معناشناسی نمادهای تلفیقی در غزلی از منزوی بر اساس نظریه هرمنوتیک مدرن

عرفان اسلامی

دوره 20، شماره 77، مهر 1402، صفحه 287-308   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.2234/erfan.2023.706049

نویسندگان

یداله ساعی¹؛ علی‌سرور یعقوبی^{* 2}؛ محمدعلی داودآبادی³

¹دانشجوی دکتری ادبیات غنایی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.

²استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران. نویسنده مسئول: [e-mail]

³استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، واحد اراک، دانشگاه آزاد اسلامی، اراک، ایران.

چکیده

هرمنوتیک، امروز وجه غالب تفکر فلسفی غرب و روشی بسیار مهم در مطالعات علوم انسانی است؛ چنان­که در حوزه ادبیات از آن برای معناکاوی و شرح متن، با تمرکز بر فهم متن استفاده می­شود. در این مقاله، غزل «عزای تو حماسه است» از حسین منزوی، به شیوه تحلیلی ـ توصیفی  بر اساس نظریه هرمنوتیک مدرن بررسی­شده­است. بر همین اساس ابتدا رمزگشایی معنای ظاهر شعر صورت­گرفته سپس از دلالت­های تحت­اللفظی به­دست­آمده سطوح دلالت ضمنی متن آشکارشده­است. یافته­های پژوهش نشان­می­دهد منزوی با تلفیق اساطیر، زمان‌ها و مکان‌ها را درهم­شکسته منطق معمول روایت را فروریخته و درواقع اسطوره‌ها را به­نوعی بازآفرینی­کرده­است. هم­چنین روایت­های تاریخی را در بافتی نو با ظرفیت‌های معنایی تازه بازتولیدکرده­است. وی در رویکرد به موضوع جنگ و دفاع مقدس که بر سروده‌های آن دوره (دهة 60) حاکم­بوده­است از شگرد تلفیق اسطوره سیاوش و حماسة تاریخی عاشورا و شباهت‌های وقایع و افکار این دو حادثه بهره­برده­است تا فضا و لحن سروده‌های خویش را در مسیر حماسه تقویت­کند و از این راه احساسات خوانندگان شعرهایش (رزمندگان جبهه‌ها و مردم عادی در پشت جبهه‌ها) را تهییج­کند و آنان را به حفظ روحیة پایداری، پاسداری از میهن و حتی حفظ ارزش‌های مذهبی، ملی و فرهنگی خود ترغیب­نماید.

کلیدواژه‌ها

معناشناسی؛ نمادشناسی؛ غزل معاصر؛ هرمنوتیک مدرن

مراجع