ساختار گل‌آذین و میوه در گیاه سودا یا توت آمریکایی (Maclura pomira): مطالعه بکرزایی (پارتنوژنز) آن

زیست شناسی تکوینی

مقاله 8، دوره 16، شماره 1 - شماره پیاپی 61، بهمن 1402

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jdb.2023.1989907.1370

نویسندگان

رزا عرب^{* 1}؛ فرخنده رضانژاد²

¹کرمان، دانشگاه آزاد اسلامی واحد بم، گروه زیست شناسی

²کرمان، دانشگاه شهید باهنر کرمان، بخش زیست شناسی

چکیده

Maclura pomifera (تیره توت، Moraceae) که بنام سودا یا توت آمریکایی شناخته می‌شود درختی دو پایه، با ارتفاع حدود 8-5 متر است که میوه‌های آن شیرابه بسیار چسبناکی دارد. در مناطق مختلف شهر کرمان، همه پایه‌های مشاهده شده، ماده بودند که بدون وجود پایه نر، دانه تولید کردند. گزارش شده است که برخی گیاهان تیره توت، دارای قابلیت بکرزایی بوده و بدون فرایند لقاح، میوه و دانه تشکیل می‌دهند. در این مطالعه، ساختار گل‌آذین و گل بررسی شد و در زمان شکوفایی گل‌ها و پذیرندگی مادگی برای گرده‌افشانی، برخی گل‌ها با کاغذ مومی بسته شدند تا از گرده‌افشانی جلوگیری شود. حضور گرده در بافت‌های مادگی با میکروسکوپ فلورسنت بررسی شد. گل‌آذین ماده کروی متراکم و دارای حدود 70-60 گل با گلپوش (پریگون) تک‌ردیفی شبیه کاسبرگ‌ها است. کاسبرگ‌ها چهارتایی، ابتدا صورتی‌رنگ و طی نمو گوشتی و سبز می‌شوند که مادگی را احاطه و همراه با آن طی نمو تشکیل میوه شفت‌مانند را می‌دهند. مادگی تک برچه‌ای با خامه بلند و تک‌دانه‌ای می‌باشد. مجموعه میوه‌های شفت‌مانند گل‌آذین، میوه کاذب و مجتمع سیبی شکل (pomaceous) را ایجاد می‌کنند. مطالعه گل‌های بسته شده و باز نشان داد که اثری از دانه‌های گرده روی مادگی توسط رنگ آبی‌آنیلین دیده نشد. هر دو نوع میوه تشکیل شده از گل‌آذین‌های بسته و باز، حدود 18-8 دانه زایا تولید که در پرلیت بدون هیچ تیماری، دانه‌رست‌ها را تولید کردند. تشکیل دانه، بدون گرده‌افشانی و لقاح در این گونه، پدیده بکرزایی را تایید می‌نماید و این مطالعه، اولین گزارش در مورد رخداد بکرزایی در گونه مورد مطالعه است.

کلیدواژه‌ها

تیره توت؛ گیاه سودا؛ بکرزایی؛ گرده‌افشانی؛ Maclura pomifera

مراجع