بررسی فقهی و حقوقی سلب امنیت شهروندی در هوش مصنوعی

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 72، شهریور 1402، صفحه 74-101   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.705642

نویسندگان

سید مجتبی حکیم^{* 1}؛ سید حسین ابراهیمیان²

¹دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد بابل، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

²استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد قائمشهر، دانشگاه آزاد اسلامی، بابل، ایران.

چکیده

نوشتار حاضر در رابطه با دخالت هوش مصنوعی در امنیت و حقوق شهروندی است. این موضوع می تواند در جهات مختلف مورد بررسی قرار گیرد، مانند ایجاد امنیت توسط هوش مصنوعی در حقوق شهروندی، سلب امنیت شهروندان به وسیله ی هوش مصنوعی، ارائه راهکار جبران خسارت در سلب حقوق شهروندی توسط هوش مصنوعی. در این مقاله تنها به موضوع سلب امنیت شهروندان اشاره شده و دو موضوع دیگر مقاله ای مستقل می طلبد. روش کار در این تحقیق، بر مبناء تحلیل محتوا بوده و داده ها به صورت کتابخانه ای با مراجعه به آراء فقهی و حقوقی جمع آوری گردید. بزه کاران با استفاده از هوش مصنوعی می توانند اقدام به سلب امنیت و حقوق شهروندان نمایند، از آنجا که در کشور ما قانون خاصی برای جرائم در هوش مصنوعی وجود ندارد و بعضی می اندیشند جرائم رایانه ای می تواند پاسخگوی موضوع حاضر باشد در حالی که چنین نیست، لذا نگارندگان با تنقیح مناط و بهره گیری از ادله شرعی به موضوع جرم انگاری در سلب امنیت و آسایش شهروندان پرداخته اند. نتیجه ی حاصله از تحقیق آن که سالب امنیت و آسایش شهروندان با استفاده از ابزار هوش مصنوعی محارب و مفسد فی الارض است و در صورت اقدام به آن مستحق اعمال مجازات محارب خواهد بود.

کلیدواژه‌ها

امنیت؛ سلب آسایش؛ شهروندان؛ محاربه. هوش مصنوعی

مراجع

قرآن کریم،

آلعصفور بحرانى، یوسف بن احمد بن ابراهیم، (1405 ق)، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، مصحح محمد تقى ایروانى- سید عبد الرزاق مقرم، ناشر دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، چاپ اول.

ابن أبی جمهور، محمد بن زین الدین‏، (1405 ق)، عوالی اللئالی العزیزیة فی الأحادیث الدینیه، مصحح مجتبی عراقى، ناشر دار سید الشهداء للنشر، قم، چاپ اول.

ابن ادریس حلّى، محمد بن منصور بن احمد، (1410 ق)، السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، ناشر دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، چاپ دوم.

استورات، راسل – نورویگ، پیتر، (1394 ش)، هوش مصنوعی، مترجم عین الله جعفر نژاد قمی، ناشر علوم رایانه، بابل، چاپ هفتم.

اصفهانى، سید ابو الحسن‌، (1422 ق)، وسیلة النجاة‌، (شارح سید روح الله موسوی خمینی، ناشر مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى قدس سره‌، قم، چاپ اول.

اصفهانی، محمدحسین کمپانی،  (1374ق) نهایه الدرایه فی شرح الکفایه، سید الشهداء، قم

ایزدی فرد، علی اکبر – حسین نژاد، سید مجتبی، (1395 ش)، بررسی افساد فی الارض اینتترنتی، مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بابل، سال دوازدهم، شماره 44.

بادکوب هاى، شیخ صدرا، (1418 ق)، هدایة الأصول فی شرح کفایة الأصول، ناشر چاپخانه العلمیه، قم، چاپ اول.

بحرانى، محمد سند، (1415 ق)، سند العروة الوثقى - کتاب الطهارة، ناشر انتشارات صحفى، قم، چاپ اول.

تبریزى، جواد بن على، (1428 ق)، تنقیح مبانی الأحکام- کتاب الدیات‌، ناشر دار الصدیقة الشهیدة سلام الله علیها، قم، چاپ اول.

تجلیل تبریزى، ابو طالب، (1379 ش)، التعلیقة الاستدلالیة على تحریر الوسیلة،، ناشر موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینى(ره)، تهران، چاپ اول.

جوهرى، اسماعیل بن حماد، (1410 ق)،الصحاح- تاج اللغة و صحاح العربیة، مصحح احمد عبد الغفور عطار‌، ناشر دار العلم للملایین، بیروت، چاپ اول.

حر عاملی، محمد بن حسن،(1409ق)، تفصیل وسایل الشیعه الی تحصیل مسایل الشریعه، موسسه آل البیت(ع)9، قم

حسینی شیرازی، سید محمد، (1366 ش)، موسوعة استدلالیة فی الفقه الاسلامی، ناشر مؤسسه الفکر الاسلامی، قم، چاپ اول.

