شناسایی پتانسیل‌های ژئوتوریستی استان آذربایجان شرقی و توسعه آن با‌ استفاده از مدل‌های ژئوتوریستی (مطالعه موردی: زنوزق، کندوان، اشتبین)

جغرافیای طبیعی

مقاله 5، دوره 16، شماره 61، آبان 1402، صفحه 87-105   

نوع مقاله: مقاله علمی - پژوهشی

نویسندگان

منصور رحمتی^{* 1}؛ فائزه بهادری²؛ بهروز نظافت تکله³؛ الهه نوازش⁴؛ حسن نظافت تکله⁵

¹استادیار گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

²دانشجوی کارشناسی ارشد گروه معماری، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

³دانشجوی دکتری گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

⁴دانشجوی کارشناسی گروه جغرافیا، دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه محقق اردبیلی، اردبیل، ایران

⁵دانشجوی کارشناسی ارشدگروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

ژئوتوریسم یکی از انواع گردشگری پایدار است که علاوه بر بازدید از جاذبه‌های زمین‌شناختی و ژئومورفولوژیکی، بر آموزش و حفاظت از آنان نیز تاکید دارد. ژئوتوریسم یکی از گویه‌های مهم اکوتوریسم با رویکردی مسئولانه و حفاظت محور است؛ که بر مردمی کردن علوم زمین و توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی جامعه بومی تاکید می‌کند. هدف از این پژوهش، بررسی توانمندی‌های ژئوتوریستی استان آذربایجان شرقی با استفاده از مدل پائوولوا و کوبالیکوا و هادزیک می-باشد. سه منطقه مورد مطالعه شامل مناطق ژئوتوریستی کندوان، زنوزق و اشتبین انتخاب شده است. براساس مدل پائوولوا نتایج حاصل نشان ‌داد که منطقه ژئوتوریستی کندوان با بیشترین امتیازدهی در عوامل مثبت ارتقا دهنده رقابت‌پذیری مقاصد ژئوتوریستی شامل ثروت طبیعی با امتیاز (7) بوده و بیشترین مقدار درمیان گویه‌های منفی رقابت‌پذیری، کسری بودجه و عدم وجود متخصّصان ماهر با امتیاز (5) بیشترین تأثیر منفی را در جذب گردشگر ایجاد می‌کند. همچنین، نتایج حاصل از مدل کوبالیکوا نشان‌ داد که منطقه کندوان با مقدار (25/9) بیشترین امتیاز را نسبت به سایر مناطق کسب کرده‌ است. در مدل هادزیک با توجّه به بررسی ارزش‌های علمی و مازاد طبق نظر کارشناس و گردشگر نتایج حاصل نشان ‌داد که میانگین امتیازات گویه‌ها در منطقه ژئوتوریستی کندوان با بیشترین امتیاز در اولویت اول قرار دارد. درمیان دو منطقه ژئوتوریستی روستای زنوزق بیشتر از روستای اشتبین می‌باشد. بنابراین نتیجه‌گیری می‌شود با ارزیابی و شناسایی پتانسیل-های ژئوتوریستی استان آذربایجان شرقی و توسعه توانمندی‌ها منجر به توسعه مناطق ژئوتوریستی و جذب گردشگر خواهد شد.

کلیدواژه‌ها

پتانسیل‌ ژئوتوریستی؛ استان آذربایجان شرقی؛ مدل پائوولوا؛ مدل کوبالیکوا؛ مدل دینامیکی

مراجع

1- ابراهیم پور، حبیب، نعمتی، ولی نظافت تکله، بهروز. (۱۴۰۱): بررسی توانمندی‌های ژئوتوریستی استان اردبیل با استفاده از مدکوبالیکوا و مدل فیولت (مطالعه موردی نیر سرعین نمین)، جغرافیا و روابط انسانی، دوره 5، شماره 4.

