پوشیده‌گویی هنری در شعر مفتون امینی

مطالعات زبان و ادبیات غنایی

دوره 13، شماره 47، مرداد 1402، صفحه 8-22   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

علیرضا تایوغ¹؛ نجیبه هنرور^{* 2}؛ فرهاد فلاحت خواه²

¹دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

²استادیار زبان و ادبیات فارسی، واحد خوی، دانشگاه آزاد اسلامی، خوی، ایران

چکیده

لازمة هنر زیبایی است و با اعتقاد به اینکه شعر هم از اقسام هنر به شمار می‌رود، به زیبایی نیازمند است. عناصر و عوامل زیبایی شعر متعدد هستند و هر شاعری در هر دوره‌ای می‌کوشد تا شعرش آراسته به این عناصر باشد. موضوع اصلی این پژوهش بررسی علم بیان در شعر مفتون امینی است که به روش توصیفی- تحلیلی بر اساس منابع کتابخانه‌ای انجام شده است. در این مقاله با پرداختن به مؤلفه‌های تصویرسازِ ابهام، کنایه، تشخیص، استعاره، حس‌آمیزی، متناقض‌نما و تشبیه، تصاویر زیبای شعر مفتون تشریح شده است. وی با به‌کارگیری تمام شگردهای عناصر خیال‌انگیز و با نگرشی نوین، شعر خود را از تصاویر تکراری شعر سنتی رها کرده و با استفاده از صنایع بدیعی، موفق به خلق تصاویر بدیع و خلاقانه شده است. در مجموعه‌های «انارستان» و «فصل پنهان» زبان شاعر به‌سوی ابهام شاعرانه، ایهام و ایجاز حرکت می‌کند. مفتون تصاویر شعری و هنجارگریزی‌ها را برای تشخص بخشیدن به زبان شعرش به کار می‌گیرد تا سروده‌هایش را در هاله‌ای از ابهام بپیچد و ذهن مخاطب را برای درک آن به تکاپو وادارد. بدین ترتیب با شرکت دادن خواننده در اثر، برای وی جایگاهی خاص قائل می‌شود تا معنی متفاوتی در شعر بیابد.

کلیدواژه‌ها

شعر معاصر؛ مفتون امینی؛ ابهام؛ استعاره؛ تشخیص؛ کنایه

مراجع

آل احمد، جلال (1337). ارزیابی شتاب‌زده. تهران: نشر فردوس.

امینی، مفتون (1344). کولاک. تبریز: انتشارات شمس.

امینی، مفتون (1370). فصل پنهان، گزینه اشعار. تهران: مرغ آمین.

امینی، مفتون (1376). یک تاکستان احتمال. تهران: نگاه.

امینی، مفتون (1379). گزیدة ادبیات معاصر، (مجموعه شعر). تهران: کتاب نیستان.

امینی، مفتون (1383). عصرانه در باغ رصدخانه. تهران: نگاه.

امینی، مفتون (1385). من و خزان و تو. تهران: امرود.

امینی، مفتون (1389). از پرسة خیال در اطراف وقت سبز. تهران: امرود.

انوشه، حسن (1376). فرهنگنامه ادبی فارسی. تهران: سازمان چاپ و انتشارات.

باقی نژاد، عباس (۱۳۹۷). مؤلفه‌های شعر مفتون امینی. زبان و ادب فارسی. ۷۱ (۲۳۷)، 35-21.

پورنامداریان، تقی (1375). سفر در مه. تهران: علمی و فرهنگی.

براهنی، رضا (1371). طلا در مس. تهران: نویسنده.

چناری، عبدالامیر (1374). متناقض‌نمایی در شعر فارسی. تهران: فروزان روز.

حق‌شناس، علی محمّد (1370). مقالات ادبی-زبان‌شناختی. تهران: نیلوفر.

داد، سیما (1380). فرهنگ اصطلاحات ادبی. تهران: مروارید.

داوری، نگار (1379). دلالت‌های چندگانة ابهام و ایهام در زبان وادبیات فارسی. نامة فرهنگستان. 2 (4)، 54-34.

داهیم، ربابه و دیگران (۱۳۹۷، اسفند ماه). تحلیل محتوای مسائل سیاسی در دو مجموعۀ شعری کولاک و فصل پنهان مفتون امینی. دومین همایش بین‌المللی زبان و ادبیات فارسی. همدان، ایران

شیری، قهرمان (1390). اهمیت و انواع ابهام در پژوهش‌ها. فنون ادبی. 3 (5)، 36-15.

صمدزاده، علی؛ بهنام، رسول (۱۳۹۶). کنکاشی در پوشیده‌گویی‌های مفتون امینی به‌عنوان یکی از مختصات سبکی. نخبگان علوم و مهندسی. 2 (۷)، 12-1.

کادن، جی. ای (1386). فرهنگ ادبیات و نقد. ترجمة کاظم فیروزمند. چاپ دوم. تهران: شادگان.

گلی، احمد (1387). معانی و بیان. تبریز: نشر آیدین.

راست‌گو، محمد (1384). هنر سخن‌آرایی فن بدیع. تهران: سمت.

روزت، ای (1371). روانشناسی تخیل. ترجمۀ اصغر الهی، پروانه میلانی. تهران: گوتنبرگ.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1368). موسیقی شعر. تهران: آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1378). صور خیال در شعر فارسی. تهران: آگاه.

شفیعی کدکنی، محمدرضا (1382). ادبیات فارسی از عصر جامی تا روزگار ما. ترجمۀ حجت‌الله اصیل. چاپ دوم. تهران: نشر نی.

شمیسا، سیروس (1371). بیان. چاپ دوم. تهران: انتشارات فردوس.

شمیسا، سیروس (1381). بیان و معانی. چاپ هفتم. تهران: انتشارات فردوس.

صبور، داریوش (1378). بر کران بیکران. تهران: سخن.

فتوحی رود معجنی، محمود (1385). بلاغت تصویر. تهران: سخن.

محبتی، مهدی (1380). بدیع نو، هنر ساخت و آرایش سخن. تهران: سخن.

نیک‌بخت، سیده حمیرا؛ اصغری، پهاب محله (1392، شهریور). بررسی تصویر در اشعار مفتون امینی. هشتمین همایش بین المللی انجمن ترویج زبان و ادب فارسی. زنجان، ایران.

وهبه، مجدی (1977). معجم مصطلحات الأدب. بیروت: مکتبه لبنان.