ارزیابی تغییرات صفات زراعی در جمعیت‌های گندم نان تحت تنش خشکی

پژوهش های به زراعی

دوره 14، شماره 1، خرداد 1401، صفحه 19-36   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

یوسف ارشد¹؛ مهدی زهراوی^{* 1}؛ علی سلطانی²

¹موسسه تحقیقات

²مرکز تحقیقات

چکیده

به منظور شناسایی منابع ژنتیکی متحمل به خشکی در گندم و بررسی تغییرات صفات مرتبط با این ویژگی، تعداد 512 نمونه ژنتیکی از کلکسیون گندم بانک ژن گیاهی ملی ایران به همراه ارقام متحمل به خشکی کویر، روشن و ماهوتی در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی یزد در قالب دو طرح آگمنت جداگانه (آبیاری نرمال و تنش خشکی) مورد بررسی قرار گرفتند. تنش خشکی  با انجام یک دوره آبیاری بعد از کاشت و یک دور آبیاری در مرحله پر شدن دانه اعمال گردید. در مجموع تعداد 66 نمونه ژنتیکی بقاء یافتند و ارزیابی صفات زارعی مطابق با توصیف‌نامه بین‌المللی در مورد آنها انجام گرفت. نتایج حاکی از کاهش مقادیر تمام صفات مورد ارزیابی در شرایط تنش خشکی بود که بیشترین کاهش به صفات وزن دانه پنج سنبله (57/34 درصد) و تعداد پنجه بارور (48/59 درصد) تعلق داشت. تعداد زیادی از نمونه‌های ژنتیکی دارای صفات برتر نسبت به ارقام شاهد در شرایط نرمال و تنش خشکی شناسایی شد. در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی در شرایط تنش خشکی، پنج مؤلفه اصلی اول در مجموع 73/84 درصد از تغییرات داده‌ها را دربر داشتند و براساس خصوصیات هر مؤلفه، نمونه‌های ژنتیکی برتر متمایز شدند. نمونه‌های ژنتیکی مورد مطالعه با استفاده از تجزیه خوشه‌ای به چهار گروه با ویژگی‌های متفاوت تفکیک شدند. نتایج تحقیق حاضر گویای تنوع وسیعی در ژرم‌پلاسم مورد ارزیابی بود و از نمونه‌های ژنتیکی برتر شناسایی شده می‌توان در برنامه‌های اصلاحی آتی جهت بهبود تحمل به تنش خشکی در گندم بهره‌برداری نمود.   

کلیدواژه‌ها

بانک ژن؛ تحمل؛ تنش خشکی؛ توده؛ ژرم‌پلاس

مراجع