2- اسفندیاری درآباد، فریبا؛ نظافت تکله، بهروز؛ شهبازی شرفه، زهرا، (1401): بررسی و ارزیابی تأثیرگذاری مخاطرات بر توسعه توریسم (مطالعه موردی: شهرستان مشکین‌شهر) جغرافیا و روابط انسانی، شماره 3 صص 204-184

3- ثروتی، محمدرضا و کزازی الهام (۱۳۸۵) تحلیل عوامل مؤثر بر گردشگری در روستای گنبرف با استفاده از مدل راهبری SWOT کنفرانس سلامت تبریز، فصلنامه علمی پژوهشی فضای جغرافیایی دوره 6

4- شریف‌زاده، ابوالقاسم، مراد نژاد، همایون. (۱۳۸۱): توسعه پایدار و گردشگری روستایی مکان نشر نامشخص: ماهنامه اقتصادی جهاد ۱۳۸۱ ص ۴۷-۶۱ جلد ۲۵۰، ۲۵۱

5- طاهر خانی، محمد، جهان تیغمند، سمیه، سلیمی سبحان، محمدرضا. )1399(: اولویت‌بندی توان‌های زمین- گردشگری ژئوسایت‌ها (مطالعه موردی: الموت قزوین)، جغرافیا فصلنامه علمی ـ پژوهشی و بین‌المللی انجمن جغرافیایی ایران (سال 18 شماره،64.106)

6- طاهری، کبری، حسینی، آناهیتا، امیری، امیر (1401): بررسی صنعت گردشگری در کشورهای در حال توسعه (نمونه موردی مغولستان). جغرافیا و روابط انسانی، 5(1)، 3

7- عابدینی، موسی، همتی، طاهر، نظافت تکله، بهروز، خیاطی، آیلار. (1401): ارزیابی توانمندی‌های توسعه گردشگری پایدار ژئومورفوسایت‌ها با استفاده از مدل کومانسکو و مدل پائوولووا (مطالعه موردی: مسیر توریستی سبلان تا گردنه حیران). فصلنامه جغرافیایی فضای گردشگری، 11(44)

8- مختاری، داود، (1394)، اهمیت نقشه‌های زمین‌پیمایی در مدیریت مکان‌های ژئومورفیکی ایران، (مطالعه موردی: گردنه پیام)، نشریه علمی – پژوهشی جغرافیا و برنامه‌ریزی، سال 16، شماره،37.151-172

9- مقصودی، مهران؛ شمسی‌پور، علی ا؛ نوربخش، سیده فاطمه. (۱۳۹۰): پتانسیل سنجی مناطق بهینۀ توسعۀ ژئومورفوتوریسم منطقۀ مرنجاب در جنوب دریاچۀ نمک، پژوهش‌های جغرافیای طبیعی، شمارۀ ۷۷، صص ۱۹-۱.

10- مقیمی، ابراهیم، زارع احمدآباد، محسن، مختاری، داود. (1401): ارزیابی توانمندی اشکال ژئومورفولوژیک حاصل از فعالیت گسل تبریز در توسعه ژئوتوریسم با استفاده از روش پانیزا، سیاست‌گذاری شهری و منطقه‌ای، دوره،1 شماره،1

11- مقیمی، ابراهیم؛ رحیمی هرآبادی، سعید؛ هدائی آرانی، مجتبی؛ علیزاده، محمد؛ اروجی حسن، (۱۳۹۱): ژئومورفوتوریسم و قابلیت سنجی ژئومورفوسایت‌های جاده‌ای با بهره‌گیری از روش پریرا (مطالعۀ موردی؛ آزادراه قم - کاشان)، نشریۀ تحقیقات کاربردی علوم جغرافیایی، سال دوازدهم، شمارۀ ۲۷، صص ۱۸۴-.۱۶۳

12- نظافت تکله، بهروز؛ اسفندیاری درآباد، فریبا، شهبازی شرفه، زهرا، (1401): مدل‌سازی نوین گردشگری برای تداوم فعالیت کسب و کارهای بخش توریسم در شرایط کرونا ویروس (مطالعه موردی: شهر توریستی سرعین) جغرافیا و روابط انسانی، شماره 3 صص 15-1.

