مضامین مشترک مدایح نبوی در سروده‌های احمدشوقی و بدیل خاقانی شروانی

جستار نامه: ادبیات تطبیقی (فارسی- انگلیسی)

دوره 7، شماره 25، آذر 1402، صفحه 213-238   

نوع مقاله: پژوهشی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/rpcl.2023.707188

نویسندگان

رقیه نعمتی¹؛ مهرداد آقائی^{* 2}؛ عبدالله پاسالاری³

¹دانشجوی دکتری گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه علوم و تحقیقات تهران، تهران، ایران.

²دانشیار گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه محقّق اردبیلی، اردبیل، ایران. (نویسندۀ مسئول)

³کارشناسی ارشد گروه زبان و ادبیات عربی، دانشگاه کردستان، کرمانشاه، ایران.

چکیده

ادبیات تطبیقی در تاریخ ادبیات عربی و فارسی از دیرباز ریشه دوانیده است. تأثیر ادب عربی بر ادب فارسی به­ویژه در مدایح نبوی، بر هیچ پژوهشگر ادبی، پوشیده نیست. ستایش پیامبر بزرگوار اسلام (ص) میراثی از عاطفه و تفکّر دینی مشترک بین ادیبان اسلامی است. شعر فارسی با تأسّی از شعر عربی در قالب­ها و اوزان و بحور شعری، افق­های نوینی رو به دنیای ادب گشود که در این میان بحرهای فراهیدی پایه‌­های اوّلیۀ این گشایش و ابتکار بود. تأثیر و تأثّر میان دو ادب عربی و فارسی متقابل است. در مقایسۀ اشعار احمد شوقی و بدیل خاقانی در محور مدایح نبوی، مضامین مشترکی همچون: میلاد، اخلاق و خلقت پیامبر(ص)مقام و منزلت یاران و خاندان پیامبر(ص)، حوض کوثر، معجزات و تأثیرپذیری از قرآن و حدیث نبوی و توجه به عیسی پیامبر مرسل قابل مقایسه و تطبیق است. با این تفاوت که خاقانی هرچند دارای مسلک صوفیانه نیست، ولی در خلق معانی و به کارگیری لغات متنوّع ادبیات صوفیانه تبحّر خاصی دارد و اغلب توصیف‌هایش کوتاه و خلاصه است، اما شوقی در غالب موارد به شکلی ساده و روشن و مفصل در مدایح نبوی خود به بیان مطلب می­پردازد. پژوهش حاضر با رویکردی تطبیقی مکتب فرانسوی و با روش توصیفی - تحلیلی به مقایسۀ اشعار شوقی و خاقانی با تکیه بر مدایح نبوی آنان می­پردازد، تا در خلال آن وجوه اشتراک و گاهی افتراق این دو شاعر نامدار در شیوۀ سخن­پردازی نمایان شود.

کلیدواژه‌ها

ادبیات تطبیقی؛ مدایح نبوی؛ احمد شوقی؛ خاقانی شروانی؛ شعر عربی و فارسی

مراجع