رضایى اصفهانى، محمدعلى، (1387 ش)، تفسیر قرآن مهر، ناشر پژوهشهاى تفسیر و علوم قرآن، قم، چاپ اول.

سبحانى تبریزى، جعفر، (1377 ش)، نظام اخلاقى اسلام: تفسیر سوره مبارکه حجرات‏، ناشر بوستان کتاب، قم، چاپ هشتم.

سیوری حلّى، مقداد بن عبدالله، (1388 ش)، کنز العرفان فی فقه القرآن، مترجم عبد الرحیم عقیقی بخشایشى، ناشر نوید اسلام، قم، چاپ چهارم.

شیخ الشریعه اصفهانى، فتح اللّه بن محمد جواد نمازى، (1410 ق)، قاعدة لا ضرر، مصحح یحیی ابوطالبی عراقی، ناشر دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، چاپ اول.

صدر، سید محمد باقر، (1418ق)، دروس فی علم الاصول، موسسه النشر الاسلامی، قم

طباطبایی، سید محمدحسین، (1374 ش)، المیزان فی تفسیر القرآن، مترجم سید محمدباقر موسوی،  ناشر جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، چاپ پنجم.

طباطبایی قمی، تقی، (1371 ش)، آراؤنا فی اصول الفقه، ناشر محلاتی، قم، چاپ اول.

طوسى، محمد بن حسن‏، (1407 ق)، تهذیب الأحکام، مصحح حسن الموسوی الخرسان، ناشر دار الکتب الإسلامیه‏، تهران چاپ چهارم.

طوسى، محمد بن حسن (1375 ق)، الاقتصاد الهادی إلى طریق الرشاد، ناشر انتشارات کتابخانه جامع چهل‌ستون، تهران، چاپ اول.

طوسى، محمد بن حسن، (1387 ق)، المبسوط فی فقه الإمامیة، مصحح سید محمد تقى کشفى، ناشر المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، تهران، چاپ سوم.

عاملى (شهید ثانى)، زین الدین بن على، (1410 ق)، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، مصحح سید محمد کلانتر، ناشر کتابفروشى داورى، چاپ اول.

علامه حلی، حسن بی یوسف،(1413ق)، قواعد الاحکام فی معرفه الحلال و الحرام، دفتر انتشارات اسلامی، قم

عظیم زاده، شادی، (1393 ش)، کمک حافظه حقوق جزای عمومی، ناشر دوراندیشان، تهران، چاپ یازدهم.

فاضل موحدى لنکرانى، محمد، (بیتا)، تفصیل الشریعة، ناشر مرکز فقهی ائمة اطهار( ع)، قم، چاپ دوم.

فاضل هندى، محمد بن حسن، (1416 ق)، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، ناشر دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه، قم، چاپ اول.

فخرالمحققین، محمد بی حسن،(1387ق)، ایضاح الفواید فی شرح مشکلات القواعد، موسسه اسماعیلیان، قم

فیض، علیرضا، (1376ش)، مقارنه و تطبیق در حقوق جزای عمومی اسلام، ناشر سازمان چاپ و انتشارات فرهنگ و ارشاد اسلامی، تهران، چاپ چهارم.

فیض کاشانی، محمد محسن ابن شاه مرتضی، (1372 ش)، المحجة البیضاء فی احیاء الاحیاء، ناشر بنیاد پژوهشهای اسلامی، مشهد، چاپ اول.

فیض کاشانى، محمد محسن ابن شاه مرتضى، (بیتا)، سفینة النجاه، مترجم محمد رضا درودیان‌ تفرشی، بینا، چاپ اول‌.

قطب الدین راوندى، سعید بن عبداللّه، (1405 ق)، فقه القرآن، ناشر انتشارات کتابخانه آیة الله مرعشى نجفى رحمه الله‌، قم، چاپ دوم.

کاشف الغطاء النجفی، محمد حسین بن على بن محمد رضا، (1359 ق)، تحریر المجلة، ناشر المکتبة المرتضویة، نجف اشرف، چاپ اول.

کلینى، محمد بن یعقوب بن اسحاق، (1407 ق)، الکافی، مصحح علی اکبر غفارى - محمد آخوندى، ناشر دار الکتب الإسلامیة، تهران، چاپ چهارم.

مازندرانى، محمد صالح بن احمد بن شمس ساروی، (1382 ق)، شرح الکافی‌، محقق ابوالحسن شعرانی، ناشر المکتبة الإسلامیة‌، تهران، چاپ اول.

مجلسی اصفهانى، محمدتقى‌، (1414 ق)، لوامع صاحبقران، ناشر مؤسسه اسماعیلیان، قم، چاپ دوم.

مرکز فرهنگ و معارف قرآن، (1382 ش)، دایرة المعارف قرآن کریم، ناشر بوستان کتاب، قم، چاپ سوم.

مظفر، محمد رضا، (1375 ش)، أصول الفقه، ناشر اسماعیلیان‏، قم، چاپ پنجم.

مغنیه، محمدجواد، (1378 ش)، تفسیر کاشف، مترجم موسی دانش، ناشر بوستان کتاب، قم، چاپ اول