13- نعمتی، ولی؛ نظافت تکله، بهروز، (1402): ارزیابی و تحلیل رقابت‌پذیری ژئوتوریسمی شهرستان نیر با استفاده مدل پاوولوا، جغرافیا و روابط انسانی، شماره 4 صص 109-86

14- نوحه‌گر، احمد، حسین زاده محمدمهدی و پیراسته اسما، (۱۳۸۸): ارزیابی قابلیت‌های طبیعت­گری جزیره قشم با بهره‌گیری از مدل مدیریت استراتژی SWOT  نشریه جغرافیا و توسعه

15- یمانی، مجتبی؛ عظیمی راد، صمد؛ باقری، سجاد. (۱۳۹۱): بررسی قابلیت‌های ژئوتوریسمی ژئومورفوسایت‌های منطقۀ سیمره، جغرافیا و پایداری محیطی، شمارۀ ۲-۸۸-۶۹.

 

16- Buttler, R.W. (1980): ‘The Concept Of A Tourist Area Cycle Of Evolution: Implications For Management Of Resources’, 2010 The Canadian Geographer, 24(1):5–12.

17- Haigh, Matthew (2020): Cultural Tourism Policy In Developing Regions: The Case Of Sarawak Malaysia Tourism Management: 1-13.

18- Hall, C.M. And David, B.W. (2009): Sustainable Tourism Futures, Routledge11-Schianetz, K. Et Al. 2007, Concepts And Tools For Comprehensive Sustainability Assessments.

19- Harrison, C. (1991): "Country Side Recreation In A Changing Societ, London: TMS. Partnership.

20- Jafari, Jafar. )2000: ( Encyclopedia Of Tourism. S.L.: Routledge, 2000

21- Jones, W. (2008): Keeping Found Things Found: The Study And Practice Of Personal Information Management, Morgan Kaufmann Publishers, and Burlington.

22- Kang, M & Moscardo, G. (2006): "Exploring Cross- Cultural Differences In Attitudes Towards Responsible Tourist Behavior: A Comparison Of Korean, British And Australian Tourists", Asia Pacific Journal Of Tourism Research, Vol, 11(4).

23- Knowd, L. (2001): "Rural Tourism: Panacea And Paradox, School Of Environment And Agriculture", University Of Western Sydney.

24- Miyaki, M. (2008): "Tourism And The Local Business Community In Small Cities And Towns: A Qualitative Study Of The Blackstone Valley, Rhode Island", Thesis Of Master, Boston University.

25- Moscardo, G. & Pearce, P. (1999): Mindful Visitors: Heritage And Tourism, Annals Of Tourism Research, Vol. 26 (2).

26- Nowacki, Marek. Kowalczyk Aniot, Joanna. Krolikowska, Królikowska. Pstrocka, Małgorzata. And Awedyk, Matylda (2018): Strategic Planning For Sustainable Tourism Development In Poland Sustainable Development And World Ecology: 562-567.

27-Oliver, T. & Jenkins T. (2003): Sustaining Rural Landscapes: The Role Of Integrated Tourism, Landscape Research, Vol. 28 (3).

28- Pearce, D W And Atkinson, G D. (1995): Capital Theory And The Measurement Of Sustainable Development, An Indicator Of Weak Sustainability, Ecological Economicd, No8, Pp 103-108.

29- Ross K. Dowlingreceived: 11 January (2010): Accepted: 18 October 2010Springer-Verlag

30- Saarinen, Jarkko. (2006): Traditions Of Sustainability In Tourism Studies. S.L.: Annals Of Tourism Research, 2006. Pp. 1121-1140. Vol. 33.