بررسی اثر تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر محتوی رطوبت، فلاونویید و شاخصهای جوانه زنی بذرهای بالنگو شیرازی در طی پر شدن دانه Lallemantia royleana Benth.))

تحقیقات بذر

مقاله 1، دوره 12، شماره 44، آذر 1401، صفحه 1-16   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/jsr.2023.1978447.1246

نویسنده

طاهره کریمی جلیله وندی^*

دانشگاه شاهد

چکیده

به منظور بررسی تأثیر تاریخ کاشت و کود بر محتوی رطوبت، فلاونویید و جوانه‌زنی بذر بالنگو شیرازی، پژوهشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک‌ کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه گیاهان دارویی دانشگاه شاهد در سال 93 اجرا شد. عوامل آزمایش شامل: تاریخ کشت پائیزه (15 آبان) و بهاره (15 اسفند) و کود نیتروژن، فسفر در سه سطح عدم کود، کاربرد نصف کود (23 کیلوگرم در هکتار N خالص + 6/50 کیلوگرم در هکتار P2O5) و کاربرد مقدار کامل کود (46 کیلوگرم در هکتار N + 2/101 کیلوگرم در هکتار P2O5) بود. نتایج نشان داد که بیش‌ترین درصد رطوبت دانه مربوط به تیمار بدون کود (812/20 درصد) و کم‌ترین آن مربوط به تیمار مقدار کامل کود (165/8 درصد) بود. هم‌چنین بیش‌ترین میزان فلاونویید مربوط به کشت بهاره (264/0) بود که افزایش 97/63 درصدی نسبت به کشت پاییزه داشت. بیش‌ترین میزان فلاونویید مربوط به تیمار بدون کود (282/0) بود که افزایش 54/90 درصدی را نسبت به تیمار کود کامل نشان داد. بالاترین میزان فلاونویید (713/0) 28 روز پس از گلدهی در کشت بهاره و بدون کود و کم‌ترین میزان فلاونویید (118/0) مربوط به 7 روز پس از گلدهی بود که در کشت پاییزه و اعمال کود کامل می‌باشد. هم‌چنین بیش‌ترین درصد جوانه‌زنی مربوط به کشت پاییزه (81/74) بود که افزایش 6/11 درصدی را نسبت به کشت بهاره نشان داد. به طور کلی نتایج نشان داد که کشت پاییزه و عدم کاربرد کود شیمیایی باعث افزایش درصد رطوبت اما کشت بهاره و عدم کاربرد کود شیمیایی باعث افزایش فلاونویید گردید.

کلیدواژه‌ها

تنش غذایی؛ رنگیزه‌های فتوسنتزی؛ کشت بهاره؛ کشت پاییزه؛ کود فسفره

اصل مقاله

 

Evaluate the effect of sowing date and fertilizer on moisture content and flavonoid content of seed Lallemantia (Lallemantia royleana Benth.) during grain filling

 

Tahereh Karimi Jalilehvandi¹

¹M.Sc. Seed Science and Technology, College of Agriculture, Shahed University, Iran, Email: [e-mail]

 

Article Info		ABSTRACT
Article type: Research Full Paper       Article history: Received: 2022-5-15 Revised:   2022-7-1 Accepted: 2022-7-16       Keywords: Fall planting Nutritional stress Phosphorus fertilizer Photosynthetic pigments Spring planting		In order to evaluate the effect of autumn and spring sowing and fertilizer on moisture content and flavonoid content and germination seed of Lallemantia (Lallemantia royleana Benth.) during grain filling, a factorial experiment in a randomized complete block design with three replicates was conducted in Research Field of Medicinal Plant Research Center of Shahed University in 2014 croppin year. The factors were sowing date autumn (15 October) and spring (15 February) and chemical fertilizer (without fertilizer, half doze of fertilizer (23 kg/ha pure N+ 50.6 kg/ha pure P2O5) and full doze of fertilizer (46 kg/ha pure N+ 101.2 kg/ha pure P2O5). Mean comparison showed that the highest moisture amount (20.812 %) related none fertilizer treatment and lowest related to the full doze of fertilizer (8.165 %) which was statistically with half doze of fertilizer (23 kg/ha pure N+ 50.6 kg/ha pure P2O5)  had no significant difference. Also, the highest flavonoid amount related to none fertilizer treatment (0.282) which showed an increase of 90.54% compared to treatment of full doze of fertilizer. The highest flavonoid related to the 28 days after flowering (0.713) was in spring sowing and none fertilizer and lowest related to the 7 days after flowering was in fall sowing and full doze of fertilizer (0.118) is the plant. Also, the highest percentage of germination was related to the fall sowing (74.81) which showed an increase of 11.6% compared to spring sowing. Generally results showed that fall sowing date and without fertilizer increases the moisture amount seed but spring sowing date and without fertilizer treatment increases the flavonoid amount seed of Lallemantia.
	©The author(s)                              Publisher: Islamic Azad University, Gorgan branch Doi: 10.30495/jsr.2023.1978447.1246

 

 

 

 

 

 

 

 

 

بررسی اثر تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر محتوی رطوبت، فلاونویید و شاخص­های جوانه­زنی بذرهای بالنگو شیرازی در طی پر شدن دانه (Lallemantia royleana Benth.)

 

طاهره کریمی جلیله­وندی¹

^۱کارشناسی ارشد، علوم و تکنولوژی بذر، دانشکده کشاورزی، دانشگاه شاهد، ایران، رایانامه: [e-mail]            

 

اطلاعات مقاله	چکیده
نوع مقاله: مقاله کامل علمی   تاریخ دریافت: ۲۵/۲/۱۴۰۱ تاریخ بازنگری: ۱۰/۴/۱۴۰۱ تاریخ پذیرش:  ۲۵/۴/۱۴۰۱     واژه‌های کلیدی: تنش غذایی رنگیزه‌های فتوسنتزی کشت بهاره کشت پاییزه کود فسفره	به منظور بررسی تأثیر تاریخ کاشت و کود بر محتوی رطوبت، فلاونویید و جوانه­زنی بذر بالنگو شیرازی، پژوهشی به صورت فاکتوریل در قالب بلوک­ کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه گیاهان دارویی دانشگاه شاهد در سال 93 اجرا شد. عوامل آزمایش شامل: تاریخ کشت پائیزه (15 آبان) و بهاره (15 اسفند) و کود نیتروژن، فسفر در سه سطح عدم کود، کاربرد نصف کود (23 کیلوگرم در هکتار N خالص + 6/50 کیلوگرم در هکتار P2O5) و کاربرد مقدار کامل کود (46 کیلوگرم در هکتار N + 2/101 کیلوگرم در هکتار P2O5) بود. نتایج نشان داد که بیش­ترین درصد رطوبت دانه مربوط به تیمار بدون کود (812/20 درصد) و کم­ترین آن مربوط به تیمار مقدار کامل کود (165/8 درصد) بود. هم­چنین بیش­ترین میزان فلاونویید مربوط به کشت بهاره (264/0) بود که افزایش 97/63 درصدی نسبت به کشت پاییزه داشت. بیش­ترین میزان فلاونویید مربوط به تیمار بدون کود (282/0) بود که افزایش 54/90 درصدی را نسبت به تیمار کود کامل نشان داد. بالاترین میزان فلاونویید (713/0) 28 روز پس از گلدهی در کشت بهاره و بدون کود و کم­ترین میزان فلاونویید (118/0) مربوط به 7 روز پس از گلدهی بود که در کشت پاییزه و اعمال کود کامل می­باشد. هم­چنین بیش­ترین درصد جوانه­زنی مربوط به کشت پاییزه (81/74) بود که افزایش 6/11 درصدی را نسبت به کشت بهاره نشان داد. به طور کلی نتایج نشان داد که کشت پاییزه و عدم کاربرد کود شیمیایی باعث افزایش درصد رطوبت اما کشت بهاره و عدم کاربرد کود شیمیایی باعث افزایش فلاونویید گردید.
استناد: کریمی جلیله‌وندی، طاهره. (۱۴۰1). بررسی اثر تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر محتوی رطوبت، فلاونویید و شاخص‌های جوانه‌زنی بذرهای بالنگو شیرازی در طی پر شدن دانه (Lallemantia royleana Benth.). نشریه تحقیقات بذر، 12 (۳)، ۱۶-1.

 

ناشر: دانشگاه آزاد اسلامی، واحد گرگان © نویسندگان.

