سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی در مسیر پایداری: ارزیابی موانع و چالش‌ها (مطالعه موردی: کلانشهر تهران)

مطالعات برنامه ریزی سکونتگاه های انسانی

دوره 18، شماره 2 - شماره پیاپی 63، شهریور 1402، صفحه 281-294   

نوع مقاله: مقاله پژوهشی

نویسندگان

تهمینه علیزاده¹؛ جلال عظیمی آملی^{* 2}؛ صدرالدین متولی²؛ رحیم سرور³

¹دانشجوی دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران

²دانشیار گروه جغرافیا، واحد نور، دانشگاه آزاد اسلامی، نور، ایران

³استاد گروه جغرافیا، واحد علوم تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

مقدمه: از دیدگاه زیست محیطی رایج‌ترین دلیل برای توسعه سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی پایدار، کاهش استفاده از اتومبیل و ازدحام ترافیک می‌باشد، که در نتیجه منجر به بهبود کیفیت محیط می‌گردد.
هدف: تحقق پایداری زیست محیطی در سیستم‌های حمل‌ونقل عمومی نیازمند شناسایی چالش‌ها و موانع آن است که در این مطالعه مورد توجه قرار گرفته است.
روش‌شناسی تحقیق: رویکرد روش‌شناختی پژوهش از نوع کیفی مبتنی بر گراندد تئوری است و داده‌های مورد نیاز، از دو منبع اصلی بدست آمد که شامل مصاحبه‌های بارگذاری شده در فضای نت توسط مدیران بخش حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران و انجام مصاحبه با خبرگان و اساتید داتشگاه بود. نتایج با استفاده از روش گراندد تئوری و آزمون مقایسه میانگین تحلیل گردید.
قلمرو جغرافیایی پژوهش: محدوده مورد مطالعه این پژوهش، کلانشهر تهران می‌باشد.
یافته­ ها: نتایج بدست آمده در مجموع، 59 چالش را در قالب سه حوزه سیاست‌گذاری و برنامه‌ریزی، سرمایه‌گذاری و تأمین مالی و حوزه اجتماعی و رفتاری نشان داد که در 10 قلمرو عمده و در قالب یک مدل پارادایمی دسته‌بندی گردیدند. همچنین تلفات ناشی از تصادفات جاده‌ای و تشدید انتشار آلاینده‌ها، به عنوان مهمترین پیامد این چالش‌ها شناسایی شدند.
نتایج: مدیریت شهری تهران ابتدا بایستی بر رفع موانع مرتبط با حوزه سیاست‌گذاری و سپس حوزه سرمایه‌گذاری تمرکز نماید تا حرکت به سمت توسعه حمل‌ونقل سازگار با محیط زیست آغاز شود. همچنین بهبود شرایط علّی و شرایط زمینه‌ای می‌تواند حمل‌ونقل عمومی تهران را در بلندمدت به سمت پایداری زیست محیطی سوق دهد. اما در کوتاه مدت و میان‌مدت بهبود شرایط میانجی و شرایط راهبردی می‌تواند موثر واقع شود که نتیجه تمام این فرایندها، بهبود شرایط پیامدی و ارتقای کیفیت سیستم حمل‌ونقل عمومی کلانشهر تهران می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

حمل‌ونقل عمومی'؛ پایداری زیست محیطی'؛ '؛ کلانشهر تهران'

مراجع

اجزاء شکوهی، محمد. (1393). نقش شبکه ریلی درون شهری در چشم‌انداز بوم شناختی و اقتصادی حمل‌ونقل شهر مشهد. فصلنامه جغرافیا و توسعه فضای شهری، 1(2)، 128-117.

احمدی، محمد. (1398). الگوی حق به شهر در سلامت شهری (مطالعه موردی: شهر بجنورد). رساله دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، استاد راهنما: حسین حاتمی‌نژاد، استادان مشاور: احمد پوراحمد، کرامت الله زیاری، سعید زنگنه شهرکی،  تهران، دانشگاه تهران.

اشتراس، آنسلم و کوربین، جولیت. (1393). اصول روش تحقیق کیفی: نظریه مبنایی، رویه‌ها و شیوه‌ها. ترجمه بیوک محمدی، چاپ اول، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

تلخابی، حمیدرضا؛ سلیمانی، محمد؛ سعیدنیا، احمد و زنگانه، احمد. (1396). اثرات توسعه گسیخته شهر بر شکل‌گیری جریان حمل‌ونقل و آلودگی هوای منطقه کلانشهری تهران. فصلنامه تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، 19(25)، 99-89.

جوادیان، رضا و فراست، هادی. (1396). بررسی رابطه حمایت اجتماعی و امنیت اجتماعی با اعتماد اجتماعی استفاده کنندگان از حمل‌ونقل عمومی. فصلنامه انتظام اجتماعی، 9(2)، 222-189.

حبیبیان، میقات و کرمانشاه، محمد. (1394). بررسی اثر متغیرهای حمل‌ونقلی بر تغییر استفاده از شیوه سواری شخصی در سفرهای روزانه. فصلنامه مهندسی حمل‌ونقل، 7(1)، 30-13.

رمضانی قوام‌آبادی، محمدحسین. (1393). اقتصاد سبز: گامی به سوی تحقق توسعه پایدار در حقوق بین الملل محیط زیست. دوفصلنامه دانشنامه حقوق اقتصادی (دانش و توسعه سابق)، 21(6)، 141-114.

شهرداری تهران. (1386). طرح جامع حمل‌ونقل و ترافیک شهر تهران. معاونت و سازمان حمل‌ونقل و ترافیک شهرداری تهران.

