرح التنبیه). جلد10. بیروت: دارالکتب العلمیه.
• اسکینی، ربیعا، (1385)، حقوق تجارت: شرکت‎های تجاری. جلد 1. تهران: سمت.
• --------- (1386)، حقوق تجارت: کلیات، معاملات تجاری، تجار و ساماندهی فعالیت تجاری. تهران: سمت.
• اصفهانی (کمپانی)، محمدحسین (1419)، حاشیه المکاسب. جلد 3. قم: دارالاحیاء.
• افتخاری، جواد، (1386)، حقوق تجارت، 2: شرکت‎های تجاری. تهران: ققنوس.
• انصاری، مرتضی (1419)، الرسائل (فرائد الاصول). قم: مجمع الفکر الاسلامی.
• حرّ عاملى، محمد بن حسن (1409)، وسائل الشیعة. جلد 25. قم: مؤسسه آل البیت علیهم السلام، اول.
• حسینی تهرانی، سید مرتضی (1365)، شرکت و مفاهیم آن و مختصات شرکت مدنی. فصلنامه حق، شماره 7.
• حسینی عاملی، سید محمدجواد (1391)، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة. جلد 20. قم: موسسه نشر اسلامی.
• حکمت­نیا، محمود (1382)، آرای عمومی (مبانی اعتبار و قلمرو). تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلام.
• حمید، عبدالسلام (1393)، جزوه آموزشی ثبت شرکت‎ها. تهران.
• صدر، سید محمّد باقر (1429)، الدروس فی علم الاصول. جلد 1. قم: دار الصدر.
• طوسی، محمدبن حسن (1407)، الخلاف. جلد3. قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
• .......................، (1387)، المبسوط فی فقه الامامیة. جلد2. تهران: المکتبة المرتضویة.
• عاملى (شهید ثانى)، زین الدین بن على (1413)، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام. جلد4. قم: مؤسسة المعارف الإسلامیة، اول.
• عبادی، محمد علی، (1392)، حقوق تجارت. تهران: کتابخانه گنج دانش.
• عمید زنجانی، عباسعلی (1382)، موجبات ضمان. تهران: نشر میزان.
• عیسایی تفرشی، محمد، (1386)، مباحثی تحلیلی از حقوق شرکت‎های تجاری. جلد 2. تهران: دانشگاه تربیت مدرس.
• فخرالمحققین حلّى، محمد بن حسن بن یوسف (1387)، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد. جلد2. قم: مؤسسه اسماعیلیان، اول.
• قانون اصلاح قانون نظام صنفی مصوب 13/4/1359 شورای انقلاب مصوب 31/2/1386.
• قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران مصوب 24/6/1370 .
• قانون پولی و بانکی کشور مصوب 18/4/1351.
• قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‎گری مصوب 30/3/1350.
• قانون تجارت.
• قانون تشکیل شرکت پست جمهوری اسلامی ایران مصوب 3/8/1366.
• قانون راجع به اموال غیرمنقولاتباع خارجی مصوب 16 /3/1310 .
• قانون راجع به ثبت شرکت‎ها مصوب 2/3/1310.
• قانون مدنی.
• قانون ممنوعیت به‎کارگیری اسامی، عناوین و اصطلاحات بیگانه مصوب 14/9/1375.
• قانون وظایف وزارت امور خارجه مصوب 20/1/1364.
• کاویانی، کورش، (1391)، حقوق تجارت (2): حقوق شرکت‎های تجارتی. تهران: نشر میزان.
• کرکـى عاملی (محقق ثانی)، علـى (1414)، جـامع المقاصـد فـی شـرح القواعـد. جلد 8. قم: مؤسـسه آل البیت (ع).
• کوه­کمره­ای، محمد (1409)، کتاب البیع. قم: دفترانتشارات اسلامی وابسته به حوزه علمیه ق.
• لایحه اصلاح قسمتی از قانون تجارت مصوب 24/12/1347.
• محدث نوری، میرزا حسن (1408)، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل. جلد 16. بیروت: موسسه آل البیت (ع).
• موسوی خمینی، سید روح الله (1372)، بدایع الدرر فى قاعده النفى الضرر. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
• ....................... (1409)، البیع. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره).
• .......................(1392)، تحریر الوسیله. جلد1. تهران: موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
• نجفی (کاشف الغطاء)، محمدحسین (1359)، تحریرالمجله. تهران: مکتبه النجاح.
• نجفى، محمد (1409ق)، جواهر الکلام فی شـرح شـرائع الإسـلام. جلد26. لبنان: دارإحیـاءالتراث العربی.
• نیک نژاد، جواد (1390)، جایگاه حقوقی مدیران شرکت­های سهامی در فقه، حقوق ایران و انگلستان. فصلنامه پژوهش­های فقه و حقوق اسلامی، دوره 7، شماره 25، صفحات 200-169.