Doi: 10.30495/jsr.2023.1978447.1246

 

مقدمه

            با پیشرفت علم و توجه جهانیان به تأثیر زیان بار استفاده از ترکیبات شیمیایی و مواد سنتتیک، جهان دوباره به استفاده از فراورده­های گیاهی روی آورده است، به طوری که گفته می­شود قرن بیست و یکم، قرن گیاهان دارویی است et al., (Amanzadeh, 2011). بالنگو (Lallemantia royleana Benth.) گیاهی یک ساله از تیره نعناعیان است و به‌طور وسیعی در ایران، ترکیه، هند و شمال اروپا رشد می­کند. دانه­های بالنگو تیره رنگ و بیضی کشیده هستند که تمام سطح آن را تعداد زیادی حفره­های کوچک می­پوشاند و دارای دو سطح کاملا متمایز پشتی و داخلی می­باشند (Naghibi et al., 2005). دانه بالنگو منابع خوبی از فیبر، روغن، پلی ساکارید و پروتئین بوده و دارای خواص دارویی و تغذیه­ای می‌باشد (Fekri et al., 2008). دانه بالنگو اگر در آب خیس شود مایع چسبناک، کدر و بی مزه­ای ایجاد می­کند. موسیلاژ این گیاه می­تواند در درمان اختلالات گوناگون نظیر برخی اختلالات عصبی، کبدی و بیماری­های کلیوی و درمان ریفلاکس معده به کار رود و هم­چنـین بـه عنـوان یـک داروی محرک جنسی و خلـط آور در بـین داروهـای محلـی ایـران شناخته شده است (2005 Naghibi et al.,). یکــی از عوامل مهــم برای کشت گیاهان دارویی جهت کسب کیفیت بالا ارزیابی سیســتم­های مختلف کوددهی اســت. با روش صحیح حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاه می­توان ضمن کاهش آلودگی محیط زیســت و اجتناب از مصرف غیرضروری و بی رویه کود، کارایی نهاده­ها را افزایش داد. نیتروژن و فسفر از عناصر پر مصرف غذایی هستند که از اهمیت ویژه­ای در دستیابی به عملکرد بالای کمی و کیفی در محصولات زراعی برخوردارند. در همین رابطه استفاده از کودهای شیمیایی اوره و سوپرفسفات تریپل در گیاه مادری با تأثیر بر جذب عناصر غذایی مثل فسفر و نیتروژن، افزایش طول دوره رویشی، شاخص سطح برگ، فتوسنتز و افزایش طول دوره­ی پر شدن و در نتیجه بر بهبود بنیه و شاخص­های کیفی بذر بالنگو مؤثرند. یکی دیگر از عواملی که باید هنگام معرفی یـک گیـاه در الگوی کشت هر منطقه مورد توجه قرار گیرد، انتخاب تاریخ کاشـت مطلوب آن گیاه است. تاریخ کاشت­های مختلف با ایجاد شرایط متفاوتی از لحاظ دما، رطوبت نسبی، طـول روز، تشعشع خورشیدی، زمان رسیدگی و برداشت، ویژگی­های کمی و کیفی بذر را تحت تأثیر قرار می­دهنـد. شرایط نامطلوب طی فرآیند تشکیل بـذر در مزرعه و یا در هنگام ذخیره­سازی بذرها باعث زوال شدید بذرها و کاهش کیفیت بذر مـی­شـود (Mayhew and Caviness, 1994). بـه­طـورکلـی بذرهایی که دارای قدرت رشد بیش­تری هستند، دارای جوانه­زنی سـریع، یکنواخت و بیش­تری نیز می­باشند و بوته­های حاصل از آن­ها نیز رشـد اولیه سریع­تری خواهند داشت. این رشد اولیه و استقرار سریع­تر باعـث دریافت تشعشع خورشیدی بیش­تر و در نهایت افزایش عملکرد می­شود (Soltani et al., 2001). نتایج تحقیقات مختلف حاکی از آن است کـه قـدرت بـذر تحـت تأثیر عواملی از قبیل عوامل ژنتیکی
(Gusta et al., 2003)، شرایط محیطی در طی نمو بذر و رسیدگی (Delouch, 1980)، از قبیل تناوب خشکی و رطوبت، بارندگی (Castillo et al., 1994)، تغذیـه گیـاه مـادری (Sawan, 1999; Sayman and Van de venter, 1996)، تاریخ کاشت (Akramghaderi, 2005) و دما (Spears et al., 1997) قرار می­گیرد. از بین ایـن عوامـل شـاید بتـوان تـاریخ کاشت را به‌عنوان مهم­ترین عامل تأثیرگذار بـر قابلیـت جوانـه‌زنـی و قدرت بذر در نظر گرفت.

            گیاهان دارای دامنه­های دمایی مشخصی برای رشد و نمو بهینه می­باشند که در خارج از آن، تولید و پراکنش آن­ها محدود می­شود. در همین زمینه، دمای پایین به‌عنوان یک عامل تنش­زا در محیط پیرامون گیاهان می‌تواند سرعت فرآیندهای بیوشیمیایی سلول­ها را به طور متفاوتی تحت تأثیر قرار دهد (Prasil et al., 2007). تغییر بعضی از عوامل محیطی مانند درجه حرارت در دوره تشکیل و رشد دانه بر روی بوته مادری می­تواند بر کیفیت بذر تأثیر بگذارد (Sajan, 2004).

            Donohue و همکاران (2012) گزارش کردند که دمای زمان رسیدگی از طریق اثر بر فیتوکروم­ها بر روی جوانه­زنی نسل بعد اثر می­گذارد. هم­چنین نتایج برخی مطالعات نشان داده است که شدت نور بالا، نور مداوم و دمای بالا، نیترات و فسفات زیاد باعث افزایش درصد جوانه­زنی می­شود (He et al., 2014). در مدیریت­های زراعی اغلب مناطق کشاورزی، تاریخ کاشت تاثیر عمده­ای بر سرعت رشد، طول دوره رشد و عملکرد دانه دارد. این فرضیه خصوصاً در محیط­های پر نوسان یا مناطقی با اثرات تغییرات فصلی بالاتر، بیش­تر صدق می­کند برای مثال، در بسیاری از مناطق گرمسیری و نیمه گرمسیری اقدام جهت کاشت بذر تا زمان شروع فصل بارانی به طول می­انجامد و ذخیره آب خاک اغلب به سختی تا حدی در طی فصل خشک، بازیافت می­شود. در چنین مواقعی، کاشت زود هنگام در شرایط رطوبت ناکافی عمق خاک، موجب استقرار ضعیف بوته­ها می­شود (Tabatabai and  Kashani, 1995). تولید بیش­تر ماده خشک در تاریخ کاشت زود هنگام به دلیل طولانی بودن دوره رشد رویشی و زایشی می­باشد (Anderson and Vasilas, 1985). از طرف دیگر کاشت دیر هنگام، باعث شده تا گیاه با شرایط تنش خشکی آخر فصل (زمان تعیین عملکرد اقتصادی)، برخورد نماید. تاریخ کاشت مناسب موجب بهره­گیری بهینه از عوامل اقلیمی نظیر درجه حرارت، رطوبت، طول روز و هم­چنین تطابق زمان گلدهی با درجه حرارت مناسب می­گردد و با تأثیر بر میزان رشد رویشی و زایشی گیاه باعث افزایش بازده­ی فتوسنتز، انتقال مواد فتوسنتزی و ذخیره آن­ها در دانه­ها در مزرعه می­شود (Azari and Khajepour, 2003).  Motamedi (2016) بیان کرد که تاریخ­های مختلف کاشت تأثیر معنی­داری در میزان فلاونویید در گیاه اسطوخودوس داشته است و تولید این مواد را در گیاه تحت تأثیر قرار داده است. Jafari و همکاران (2015) گزارش کردند که در دماهای پایین میزان فلاونوییدهای کل برگ درختان انجیر
(Ficus carica) و لرگ (Pterocarya fraxinifolia) فزایش یافت. همچنین Motamedi (2016) نشان داد که جایگاه رویش گیاه (خصوصیات اکولوژیکی و آب و هوایی متفاوت آن­ها)، روی ذخیره متابولیت­های ثانویه تأثیر معنی­داری داشت. ارتفاع منطقه رویش، تغییرات دمای شبانه روزی محیط، تغییر شدت تابش پرتوهای خورشیدی و میزان بارندگی سالانه می­تواند بر سنتز و تجمع ترکیبات ثانویه در گیاهان تأثیر گذار باشد. هم­چنین میزان این ترکیبات بسته به گیاه، گونه موردنظر، شرایط خاک و آب و هوایی محل رویش متفاوت می­باشد و هر کدام از عوامل ذکر شده می­تواند تاثیر به سزایی در مقدار این ترکیبات در گیاه داشته باشد. لذا با توجه به خواص فراوان دارویی و درمانی بالنگو شیرازی، کشت وسیع آن توصیه می­شود. بذرهایی که دارای درصد رطوبت بیش­تر باشند، ضمن نگه­داری در انبار، مورد حمله انواع قارچ­ها قرار می­گیرند و به تدریج سلامت خود را از دست می­دهند. از آن جا که هیچ­گونه بررسی بر روی میزان رطوبت بذر گیاه بالنگو شیرازی در طی پر شدن دانه صورت نگرفته است، لذا این تحقیق به منظور بررسی محتوی رطوبت و فلاونوییدهای موجود در بذر و شاخص­های جوانه­زنی انجام گردید تا بهترین زمان برداشت بذر و نیز میزان کود شیمیایی به منظور تعیین محتوی رطوبت بذر برای انبارداری و نیز فلاونویید بذر مشخص گردد.