شهرداری تهران. (1397). سالنامه آماری شهر تهران. سازمان فناوری اطلاعات و ارتباطات شهرداری تهران.

علاءالدینی، پویا و فایضی، الهام. (1390). ارتقای پایداری شهری از طریق تمهیدات بدیل حمل‌ونقل: سنجش دست‌آوردها و چالش‌های طرح آزمایشی دوچرخه اشتراکی در تهران. فصلنامه مطالعات شهری، 1(1)، 90-77.

فنایی، ساناز. (1401). تدوین چهارچوب ارزیابی اثرات پروژه‌های بازآفرینی شهری پایدار بر سلامت روانی شهروندان (مورد پژوهی: پروژه بازآفرینی فضای فوقانی تونل راهآهن تهران-تبریز). رساله دکتری شهرسازی، استاد راهنما: غلامرضا حقیقت نائینی، استاد مشاور: حجت الله فراهانی، تهران، دانشگاه هنر.

کاظمی‌پور، شهلا و حاجیان، امیر. (1396). ایحاد نخستین کلانشهر واقعی ایران در مجموعه شهری تهران: با تأکید بر سهم مهاجرت. فصلنامه جمعیت، ۱۸(۷۵ و ۷۶)، 48-21.

محمدپور، صابر؛ صرافی، مظفر؛ و توکلی‌نیا، جمیله. (1395). تحلیلی بر مدیریت تقاضای سفر در راستای حمل‌ونقل پایدار شهری (موردپژوهی: کلانشهر تهران). فصلنامه برنامه‌ریزی منطقه‌ای، 6(21)، 115-103.

منظور، داود؛ و صفاکیش، محمدکاظم. (1390). اثرات سیاست‌های زیست محیطی و اقتصادی بر رفتار حمل‌ونقل شهری با رویکرد قیاسی- استقرایی: مطالعه موردی شهر تهران. فصلنامه تحقیقات مدل‌سازی اقتصادی، 2(4)، 187-171.

یزدان‌پناهی، ملیسا؛ و ملکی، کیمیا. (1390). بررسی جایگاه حمل‌ونقل در توسعه اقتصادی پایدار شهری. تهران: اولین کنفرانس اقتصاد شهری ایران.

Aldenius, M., Tsaxiri, P., & Lidestam, H. (2021). The role of environmental requirements in Swedish public procurement of bus transports. International Journal of Sustainable Transportation, 16(5), 391-405.

Bamberg, S., Fujii, S., Friman, M., & Gärling, T. (2011). Behavior Theory and Soft Transport Policy Measures. Transport Policy, 18(1), 228-235.

Ceder, A. (2021), Urban mobility and public transport: future perspectives and review. International Journal of Urban Sciences, 25(4), 455-479.

Chang, Zh. (2014). Financing new metros-The Beijingmetro financing sustainability study. Transport Policy, 32(1), 148-155.

Derrible, S. (2016). Complexity in future cities: the rise of networked infrastructure. International Journal of Urban Sciences, 21(1), 68-86.

Enriquez, A., Lefevre, B., Dalkmann, H., & Brannigan, Ch. (2014). Module 5e Sustainable Transport: A Sourcebook for Policy-makers in Developing Cities, GIZ Publication, DOI:10.13140/2.1.4286.8009.

Gutiérrez, A., Miravet, D., & Domènech, A. (2020). COVID-19 and urban public transport services: emerging challenges and research agenda. Cities & Health, 5(1), 177-180.

Haitao, H., Yang, K., Liang, H., Menendez, M., & Guler, S.I. (2019). Providing public transport priority in the perimeter of urban networks: A bimodal strategy. Transportation Research Part C: Emerging Technologies, 107(1), 171-192.

Kaysi, Ch. (2013). Transitioning To the Green Economy: The Arab Transport Sector Policy BRIEF. International Journal of Sustainable Development, 8(3), 305-320.

Kordnaic A.S. (2011). Deployment, Improvement and Development of Extremely Busy (B.R.T) Solutions to Reduce Metropolitan Traffic. Traffic Management Studies, 6(20), 1-13.

Litman, T. (2011). Developing Indicators for Sustainable and Livable Transport Planning. Victoria Transport Policy Institute, US.

Loo, B., & du Verle, F. (2016). Transit-oriented development in future cities: towards a two-level sustainable mobility strategy. International Journal of Urban Sciences, 21(1), 54-67.

Paulsson, A. (2018). Making the sustainable more sustainable: public transport and the collaborative spaces of policy translation. Journal of Environmental Policy & Planning, 20(4), 419-433.

Smith, Ph. (2019). Exploring public transport sustainability with neutrosophic logic. Transportation Planning and Technology, 42(3), 257-273.

Steg, L., & Gifford, R. (2005). Sustainable transportation and quality of life. Journal of Transport Geography, 13(1), 59-69.

Susnienė, D. (2012). Quality approach to the sustainability of public transport. Transport, 27(1), 102-110.

Sy, K., Martinez, M.E., Rader, B., & White, L.F. (2020). Socioeconomic disparities in subway use and COVID-19 outcomes in New York City. American Journal of Epidemiology, 190(7), 1234–1242.

Tsui, K.Y. (2011). China's infrastructure investment boom and local debt crisis. Eurasian Geogr Econ, 52(5), 686-711.

UNEP. (2011). Towards a Green Economy: Patlıways to Sustainable Development and Poverty Eradication, United Nations Environment Report, Retrived from: https://sustainable development. un.org/index.php?page=view&type=400&nr=126&menu=35.