تطبیق نهاد نقض قابل پیش بینی قرارداد با مفهوم واجب موسع در اصول فقه

مجله پژوهش های فقه و حقوق اسلامی

دوره 19، شماره 72، شهریور 1402، صفحه 242-261   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.22034/ijrj.2023.705653

نویسندگان

عباس میرشکاری¹؛ امیر جوادی^{* 2}

¹استادیار گروه حقوق خصوصی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

²دانش آموخته دکتری حقوق خصوصی، دانشگاه آزاد واحد ورامین، ورامین، ایران.

چکیده

تئوری نقض قابل پیش بینی قرارداد از شرایطی حکایت دارد که در آن یکی از طرفین با وجود مشاهدات و محاسبات خود نمی تواند به طور منطقی منتظر طرف دوم قرارداد جهت اجرای آن باشد. این تئوری در قراردادهایی موضوعیت می یابد که انجام آن منوط به مدت مشخصی باشد. در نظام حقوقی ایران تئوری نقض قابل پیش بینی قرارداد به طور صریح پذیرفته نشده است حتی در مواد خاصی نیز عملا امکان طرح چنین تئوری میسر نمی باشد. اما از آنجایی که سرعت و امنیت در قراردادهای تجاری یکی از عناصر اصلی می باشند، طرح این تئوری در نظام حقوقی ایران این اجازه را به متعهدله می دهد که در صورت تاخیر بیش از اندازه متعهد برای انجام تعهدات قراردادی منتظر او نماند و با طرح این نوع نقض بتواند زمان مناسبی جهت جبران زمان از دست رفته داشته باشد. هرچند برای طرح این تئوری نیز در هر نظام حقوقی موانعی وجود دارد اما پذیرش آن می تواند بسیار کاربردی تر جلوه گر شود. در اصول فقه نیز در مبحثی با عنوان واجب موسع به انجام تکلیف در مدت زمان مشخص اشاره شده است که می توان از مبانی این واجب در طرح تئوری نقض قابل پیش بینی استفاده کرد. مهمترین سوالی که در این مقاله در پی پاسخ دادن به آن هستیم این است که با چه ابزاری می توان تئوری نقض قابل پیش بینی را در نظام حقوقی ایران توجیه کرد. با تامین این هدف از خاستگاه این تئوری تا تحلیل های حقوقی آن پیش رفته ایم.

کلیدواژه‌ها

: نقض قابل پیش بینی قرارداد؛ متعهدله؛ واجب موسع؛ فسخ؛ زمان

مراجع

1.اشراقی آرانی، مجتبی (1392). تحلیل حقوقی – اقتصادی پیش بینی نقض قرارداد. فصلنامه پژوهشنامه بازرگانی، شماره 69، ص 65-79.

2. صفایی، سید حسین (1390). حقوق بیع بین المللی. چاپ سوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
3. صفایی، سیدحسین (1390). حقوق بین الملل و داوری های بین المللی. چاپ سوم، تهران: انتشارات میزان.
4. صفایی، سیدحسین (1385). دوره مقدماتی حقوق مدنی، قواعد عمومی قراردادها. جلد دوم، چاپ چهارم، تهران: انتشارات میزان.
5. علامه حیدری (1384). اصول استنباط. مترجم: عباس زراعت، حمید مسجد سرایی، چاپ چهارم، تهران: انتشارات حقوق اسلامی.
6. عمیدى، سید عمید الدین بن محمد اعرج حسینى (1416). کنز الفوائد فی حل مشکلات القواعد. 3 جلد، جلد سوم، چاپ اول، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
7. الفت، نعمت الله (1391). ارزیابی نظریه پیش بینی نقض قرارداد از منظر فقه امامیه و حقوق ایران. مجله حقوق اسلامی، سال نهم، شماره 33، صص 41-58.
8. کاتوزیان، ناصر (1385). قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. چاپ سیزدهم، تهران: انتشارات میزان.
9. کاتوزیان، ناصر (1390). قواعد عمومی قراردادها. جلد چهارم، چاپ ششم، تهران: انتشارات شرکت سهامی انتشار.
10. کاظمی نجف آبادی، عباس (1388). تاریخچه شکل گیری قاعده نقض قابل پیش بینی در رویه قضایی کامن لا و ورود آن به مقررات داخلی و بین المللی. مجله دیدگاه های حقوق قضایی، شماره 46 و 47، صص 143-163.
11. محقق داماد، سید مصطفی (1390). اصول فقه. جلد اول، چاپ هفدهم، تهران: مرکز نشر علوم اسلامی.
12. اشرفی، احمد (1387). مالکیت زمانی. چاپ اول، تهران: انتشارات گنج دانش.
13. نیکبخت، حمیدرضا؛ کاظمی نجف آبادی، عباس (1390). مبانی قاعده نقض قابل پیش بینی. ویژه نامه شماره 6 مجله تحقیقات حقوقی، صص 43-65.
14. ظهوری، سمیه (1401). آثار شرط عوض بر عقود تملیکی. مجله فقه و اصول حقوق اسلامی، شماره 69، دوره 18، صص 115-135.
15. بنایی اسکویی، مجید (1391). انحلال قهری و اختیاری قرارداد متعذر شده. فصلنامه دانش حقوق مدنی، شماره دوم، صص 54-67.
16. جرجانى، سید امیر ابو الفتح حسینى (1404). تفسیر شاهى. 2 جلد، جلد اول، چاپ اول، تهران: انتشارات نوید.
17. حلّى، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد (1429). أجوبة مسائل و رسائل فی مختلف فنون المعرفة. چاپ اول، دمشق: المکته الاولی.
18. حلّى، مقداد بن عبد اللّه سیورى (بی تا). مترجم: بخشایشى، عبد الرحیم عقیقى، کنز العرفان فی فقه القرآن - ترجمه، دو جلد، جلد اول، چاپ اول، تهران: پاساژ قدس.
19. حلّى، ابن ادریس، محمد بن منصور بن احمد (1410). السرائر الحاوی لتحریر الفتاوى، 3 جلد، جلد اول، چاپ دوم، قم: دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم.
20. خورسندیان، محمدعلی؛ محمدی بصیر، فرهاد (1396). الزام به اجرای عین تعهدات قراردادی در حقوق ایران در مقایسه با اسناد نوین حقوق خصوصی. مجله دیدگاه های حقوق قضایی، شماره 79 و 80، صص 34-56.
21. شیروی، عبدالحسین (1383). خیار تعذر تسلیم در فقه امامیه. مجله مقالات و بررسی ها ، شماره 76، صص 21-43.

21.Chrles, M. (2008). Landmark cases in the law of contract, Hart publishing:Oxford and portland Oregon.

 22.Franklin, M. (1956). Equity as Form: A Study of Frost v. Knight, Tulane Law Review, 30( 2).

23.Hochster v. De La Tour,  118 Eng. Rep. 922 (Q.B. 1853).

24.Robertson, D. (1959) the doctrine of anticipatory breach of contract, Louisiana law review, 20(1).

25.Rowley, K. (2001). A Brief History of Anticipatory Repudiation in American Contract Law, UNIVERSITY OF CLIV Law REVIEW, 69.

26.Vanwijck-A. (2001). Contravention Anticipee et Contrat a Livraisons Successives Dans La CVIM, International Business Law Journal, 3(4).