 

مواد و روش­ها

            به منظور بررسی تأثیر تاریخ کاشت و کود نیتروژن و فسفر بر محتوی رطوبت، فلاونویید و شاخص­های جوانه­زنی بذر بالنگو شیرازی، پژوهشی به‌صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک­ کامل تصادفی با سه تکرار، در مزرعه پژوهشی مرکز تحقیقات گیاهان دارویی دانشگاه شاهد در سال زراعی 93-1392 اجرا گردید. مزرعه تحقیقاتی دارای طول جغرافیایی 51 درجه و 8 دقیقه شمالی و عرض جغرافیایی 35 درجه و 34 دقیقه شرقی، ارتفاع 190 متر از سطح دریا می‌باشد. میانگین دما و بارش در طول دوره رشد در جدول یک آورده شده است. قبل از کاشت آزمون تجزیه خاک انجام شد که نتایج آن در جدول دو آورده شده است.

 

 

جدول 1: میانگین دما و بارش طی سال زراعی 93-92 (مرکز آمار ایران 1393)

وضعیت آب و هوایی	مهر	آبان	آذر	دی	بهمن	اسفند	فروردین	اردیبهشت	خرداد	تیر
بیشینه دما  (درجه‌سلسیوس)	4/34	8/18	8/16	17	18/9	2/24	4/31	4/35	4/44	44
کمینه دما (درجه سلسیوس)	4/5	2/0-	9/2-	6/5-	11-	5/0	0	8/13	4/15	19
میانگین دما (درجه سلسیوس)	3/17	9/8	2/6	6/4	6/4	2/12	3/18	6/24	2/29	32
مجموع بارش ماهانه (میلی‌لیتر)	4/7	2/15	4/8	5/2	5/10	8/14	6	1/9	3/2	8/0

 

جدول 2: مشخصات خاک مزرعه در عمق0-30 سانتی­متر

آهن )mg/kg(	روی )mg/kg(	مس )mg/kg(	شوری  (dS/m)	اسیدیته )pH(	ماده آلی(%)	نیتروژن کل(%)	فسفر قابل جذب )mg/kg(	شن (%)	سیلت (%)	رس (%)	بافت خاک
7/2	98/0	38/1	18/3	8/7	29/0	05/0	32/8	58	24	18	لومی شنی

           

            عوامل مورد بررسی شامل: تاریخ کاشت پائیزه و بهاره و میزان کود شیمیایی (نیتروژن، فسفر) در سه سطح شاهد (بدون کود)، کاربرد نصف مقدار کود مورد نیاز (23 کیلوگرم در هکتار N خالص+ 6/50 کیلوگرم در هکتار P₂O₅) کاربرد مقدار کامل کود (46 کیلوگرم در هکتار N خالص+ 2/101 کیلوگرم در هکتار P₂O₅)  بود. کشت به صورت جوی و پشته (کشت پاییزه در تاریخ 15 آبان 1392 و کشت بهاره در تاریخ 15 اسفند 1392) انجام شد. میزان بذر مصرفی 18 کیلوگرم در هکتار، معادل350 هزار بوته در هکتار بود و بذرها در دو ردیف در دو طرف پشته در عمق سه سانتی­متر با فاصله ردیف 25 سانتی­متر کشت شدند و سپس کود سوپر فسفات تریپل در هنگام کشت بذرها به خاک افزوده شد و کود اوره در دو نوبت هنگام کاشت و نیز به‌صورت سرک در مرحله هشت برگی به پایه مادری داده شد. پس از رویش و در مرحله سه تا پنج برگی گیاهچه با در نظر گرفتن فاصله پنج سانتی­متر بوته­ها روی ردیف کاشت،­ عمل تنک انجام شد. آبیاری به صورت جوی و پشته صورت گرفت. اولین آبیاری پس از کاشت و آبیاری دوم، سه روز بعد از بذر­پاشی انجام و برای سهولت سبز شدن بذرها، آبیاری­های بعدی در دوره­های دو روزه در تمامی کرت­ها، تا زمان استقرار کامل گیاهچه­ها صورت گرفت، با شروع فصل سرما، بارندگی و یخبندان در پائیز و زمستان آبیاری متوقف گردید. با گرم شدن هوا در اسفند آبیاری مجدد از سر گرفته شد. جهت اندازه گیری محتوای رطوبت دانه در دوره پر شدن بذر، نمونه برداری­هایی در فواصل زمانی مشخص انجام شد. بدین منظور در مرحله گلدهی تعداد 30 بوته یکسان که از لحاظ ظاهری در یک مرحله بودند، مشخص شدند. در فواصل هشت روزه از اوایل گلدهی تا رسیدگی دانه، شش نوبت نمونه برداری جهت اندازه گیری فلاونویید و محتوی رطوبت از نمونه­های مشخص شده­، انجام گرفت (پنج بوته از هر کرت در هر بار نمونه برداری). نمونه برداری­ها از ساقه اصلی در هر بوته انجام شد (Darroch and Baker, 1990). در مرحله بعد بلافاصله هر سنبله انتخاب شده را به دو قسمت تقسیم کرده و قسمت بالایی برای سنجش میزان محتوی رطوبت و فلاونویید دانه داخل فویل گذاشته شد و سریعاً در نیتروژن مایع قرار گرفت و سپس تا زمان سنجش محتوی رطوبت و فلاونویید دانه در یخچال با دمای منفی80 درجه سانتی­گراد نگه­داری شد. در پایان رشد، بذرهای حاصل برداشت شدند و بذرهای حاصل از این پایه­ها برای انجام آزمون­های مورد نظر استفاده شدند.

            آزمون جوانه­زنی استاندارد: 20 عدد بذر در داخل ظروف پتری با قطر 10 سانتی­متر روی کاغذ صافی (واتمن شماره 2) قرار داده شد. هشت میلی­لیتر آب مقطر به هر پتری اضافه شد. ظروف پتری در ژرمیناتور با دمای 20 درجه سلسیوس و 16 ساعت روشنایی و هشت ساعت تاریکی و رطوبت نسبی 75 % به مدت 14 روز برای جوانه­زنی نگه­داری شدند. شمارش بذرهای جوانه­زده هر روز انجام شد. درصد جوانه­زنی و سرعت جوانه­زنی با استفاده از برنامه Germin  محاسبه شدند (Karimi Jalilehvandi et al., 2017)

اندازه‌گیری محتوی فلاونویید دانه: جهت اندازه­گیری محتوی فلاونویید بذر به روش کلرید آلومینیوم و جذب توسط دستگاه اسپکتروفتومتر uv.vis در طول موج 510 نانومتر قرائت گردید (Chang et al., 2002).

اندازه­گیری محتوی رطوبت دانه:  جهت اندازه­گیری میزان رطوبت دانه در دوره پر شدن بذر، نمونه برداری­هایی در فواصل زمانی مشخص انجام شد. بدین منظور در مرحله گلدهی تعداد 30 بوته یکسان که از لحاظ ظاهری در یک مرحله بودند، مشخص شدند. و در فواصل هشت روزه از اوایل گلدهی تا رسیدگی دانه، چهار نوبت نمونه برداری از نمونه­های مشخص شده­، انجام گرفت (پنج بوته از هر کرت در هر بار نمونه برداری). نمونه برداری­ها از ساقه اصلی در هر بوته انجام شد. سپس دانه­ها را از داخل غلاف­ها بیرون آورده و در پاکت­های کاغذی به مدت 48 ساعت در آون با دمای 70 درجه سانتی­گراد خشک شدند. پس از این مدت وزن خشک دانه­ها با ترازوی دقیق محاسبه گردید (Darroch and Baker, 1990). داده­های حاصل از طریق نرم‌افزار سس 9.1 (SAS) مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت و مقایسات میانگین از طریق آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد انجام گردید.

