راه‌های دستیابی به آرامش در تحلیل روانشناختی آثار نجم‌الدّین رازی

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 20، شماره 60، شهریور 1402، صفحه 149-170   

نوع مقاله: مقاله علمی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/bahar.2023.706131

نویسندگان

محمد جوانمردی¹؛ محسن فهیم^{* 2}؛ علیرضا فهیم³؛ خلیل بهرامی قصرچمی⁴

¹گروه الهیات ، دانشکده الهیات و معارف اسلامی، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، اصفهان، ایران

²گروه الهیات، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد ، ایران

³الهیات و معارف دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران و عضو هیئت علمی گروه ادیان و عرفان دانشگاه شهرکرد

⁴الهیات_حقوق، الهیات و معارف اسلامی دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد _نجف آباد _اصفهان_ایران و عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی دهاقان.

چکیده

در سال‌های اخیر برای افزایش آرامش مردم و رهایی آنها از رنج و مشغله‌های فکری از طریق به کارگیری مکاتب و عرفان‌های نوظهور در جوامع بشری تلاش زیاد شده است. در این شرایط حفظ دین اصیل، و جلوگیری از ترویج این مسلک‌های کاذب، و همچنین افزایش آرامش مردم از اهمّیّت به سزایی برخوردار است. آنچه مطرح می‌شود این است که آیا عرفای اسلامی بالاخص نجم‌الدّین رازی، مطالبی ارائه کرده‌اند که بتواند راه حلّی برای رفع این معضل دینی، اجتماعی و روان شناسی باشد؟ آیا نجم‌الدّین در تعالیم خود به مسائل سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی توجّهی داشته است؟ و... جهت رسیدن به پاسخِ پرسش‌های فوق بارجوع به آثار نجم‌الدّین به ویژه کتاب «مرصادالعباد» و به روش اسنادی و با فرض اینکه اندیشه‌های ایشان با تعالیم عرفای پیش از خود تفاوت دارد و ما را به راه حلّی مؤثّر سوق می‌دهد؛ پرداخته شده است. بنابه آنچه که از مکتوبات نجم‌الدّین مشهود است برخلاف نوشته‌های بسیاری از عرفا، که تنها به سلوک فردی می‌اندیشیدند، در مسائل سیاسی و اجتماعی نیز تأمل ویژه‌ای داشته است. مشکلات سیاسی و اجتماعی در روزگار وی و دیدن ظلم و ستم وارده برمردم، وی را به فکر چاره‌ای برای رفع دردها و رنج‌های مردم انداخته بود. رازی سلوک عرفانی را تنها در گرو خلوت‌گزینی و ریاضت‌های فردی نمی‌دانست و روش صوفیانی که به مسائل اجتماعی، سیاسی و اقتصادی جامعه بی‌توجّه بودند را به عنوان روشی مناسب نمی‌پذیرفت و راه رسیدن به آرامش را در گرو عمومی‌سازی سلوک عرفانی می‌دانست. 

کلیدواژه‌ها

آرامش؛ رنج؛ ذکر؛ نفسانیّات؛ عشق؛ حکومت

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن =.jpg

مراجع

1. قرآن کریم.
2. آملی، سیّدحیدر، (1368)، جامع الاسرار و منبع الانوار، تهران: علمی و فرهنگی.
3. ابراهیمیان، سیّدحسین، (1378)، معرفت شناسی در عرفان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.
4. بوک، درک کرتیس، (1396)، سیاست شادکامی؛ آنچه حکومت می‌تواند از تحقیقات جدید در باب بهروزی بیاموزد، مترجم نرگس سلحشور، تهران: نگاه معاصر.
5. جعفری، محمّدتقی، (1357)، جهان بینی‌ها در مکتب‌های شرق و غرب، تهران: بعثت.
6. رازی، نجم‌الدّین، (1371)، مرصادالعباد، به تصحیح محمّدامین ریاحی، تهران: علمی و فرهنگی.
7. ـــــــــــــــ ، (1361)، ارکان عرفان؛ رسالة عقل و عشق، تهران: نور فاطمه.
8. ـــــــــــــــ ، (1390)، منارات السائرین، مترجم محمودرضا افتخارزاده، تهران: جامی.
9. ـــــــــــــــ ، (1352)، رساله الطیور، به تصحیح دکتر محمّدامین ریاحی، تهران: توس.
10. ـــــــــــــــ ، (1365)، رساله عشق و عقل، به اهتمام و تصحیح تقی تفضّلی، تهران: شرکت انتشارات تهران.
11. ـــــــــــــــ ، (1362)، رساله السائر الحائر، تهران: نور فاطمه.
12. ـــــــــــــــ ، (1344)، عقل و عشق، مقدّمه و حاشیه از حمید حمید، تهران: زوّار.
13. ـــــــــــــــ ، (1381)، مرموزات اسدی در مزمورات داوودی، مقدّمه وتصحیح وتعلیقات محمّدرضا شفیعی کدکنی، تهران: سخن.
14. ـــــــــــــــ ، (1385)، حکایت آینه [تلخیص و بازنویسی کتاب مرصاد العباد من المبدأ الی المعاد]، به کوشش محمّدرضا موحدّی، تهران: مرکز پژوهش میراث مکتوب.
15. ـــــــــــــــ ، (1363)، اشعار شیخ نجم‌الدّین رازی، به کوشش و تحقیق محمود مدبّری، تهران: کتابخانه طهوری.
16.  زمانی، کریم، (1390)، شرح کامل فیه ما فیه، تهران: معین.
17. شافاک، الیف، (1394)، ملّت عشق، ترجمة ارسلان فصیحی، تهران: ققنوس.       
18. شریف‌زاده، حکیمه‌السّادات، (1385)، فلسفه تربیتی نجم‌الدّین رازی و مولوی، خرم آباد: افلاک.
19. گلد، استوارت ایوری، (1397)، پینگ: نجات باغ بهشت، ترجمة ایمان طائبی و احسان طائبی، اصفهان: شونار.
20. مختاری، محمّد، (1377)، تمرین مدارا (بیست مقاله در بازخوانی فرهنگ و...)، تهران: ویستار.
21. ملکیان، مصطفی، (1385)، مشتاقی و مهجوری، تهران: نگاه معاصر.
22. یثربی، یحیی، (1377)، فلسفه عرفان، قم: دفتر تبلیغات اسلامی.