 

 

 

نتایج

درصد جوانه­زنی بذر: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده تاریخ کاشت و نیز اثر کود شیمیایی بر صفت درصد جوانه­زنی در سطح احتمال یک درصد معنی­دار اما اثر متقابل تاریخ کاشت و کود بر درصد جوانه­زنی غیرمعنی­دار بود (جدول 3). هم­چنین نتایج مقایسه میانگین اثر تاریخ کاشت بر درصد جوانه­زنی بذر نشان داد که بیش­ترین درصد جوانه­زنی مربوط به تاریخ کاشت پاییزه (81/74) بود که افزایش 6/11 درصدی را نسبت به کشت بهاره نشان داد (شکل 1).

 

شکل 1: اثر تاریخ کاشت بر درصد جوانه­زنی بذر بالنگوی شیرازی

 

 

            هم­چنین نتایج اثر کود شیمیایی بر درصد جوانه­زنی بذر نشان داد که بیشترین درصد جوانه­زنی مربوط به مقدار کامل کود (61/88 درصد) بود که افزایش 4/73 درصدی را نسبت به تیمار بدون کود نشان داد (شکل 2).

 

 

 

شکل 2: اثر کود شیمیایی بر درصد جوانه­زنی بذر بالنگوی شیرازی

 

 

سرعت جوانه­زنی بذر: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده تاریخ کاشت و نیز کود شیمیایی بر صفت سرعت جوانه­زنی در سطح احتمال یک درصد معنی­دار اما اثر متقابل تاریخ کاشت و کود بر سرعت جوانه­زنی غیر معنی­دار بود (جدول 3).

            نتایج مقایسه میانگین اثر تاریخ کاشت پاییزه و بهاره بر سرعت جوانه­زنی بذر نشان داد که بیش­ترین سرعت جوانه­زنی بذر مربوط به تاریخ کاشت بهاره (294/0) و کم­ترین مربوط به تاریخ کاشت پاییزه (262/0) بود (شکل 3).

 

 

شکل 3: اثر تاریخ کاشت بر سرعت جوانه­زنی بذر بالنگوی شیرازی

           

 

            هم­چنین نتایج مقایسه میانگین اثر کود شیمیایی بر سرعت جوانه­زنی بذر نشان داد که بیش­ ترین سرعت جوانه­زنی مربوط به مقدار کامل کود  (304/0) که افزایش 23 درصدی را نسبت به تیمار بدون کود نشان داد (شکل 4).

 

 

 

شکل 4: اثر کود شیمیایی بر سرعت جوانه­زنی بذر بالنگوی شیرازی

 

 

محتوی رطوبت بذر: نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر تاریخ کاشت و نیز اثر متقابل تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر محتوی رطوبت بذر غیر معنی­دار بود اما که اثر کود بر صفات محتوی رطوبت دانه در طی 7 روز، 14 روز و 28 روز پس از گلدهی در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود (جدول 3).

            نتایج مقایسه میانگین اثر کود شیمیایی بر درصد رطوبت بذر نشان داد که بیش­ترین این صفت مربوط به تیمار بدون کود (812/20 درصد) و کم­ترین آن مربوط به تیمار مقدار کامل کود (46 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن خالص و 2/101 کیلوگرم در هکتار کود P₂O₅) (165/8) بود که البته از لحاظ آماری با تیمار نصف کود (23 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن خالص و 6/50 کیلوگرم در هکتار کود P₂O₅) اختلاف معنی­داری نداشت (جدول 4). پس برای جلوگیری از آلودگی زیست محیطی و کاهش هزینه تهیه نهاده­های کشاورزی، جهت دستیابی به کم­ترین درصد رطوبت و افزایش طول دوره انبارداری، تیمار نصف کود توصیه می­شود. رطوبت بذر برای تعیین زمان رسیدگی فیزیولوژی و برداشت اهمیت دارد و یکی از عوامل موثر بر کیفیت بذر است. در دانه­های نرسیده با رطوبت بالا، خشک کردن سریع نیـز امکـان قطـع سریع فعل و انفعالات شیمیایی و بیوشیمیایی بذر را باعث می­شود (Tajbakhsh and Ghiasi, 2009). نتایج این پژوهش نشان داد که زمان برداشت بذر بر درصد رطوبت بذر تأثیر­گذار خواهد بود.  Rastegarو همکاران (2014) گزارش کردند که رطوبت بذر با افزایش روز بعد از گلدهی تا رسیدگی فیزیولوژیک (زمان رسیدن به حداکثر وزن خشک بذر) از 78 درصد به 30 درصد کاهش می­یابد و پس از آن وزن خشک بذر به مقدار ثابتی می­رسد. روند تغییرات درصد رطوبت بذر در طی پر شدن دانه نشان داد که در همه تیمارها، درصد رطوبت دانه با پیشروی رشد دانه کاهش یافت (نمودار 3-5) که احتمال می­رود به این دلیل باشد که در اوایل گلدهی بذر نمودار نگرفته است لذا درصد رطوبت صفر است اما به تدریج با نمودار­گیری بذر و تشکیل آندوسپرم و سایر اجزا بذر خصوصاً ترکیبات آب­دوست مثل پروتئین و نشاسته جذب آب شروع می­شود اما در مراحل رسیدگی فیزیولوژیکی بذر بالاترین وزن را داراست و ذخایر آن کامل است ولی بعد از این مرحله به دلیل قطع ارتباط آوندی بذر با پایه مادری، فقط رطوبت اضافی را از دست می­دهد لذا درصد رطوبت بذر کاهش می­یابد (Omidi et al., 2005). در کشت پاییزه و تیمار بدون کود بیش­ترین درصد رطوبت بذر به دست آمد زیرا ذخایر غذایی بذر کم بوده و بیش­ترین حجم بذر را آب تشکیل می­دهد اما در کشت بهاره و تیمار کود کامل به دلیل ذخایر غذایی بالا و در نتیجه کاهش درصد آب نسبت به سایر ترکیبات در بذر، کم­ترین درصد رطوبت به دست آمد.

 

 

جدول 3: تجزیه واریانس اثر تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر شاخص­های جوانه­زنی و محتوی رطوبتی بذر در طی پر شدن بذر دانه بالنگوی شیرازی

رطوبت بذر28 روز گلدهی	رطوبت بذر21 روز  گلدهی	رطوبت بذر14 روز گلدهی	رطوبت بذر7 روز  گلدهی	سرعت جوانه­زنی	درصد جوانه­زنی	درجه آزادی	منابع تغییرات
225/0 ns	504/1 ns	123/5 ns	773/139ns	004/0**	20/272**	1	تاریخ کاشت
17/262**	77/458**	99/593 **	87/1043 **	005/0**	8/2129**	2	کود شیمیایی
128/17 ns	97/22  ns	932/63 ns	37/145. ns	00065/0ns	39/1ns	2	اثر متقابل تاریخ کاشت و کودشیمیایی
78/13	01/31	92/55	504/68	000107/0	029/5	12	خطا
75/27	7/24	162/24	46/17	72/3	181/3	-	ضریب تغییرات

ns،^* و^** به‌ترتیب غیر معنی­دار، معنی­دار در سطوح احتمال پنج و یک درصد

ادامه جدول 3: تجزیه واریانس اثر تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر محتوی فلاونویید دانه در طی پر شدن دانه بالنگوی شیرازی

فلاونویید  28 روز پس از گلدهی	فلاونویید 21 روز پس از گلدهی	میزان فلاونویید 14 روز پس از گلدهی	فلاونویید 7 روز پس از گلدهی	درجه آزادی	منابع تغییرات
082/0**	033/0 **	069/0**	047/0**	1	تاریخ کاشت
101/0 **	088/0  **	064/0**	027/0 **	2	کود شیمیایی
0014/0  ns	0006/0 ns	0033/0 ns	004/0**	2	تاریخ کاشت* کود
0006/0	0024/0	0014/0	0001/0	12	خطا
427/5	67/7	044/3	12/5	_	ضریب‌تغییرات(cv)

ns، ^* و ^** به ترتیب غیر معنی­دار، معنی­دار در سطوح احتمال پنج و یک درصد

 

جدول 4: نتایج مقایسه میانگین اثر کود شیمیایی بر محتوی رطوبت بذر در طی پر شدن بذر دانه بالنگوی شیرازی

رطوبت بذر28 روز گلدهی (%)	رطوبت بذر21 روز  گلدهی (%)	رطوبت بذر14 روز گلدهی (%)	رطوبت بذر7 روز  گلدهی (%)	تیمارها
812/20 a	277/32a	601/41a	38/62a	بدون کود (شاهد)
152/11 b	988/19b	352/29ba	22/42b	نصف کود (23kg/ha N+ 50/6kg/ha P2O5
165/8 b	357/15 b	89/21 b	57/37b	مقدار کامل کود (46kg/ha N+ kg/ha P2O52/101

میانگین­هایی که در هر ستون حداقل دارای یک حرف مشترک هستند، فاقد اختلاف معنی­دار با آزمون دانکن در سطح یک درصد می­باشد.

1- (23 کیلوگرم در هکتار N +6/50  کیلوگرم در هکتار P₂O₅)

2- (46 کیلوگرم در هکتار N +2/101  کیلوگرم در هکتار P₂O₅)

 

ادامه جدول4: نتایج مقایسه میانگین اثر تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر محتوی فلاونویید دانه در طی پر شدن دانه بالنگوی شیرازی

فلاونویید 28 روز گلدهی( واحد در میلی‌لیتر پروتئین)	فلاونویید 21 روزگلدهی (واحد در میلی­لیتر پروتئین)	فلاونویید  14 روز گلدهی (واحد در میلی­لیتر پروتئین)	فلاونویید 7 روزگلدهی (واحد در میلی­­لیتر پروتئین)	عوامل آزمایش
				تاریخ کاشت
418/0 a	392/0 b	296/0 b	161/0 b	پاییزه
554/0 b	478/0 a	421/0  a	264/0a	بهاره
				کود شیمیایی
629/0  a	565/0 a	458/0 a	282/0 a	بدون کود
455/0 b	413/0 b	376/0b	208/0 b	نصف کود (23 N+ 6/50 P2O5)
374/0 c	325/0 c	251/0  c	148/0 c	کود کامل () (46 N+ 2/101 p2O5)

میانگین­هایی که در هر ستون حداقل دارای یک حرف مشترک هستند، فاقد اختلاف معنی­دار با آزمون دانکن در سطح یک درصد می­باشد.

1- (23 کیلوگرم در هکتار N +6/50  کیلوگرم در هکتار P₂O₅)

2- (46 کیلوگرم در هکتار N +2/101  کیلوگرم در هکتار P₂O₅)

 

محتوی فلاونویید بذر: هم­چنین نتایج جدول تجزیه واریانس نشان داد که اثر ساده تاریخ کاشت و نیز اثر ساده کود شیمیایی بر محتوی فلاونویید 7 روز، 14 روز، 21 و 28 روز پس از گلدهی در سطح احتمال یک درصد معنی­دار بود (جدول3). اما اثر متقابل تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر محتوی فلاونویید در 7 روز پس از گلدهی در سطح احتمال یک درصد معنی­دار ولی بر محتوی فلاونویید در دوره 14، 21 و 28 روز پس از گلدهی غیر معنی­دار بود (جدول3).

            اندازه­گیری محتوی فلاونوئید بذر نشان داد که بیش­ترین و کم­ترین میزان فلاونویید به‌ترتیب در تیمار کشت بهاره و بدون کود (326/0) و تیمار کشت پاییزه و کود کامل (118/0) بدست آمد (شکل 5). هم­چنین بیش­ترین میزان فلاونویید (421/0) در 14 روز پس از گلدهی در کشت بهاره و نیز در تیمار بدون کود (428/0) بدست آمد که افزایش 5/82 درصدی نسبت به تیمار کود کامل را نشان داد (جدول 4). بیش­ترین میزان فلاونویید (478/0) در 21 روز پس از گلدهی در کشت بهاره و کم­ترین آن (392/0) در کشت پاییزه حاصل گردید. هم­چنین بیش­ترین و کم­ترین میزان فلاونویید در 21 روز پس از گلدهی به ترتیب در تیمار بدون کود (565/0) و تیمار کود کامل (325/0) بدست آمد (جدول 4). هم­چنین بیش­ترین میزان فلاونویید (554/0) در 28 روز پس از گلدهی در کشت بهاره و کم­ترین آن (418/0) در کشت پاییزه حاصل گردید. بیش­ترین میزان فلاونویید (629/0) در 28 روز پس از گلدهی در تیمار بدون کود بود که نسبت به تیمار کود کامل افزایش 18/68 درصدی را نشان داد (جدول 4).

 

شکل 5: اثر متقابل تاریخ کاشت و کود شیمیایی بر میزان فلاونویید در طی پر شدن دانه

 

 

بحث و نتیجه‌گیری

            تأثیر اوضاع اقلیمی بر گیاهان مختلف متفاوت است و همواره باید با تحقیقات مناسب به بررسی نقش عوامل اقلیمی بر رشد، نمو و مواد موثره گیاهان دارویی پرداخت. مهم­ترین عوامل محیطی رویش گیاهان دارویی که تأثیر عمده­ای بر کمیت و کیفیت مواد موثره آن­ها می­گذارد، نور، درجه حرارت، بارندگی، طول روز، عرض جغرافیایی، خصوصیات خاک، ارتفاع محل و تغذیه می­باشد. به طور کلی، عوامل محیطی شامل خصوصیات اقلیمی، توپوگرافی و خاکی است که باید هر کدام از آن­ها بر رشد، نمو، عملکرد و میزان مواد موثره گیاهان دارویی توجه داشت (Somjen et al., 2004).

            نتایج تحقیقات مختلف حکایت از آن دارد که عواملی از قبیل تاریخ کاشت (Wallace, 1986)، دما و رطوبت بالا (Castillo et al., 1994) و تغذیه پایه مادری (Sayman &Van de venter, 1996) بر قدرت بذر مؤثرند.

            در این مطالعه، بذرهای حاصل از کشت پاییزه دارای درصد جوانه­زنی بالاتری بودند. در اینجا طول دوره رشد کشت پاییزه نسبت به کشت بهاره طولانی­تر بوده و زمان رسیدگی فیزیولوژیک آن در مقایسه با کشت بهاره زودتر رخ داد که با نتایج Kafi و Mahdavi Damghani (2000) وGorzin  و همکاران (2015) مطابقت داشت. در این پژوهش دمای هوا در فروردین ماه و اردیبهشت ماه (که مصادف با گلدهی و پر شدن بذر گیاه بالنگو در کشت پاییزه بود)، نسبت به دمای خرداد و تیرماه (که همزمان با دوره گلدهی و پرشدن بذر در کشت بهاره بود) کم­تر بود (جدول 1) که این امر منجر به افزایش شاخص­های بنیه بذر و درصد جوانه­زنی بذر بالنگو شد (Farzaneh et al., 2014). افزایش درصد جوانه­زنی در تیمارهایی که کود دریافت کردند، می­تواند به علت نقش نیتروژن در افزایش فتوسنتز، طول دوره گلدهی، رسیدگی و طول دوره پر شدن بذر و ترکیب آنزیم­های دخیل در جوانه­زنی باشد (Moaafi Pasha Callaii et al., 2012).کاهش سرعت جوانه­زنی در بذرهای کشت پاییزه احتمالا به دلیل بیش­تر بودن موسیلاژ این بذرها نسبت به بذرهای کشت بهاره باشد. زیرا موسیلاژ می­تواند به عنوان یک مانع فیزیکی برای جذب آب و اکسیژن توسط بافت­های درونی بذر بالنگو می­باشد، در نتیجه سرعت جوانه­زنی بذور افزایش یافت (Gorai et al., 2014).

            مقدار رطوبت موجود در بذر را معمولاً به صورت درصد نشان می­دهند. هر تغییر کوچک در رطوبت ممکن است اثر زیادی بر سلامت بذر بگذارد. بذرهایی که دارای درصد رطوبت بیش­تر باشند، ضمن نگه­داری در انبار، مورد حمله انواع قارچ‌ها قرار می‌گیرند و به تدریج سلامت خود را از دست می­دهند. درصد رطوبت بذر به عواملی مانند درجه رسیدگی آن و موقعیت اقلیم منطقه و زمان برداشت محصول و طریقه انبار کردن و به ویژه درصد رطوبت نسبی انبار بستگی دارد. در این پژوهش در زمان گلدهی (اوایل گلدهی) بدلیل این که گیاه در مرحله گلدهی بوده و بذر هنوز کاملا شکل نگرفته میزان رطوبت آن صفر بوده اما بعدها با شکل گیری بذر و تشکیل ساختمان آن مثل آندوسپرم جذب آب صورت گرفته در نتیجه میزان رطوبت آن افزایش می­یابد اما بعدها با رسیدن بذر به مرحله رسیدگی فیزیولوژیک از میزان رطوبت آن کاسته می­شود.

            هم­چنین Motamedi (2016) نشان داد که جایگاه رویش گیاه (خصوصیات اکولوژیکی و آب و هوایی متفاوت آن­ها)، روی ذخیره متابولیت­های ثانویه تأثیر معنی­داری داشت. ارتفاع منطقه رویش، تغییرات دمای شبانه روزی محیط، تغییر شدت تابش پرتوهای خورشیدی و میزان بارندگی سالانه می­تواند بر سنتز و تجمع ترکیبات ثانویه در گیاهان تأثیر گذار باشد. هم­چنین میزان این ترکیبات بسته به گیاه، گونه موردنظر، شرایط خاک و آب و هوایی محل رویش متفاوت می­باشد و هر کدام از عوامل ذکر شده می­تواند تاثیر به سزایی در مقدار این ترکیبات در گیاه داشته باشد. مدیریت کودی و تغذیه­ای یکی از مهم‌ترین فاکتور­ها در کشت موفق یک گیاه دارویی می‌باشد. چون کودها می­توانند هم بر شاخص­های عملکرد کمی و هم برشاخص­های عملکرد کیفی گیاه تأثیر گذارند (Malakouti, 1999). تحقیقات نشان داده است که میزان مواد مؤثره در اندام­ها و گیاهان هیچ گاه ثابت نیست و متناسب  با مراحل رشد گیاه و شرایط محیطی قابل تغییر است. هم­چنین گزارش شده است شرایط محیطی مختلف مانند ویژگی­های اقلیمی، تغییرات فصلی و شرایط نور، دما، رطوبت و خاک می­تواند ترکیبات ساپونینی گیاهان را نیز تحت تأثیر قرار دهد (Miranda et al., 2012). به‌طورکلی گیاه در حالت تغییر ناگهانی عوامل محیطی به ویژه رطوبت، حرارت و ارتفاع، از نظر تولید متابولیت­های ثانویه با یک تناقض روبروست. از یک سو ایجاد تنش شدید حیات گیاه را در معرض خطر قرار داده و گیاه را تضعیف می­کند و از طرف دیگر همین تنش گیاه را به عکس­العمل وا داشته و باعث تولید ماده مؤثره به حد مطلوب می­شود. در این رابطه باید الگوهای بومی را به خوبی شناخت، از آن نسخه­برداری نمود و براساس اطلاعات بدست آمده از آن الگو، گیاه دارویی را پرورش داد (Bagherani tershez, 1995). هم­چنین نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که میزان فلاونویید بذر در همه دوره­های گلدهی در کشت بهاره نسبت به کشت پاییزه بالاتر بوده است. دمای هوا در ماه­های فروردین و اردیبهشت که مصادف با گلدهی و پر شدن بذر گیاهان در کشت پاییزه بود، نسبت به دمای خرداد و تیرماه که هم­زمان با دوره گلدهی و پرشدن بذر در کشت بهاره بود، کم­تر بوده است. همین امر موجب شده است که بذر گیاهان کشت بهاره در معرض تنش گرمایی قرار گرفته و گیاه برای مقابله با تنش، میزان فلاونویید بیش­تری تولید کرده است که با نتایج زیر مطابقت دارد. Motamedi (2016) بیان کرد که تاریخ­های مختلف کاشت تأثیر معنی­داری در میزان فلاونویید در گیاه اسطوخودوس داشته است و تولید این مواد را در گیاه تحت تأثیر قرار داده است به طوری که در تاریخ کاشت بهاره میزان فلاونویید برگ اسطوخودوس بیش­تر از تاریخ­های کاشت پاییزه بود که با نتایج این پژوهش مطابقت داشت.

            هم­چنین گزارش شده است که میزان فلاونوئیدها با تأخیر در کاشت و در نتیجه برخورد با دماهای بالا­تر (بین دمای پایه و دمای مطلوب) و کاهش شرایط مطلوب محیطی مانند افزایش اشعه ماوراء بنفش، دمای بالا و هم­چنین کاهش دسترسی به عناصر غذایی
(نظیر نیتروژن و فسفر) افزایش یافته است (Abdolah zareh et al., 2013). نتایج این پژوهش نشان داد که مصرف نیتروژن باعث افزایش رشد و کاهش میزان فلاونویید شده و نیز تغذیه نیتروژن باعث کاهش تنش­ها و در نتیجه کاهش میزان آنتی­اکسیدان­ها از جمله فلاونویید شده است اما میزان فلاونویید بذر در شرایط بدون کود (تنش شدید) بالاتر بوده است که با گزارش زیر در تضاد بود. دهقانی مشکانی و همکاران (Dehghani Mashkani et al., 2011) گزارش کردند که تیمارهای کودی بر میزان فلاونوئید کل تأثیر معنی­داری دارد و سبب افزایش میزان فلاونوئید می­شود. به نظر می­رسد کمبود یا افزایش برخی عناصر غذایی در خاک باعث تغییرات قابل ملاحظه در میزان فلاونوئیدهای دانه خار مریم می­شود به طوری که کاهش عناصر غذایی باعث افزایش فلاونوئید می­گردد (Abdolah zareh et al., 2013) که با نتایج پژوهش حاضر مطابقت دارد. تحقیقات نشان داده است که میزان مواد مؤثره در اندام­ها و گیاهان هیچ گاه ثابت نیست و متناسب  با مراحل رشد گیاه و شرایط محیطی قابل تغییر است. هم­چنین گزارش شده است شرایط محیطی مختلف مانند ویژگی­های اقلیمی، تغییرات فصلی و شرایط نور، دما، رطوبت و خاک می­تواند ترکیبات ساپونینی گیاهان را نیز تحت تأثیر قرار دهد (Miranda et al., 2012).

 

نتیجه‌گیری کلی

            با توجه به نتایج این پژوهش می­توان نتیجه گرفت که کاربرد کود شیمیایی نیتروژن و فسفر باعث افزایش همه صفات مورد بررسی شده است. تاریخ کاشت پاییزه به دلیل طولانی بودن دوره رشد رویشی، فراهم بودن شرایط دمایی و بارندگی­های کافی، فرصت لازم جهت انجام فتوسنتز و تولید آسیمیلات­های لازم برای شکل­گیری دانه، عدم برخورد دوره گلدهی و پر شدن دانه با درجه حرارت بالا برای حصول همه صفات مطلوب مربوط به رطوبت نسبت به کاشت بهاره بهتر عمل کرده است. اما جهت حصول بالاترین میزان فلاونویید بذر کشت بهاره اما جهت درصد جوانه­زنی بالا کشت پاییزه توصیه می­شود.

 

 

References

Abdolzade, A., Shima, K., Lambers, H., and Chiba, C. 2008. Chang in uptake, transport and accumulation of ions in nerium oleander (rosebay) as affected by different nitrogen sources and salinity. Annals of Botany, 102: 735 -746.

Akramghaderi, F., Kashiri, H., and Abolhasani, K. 2005. Effects of different sowing dates on seed vigor of soybean. Journal of Agricultural Science and Technology, 9: 35-42. (in Persian).

Anderson, L. R., and Vasilas, B. L. 1985. Effects of planting date on two soybean cultivars: Seasonal dry matter accumulation and seed yield. Crop science, 25(6): 999-1004.

Azari, A., and Khajepour, M. R. 2003."Efect of planting pattern on growth, development, grain yield and yield components in sunflower cv. Kooseh Isfahan in spring planting." Journal of Science and Technology Agricultural Natural Resources, 7.(1): 155-167.‏ (in Persian).

Bagherani tershez, N. 1995. Propagation of Glycyrrhiza by seed and rhizome and its seed germination reaction to scratching and temperature , master's thesis, Shiraz University. (in Persian).

Castillo, A.G., Hamptan, J.G. and Coolbear, P. 1994. Efect of sowing date and harvest timing or seed vigor in garden pea (Pisum sativum L.). New Zealand Journal of Crop and Horticulture Science, 22: 91-95.

Chang, C., Yang, M., Wen, H., Chern, J. 2002. Estimation of Total Flavonoid Content in Propolis by Two Complementary Colorimetric Methods. Food and Drug Analysis, 10: 178-82.

Darroch, B.A., Baker, R.J. 1990. Grain filling in three spring wheat genotypes: Statistical analysis. Crop Science, 30: 525-529.

Dehghani Mashkani, M, Naghdi Badi, H., Darzi, M., Mehrafarin, A., Rezazadeh, S., Kadkhoda, Z. 2011. The Effect of Biological and Chemical Fertilizers on Quantitative and Qualitative Yield of Shirazian Babooneh (Matricaria recutita L.). Journal of Medicinal Plants, 10 (2) :35-48. (in Persian).

Delouch, J.C. 1980. Environmental effects on seed quality. Horticulture Science, 15: 775-780.

Donohue, K., Barua, D., Butler, C., Tisdale, T., Chiang, G., Dittmar, E. and Casas., R. 2012.

Farzaneh, S., Azizie, Sh., Feyzi, P. and Sadegh zadeh, J. 2014. Evaluating the trend growing sugar beet seed (Beta vulgaris) in sowing dates in Ardabil. The first Global Conference on Sustainable Agriculture and Natural Resources, Tehran, 30 January, http://www.civilica.com/Paper-NACONF01- NACONF01_0307.html.

Fekri, N., Khayami, M., Heydari, R. and Javadi, M. 2008. Isolation and identification of monosaccharide of Mucilage in Dragon's head by thin layer chromatography. Research of medicinal and aromatic plants, 21 (2): 207-216. (in Persian).

Gorai, M., El Aloui, W., Yang, X. and Neffati, M. 2014. Toward understanding the ecological role of mucilage in seed germination of a desert shrub Henophyton deserti: Interactive effects of temperature, salinity and osmotic stress. Plant and Soil, 374(1): 727-738.

Gorzin, M., Ghaderi-Far, F., Zeinali, E. and Razavi, S.E. 2015. Evaluation of seed germination and seed vigor of different soybean (Glysin max (L.) Merr.) cultivars under different planting dates in Gorgan. Iranian Journal of Field Crops Research, 13(3): 611-622.

Gusta, L.V., Johnson, E.V., Nesbitt, N.T., and Klikland, K.J. 2003. Effect of seeding date on canola seed quality and seed vigour. Canadian Journal of Plant Science, 84: 463-471.

He, H., Vidigal, D., Snoek, L.B., Schnabel, S., Nijveen, H., Hilhorst, H. and Bentsink, L. 2014. Interaction between parental environment and genotype affects plant and seed performance in Arabidopsis. Journal of Experimental Botany, 65(22): 6603-6615.

Jafari, N., Naderi, P., Ebrahimzadeh, M.A. 2015. Evaluation of phenolic content, total flavonoid and survey of antioxidant activity of leaves of Ficus carica and Pterocarya fraxinifolia trees using spectrophotometry and high performance liquid chromatograph methods, Iranian Journal of Plant Biology, 7(25): 1-16. (in Persian).

Kafi, M. and Mahdavi Damghani, A., 2000. Mechanisms of Environmetal Stress Resistance of Plants. University of Mashhad Press, Mashhad, 472p.

Karimi Jalilehvandi1, T., Maleki Farahani, S. and Rezazadeh, A.R. 2017. Effects of sowing date and chemical fertilizer on seed vigor and qualitative and quantitative characteristics of Lady’s mantle (Lallemantia royleana Benth.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 33(1): 126-138. (in Persian).

Malakouti, M.J. 1999. Sustainable agriculture and yield increase through optimization of Fertilizers  consumption in Iran. Agricultural Education Publications, Karaj, 460 pp. (in Persian).

Maternal effects alter natural selection on phytochromes through seed germination. Journal of Ecology. doi: 10.1111/j.1365-2745.2012.01954.x.

Mayhew, W. L. and Caviness, C. E. 1994. Seed quality and yield of short-season soybean genotypes. Agronomy Journal, 86: 16-19.

Miranda, M., Vega-Gálvez, A., Quispe- Fuentes, I., Rodríguez, M. J., Maureira, H. and Martínez, E. A. 2012. Nutritional aspects of six quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) ecotypes from three geographical areas of Chile. Chilean Journal of Agricultural Research, 72(2):175-181.

Moaafi Pasha Callaii, R., Rameae, V., Faraji, A. and Teymori shamushak, E.A. 2012. Study levels of nitrogen fertilizer and sowing date on phenological characteristics, grain yield and yield components of rapeseed (Brassica napus). Journal of Plants and Ecosystems, 8(32): 101-106.

Motamedi, S. 2016. Exploring possibility of domestication of Lavender right (Lavandula stricta Del.) in the city of Gorgan and evalation of growth and biochemical characteristics. M.Sc of Horticultural Sciences - Medicinal Plants, College of Plant Production, Gorgan University. (in Persian).

Naghibi, F.; Mosaddegh, M.; Mohammadi Motamed, S. and Gorbani, A. 2005. Labiatae family in folk medicine in Iran: from etnobotany to pharmacology, Iranian Journal of  Phamaceutical Research, 2: 63-79. (in Persian).

Omidi, H., Mahmoudi, M. And Abbasi, N. 2005. Effect of Harvest Date on Grain Losses in Rapeseed Varieties. Second National Conference on Agricultural Waste, Tehran. 618- 625. (in Persian).

Prasil, I. T., Prasilova, P. and Marik, P. 2007. Comparative study of direct and indirect evaluation of frost tolerance in barley.Field Crops Research, 102: 1-8.

Rastegar, Z., ghaderi-far, F. and sadeghi poor, H.R. 2014. Seed quality changes during peanut seed development and maturation, Iranian Crop Sciences Congress & 3rd Iranian Seed Science and Technology Conference ،Karaj،https://civilica.com/doc/312287. (in Persian).

Sajan, A.S., Pawar, K.N., Dhanaleppagol, M.S., Briadar, B.D. 2004. Influence of stresstreatment on seed quality of sorghum genotypes. Crop Research, 27: 46-49.

Sawan, Z. M., A. H. Fahmy and Yousef, S. E. 2011. Effect of potassium, zinc and phosphorus on seed yield, seed viability and seedling vigor of cotton (Gossypiumbarbadense L.). Archives of Agronomy and Soil Science, 57: 75–90.

Sayman, A. E. J., and Van de venter, H. A. 1996. Influence of weed competition on subsequent germination and seed vigour Zea mays. Seed Science and Technology, 25: 59-67.

Sayman, A.E.J. and Van de venter, H.A., 1996. Influence of weed competition on subsequent germination and seed vigour Zea mays. Seed Science and Technology, 25: 59-67.

Soltani, A., Zeinali, E., Galeshi, S. and Latifi, N. 2001. Genetic variation for and interrelationships among seed vigor traits in wheat from the Caspian Sea Coast of Iran. Seed Science and Technology, 29: 653-662. (in Persian).

Somjen, D.,  Knoll, E. and Vaya, J. 2004. Estrogen-like activity of licorice root constituents: glabridin and glabrene, in vascular tissues in vitro and in vivo. Journal of Steroid Biochemical Molcular Biology, 91: 147-155.

Spears, J. F., TeKrony, D. M. and Egli, D. B. 1997. Temperature during seed filling and soybean seed germination and vigour. Seed Science and Technology, 25: 233-244.

Tabatabai, R., Kashani., E. 1995. Effects of planting date and plant density on soybean in the Khuzestan region. Thesis, martyr Chamran University, Faculty of Agriculture, Agronomy and Plant Breeding. (in Persian).

Tajbakhsh, M. and Ghiasi, M. 2009. Seed ecology. Academic Jihad Publications, West Azerbaijan branch. 134 pages. (in Persian).

Wallace, S.U. 1986. Yield and seed growth at various canopy locations in a determinate soybean cultivar. Agronomy Journal, 78: 173-178.

 

 

 

مراجع

 

References

Abdolzade, A., Shima, K., Lambers, H., and Chiba, C. 2008. Chang in uptake, transport and accumulation of ions in nerium oleander (rosebay) as affected by different nitrogen sources and salinity. Annals of Botany, 102: 735 -746.

Akramghaderi, F., Kashiri, H., and Abolhasani, K. 2005. Effects of different sowing dates on seed vigor of soybean. Journal of Agricultural Science and Technology, 9: 35-42. (in Persian).

Anderson, L. R., and Vasilas, B. L. 1985. Effects of planting date on two soybean cultivars: Seasonal dry matter accumulation and seed yield. Crop science, 25(6): 999-1004.

Azari, A., and Khajepour, M. R. 2003."Efect of planting pattern on growth, development, grain yield and yield components in sunflower cv. Kooseh Isfahan in spring planting." Journal of Science and Technology Agricultural Natural Resources, 7.(1): 155-167.‏ (in Persian).

Bagherani tershez, N. 1995. Propagation of Glycyrrhiza by seed and rhizome and its seed germination reaction to scratching and temperature , master's thesis, Shiraz University. (in Persian).

Castillo, A.G., Hamptan, J.G. and Coolbear, P. 1994. Efect of sowing date and harvest timing or seed vigor in garden pea (Pisum sativum L.). New Zealand Journal of Crop and Horticulture Science, 22: 91-95.

Chang, C., Yang, M., Wen, H., Chern, J. 2002. Estimation of Total Flavonoid Content in Propolis by Two Complementary Colorimetric Methods. Food and Drug Analysis, 10: 178-82.

Darroch, B.A., Baker, R.J. 1990. Grain filling in three spring wheat genotypes: Statistical analysis. Crop Science, 30: 525-529.

Dehghani Mashkani, M, Naghdi Badi, H., Darzi, M., Mehrafarin, A., Rezazadeh, S., Kadkhoda, Z. 2011. The Effect of Biological and Chemical Fertilizers on Quantitative and Qualitative Yield of Shirazian Babooneh (Matricaria recutita L.). Journal of Medicinal Plants, 10 (2) :35-48. (in Persian).

Delouch, J.C. 1980. Environmental effects on seed quality. Horticulture Science, 15: 775-780.

Donohue, K., Barua, D., Butler, C., Tisdale, T., Chiang, G., Dittmar, E. and Casas., R. 2012.

Farzaneh, S., Azizie, Sh., Feyzi, P. and Sadegh zadeh, J. 2014. Evaluating the trend growing sugar beet seed (Beta vulgaris) in sowing dates in Ardabil. The first Global Conference on Sustainable Agriculture and Natural Resources, Tehran, 30 January, http://www.civilica.com/Paper-NACONF01- NACONF01_0307.html.

Fekri, N., Khayami, M., Heydari, R. and Javadi, M. 2008. Isolation and identification of monosaccharide of Mucilage in Dragon's head by thin layer chromatography. Research of medicinal and aromatic plants, 21 (2): 207-216. (in Persian).

Gorai, M., El Aloui, W., Yang, X. and Neffati, M. 2014. Toward understanding the ecological role of mucilage in seed germination of a desert shrub Henophyton deserti: Interactive effects of temperature, salinity and osmotic stress. Plant and Soil, 374(1): 727-738.

Gorzin, M., Ghaderi-Far, F., Zeinali, E. and Razavi, S.E. 2015. Evaluation of seed germination and seed vigor of different soybean (Glysin max (L.) Merr.) cultivars under different planting dates in Gorgan. Iranian Journal of Field Crops Research, 13(3): 611-622.

Gusta, L.V., Johnson, E.V., Nesbitt, N.T., and Klikland, K.J. 2003. Effect of seeding date on canola seed quality and seed vigour. Canadian Journal of Plant Science, 84: 463-471.

He, H., Vidigal, D., Snoek, L.B., Schnabel, S., Nijveen, H., Hilhorst, H. and Bentsink, L. 2014. Interaction between parental environment and genotype affects plant and seed performance in Arabidopsis. Journal of Experimental Botany, 65(22): 6603-6615.

Jafari, N., Naderi, P., Ebrahimzadeh, M.A. 2015. Evaluation of phenolic content, total flavonoid and survey of antioxidant activity of leaves of Ficus carica and Pterocarya fraxinifolia trees using spectrophotometry and high performance liquid chromatograph methods, Iranian Journal of Plant Biology, 7(25): 1-16. (in Persian).

Kafi, M. and Mahdavi Damghani, A., 2000. Mechanisms of Environmetal Stress Resistance of Plants. University of Mashhad Press, Mashhad, 472p.

Karimi Jalilehvandi1, T., Maleki Farahani, S. and Rezazadeh, A.R. 2017. Effects of sowing date and chemical fertilizer on seed vigor and qualitative and quantitative characteristics of Lady’s mantle (Lallemantia royleana Benth.). Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants, 33(1): 126-138. (in Persian).

Malakouti, M.J. 1999. Sustainable agriculture and yield increase through optimization of Fertilizers  consumption in Iran. Agricultural Education Publications, Karaj, 460 pp. (in Persian).

Maternal effects alter natural selection on phytochromes through seed germination. Journal of Ecology. doi: 10.1111/j.1365-2745.2012.01954.x.

Mayhew, W. L. and Caviness, C. E. 1994. Seed quality and yield of short-season soybean genotypes. Agronomy Journal, 86: 16-19.

Miranda, M., Vega-Gálvez, A., Quispe- Fuentes, I., Rodríguez, M. J., Maureira, H. and Martínez, E. A. 2012. Nutritional aspects of six quinoa (Chenopodium quinoa Willd.) ecotypes from three geographical areas of Chile. Chilean Journal of Agricultural Research, 72(2):175-181.

Moaafi Pasha Callaii, R., Rameae, V., Faraji, A. and Teymori shamushak, E.A. 2012. Study levels of nitrogen fertilizer and sowing date on phenological characteristics, grain yield and yield components of rapeseed (Brassica napus). Journal of Plants and Ecosystems, 8(32): 101-106.

Motamedi, S. 2016. Exploring possibility of domestication of Lavender right (Lavandula stricta Del.) in the city of Gorgan and evalation of growth and biochemical characteristics. M.Sc of Horticultural Sciences - Medicinal Plants, College of Plant Production, Gorgan University. (in Persian).

Naghibi, F.; Mosaddegh, M.; Mohammadi Motamed, S. and Gorbani, A. 2005. Labiatae family in folk medicine in Iran: from etnobotany to pharmacology, Iranian Journal of  Phamaceutical Research, 2: 63-79. (in Persian).

Omidi, H., Mahmoudi, M. And Abbasi, N. 2005. Effect of Harvest Date on Grain Losses in Rapeseed Varieties. Second National Conference on Agricultural Waste, Tehran. 618- 625. (in Persian).

Prasil, I. T., Prasilova, P. and Marik, P. 2007. Comparative study of direct and indirect evaluation of frost tolerance in barley.Field Crops Research, 102: 1-8.

Rastegar, Z., ghaderi-far, F. and sadeghi poor, H.R. 2014. Seed quality changes during peanut seed development and maturation, Iranian Crop Sciences Congress & 3rd Iranian Seed Science and Technology Conference ،Karaj،https://civilica.com/doc/312287. (in Persian).

Sajan, A.S., Pawar, K.N., Dhanaleppagol, M.S., Briadar, B.D. 2004. Influence of stresstreatment on seed quality of sorghum genotypes. Crop Research, 27: 46-49.

Sawan, Z. M., A. H. Fahmy and Yousef, S. E. 2011. Effect of potassium, zinc and phosphorus on seed yield, seed viability and seedling vigor of cotton (Gossypiumbarbadense L.). Archives of Agronomy and Soil Science, 57: 75–90.

Sayman, A. E. J., and Van de venter, H. A. 1996. Influence of weed competition on subsequent germination and seed vigour Zea mays. Seed Science and Technology, 25: 59-67.

Sayman, A.E.J. and Van de venter, H.A., 1996. Influence of weed competition on subsequent germination and seed vigour Zea mays. Seed Science and Technology, 25: 59-67.

Soltani, A., Zeinali, E., Galeshi, S. and Latifi, N. 2001. Genetic variation for and interrelationships among seed vigor traits in wheat from the Caspian Sea Coast of Iran. Seed Science and Technology, 29: 653-662. (in Persian).

Somjen, D.,  Knoll, E. and Vaya, J. 2004. Estrogen-like activity of licorice root constituents: glabridin and glabrene, in vascular tissues in vitro and in vivo. Journal of Steroid Biochemical Molcular Biology, 91: 147-155.

Spears, J. F., TeKrony, D. M. and Egli, D. B. 1997. Temperature during seed filling and soybean seed germination and vigour. Seed Science and Technology, 25: 233-244.

Tabatabai, R., Kashani., E. 1995. Effects of planting date and plant density on soybean in the Khuzestan region. Thesis, martyr Chamran University, Faculty of Agriculture, Agronomy and Plant Breeding. (in Persian).

Tajbakhsh, M. and Ghiasi, M. 2009. Seed ecology. Academic Jihad Publications, West Azerbaijan branch. 134 pages. (in Persian).

Wallace, S.U. 1986. Yield and seed growth at various canopy locations in a determinate soybean cultivar. Agronomy Journal, 78: 173-178.