تأثیر عوامل اقتصادی بر بلندمرتبه‌های مسکونی در دوره معاصر شهر تهران

فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی

مقاله 3، دوره 18، شماره 56، آبان 1402، صفحه 53-78   

نوع مقاله: علمی_ پژوهشی

نویسندگان

علیرضا پهلوان^{* 1}؛ فرح حبیب²

¹دکتری گروه معماری، واحد شهرقدس، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

²استاد گروه معماری، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

نقدهایی که در دورۀ کنونی درزمینۀ روند معماری‌معاصر وجود دارند عمدتاً تأثیر عوامل بیرونی حوزۀ معماری همچون اقتصاد را کمتر مورد ارزیابی موشکافانه قرار داده‌است. این کمبود باعث گردیده تا همواره با تصویری مبهم و درون حوزه‌ای از شرایط کنونی معماری معاصر روبرو باشیم. نقش اقتصاد در بین عواملی همچون سیاست و ساختارهای فرهنگی اجتماعی به‌عنوان یک نقش محوری در فزونی تعداد بناها و رونق بازار ساخت در حوزه‌ی معماری قابل‌ملاحظه می‌باشد. با شناخت ویژگی‌های اقتصادی و ردگیری تأثیر آن می‌توان به رابطه معنا‌داری میان دو حوزه دست‌یافت. برای بررسی تحولات با استفاده از روش تحقیــق توصیفی‌تحلیلی، بناهای بلندمرتبه مسکونی شهر تهران و روند شکل ‏گیری این بناها در دوره ‏های زمانی قرارگرفته است. در این روند شناخت نوسان‌های حوزه اقتصادی شاخص‌های تأثیرگذار در قیمت زمین و مسکن از داده‌های آماری استخراج گردیده و در بخش تحلیل از روش مصاحبه با کارشناسان اقتصاد مسکن بهره گرفته‌شده است. در حوزه اقتصاد با مطابقت شاخص‌های کلان و خرد مشخص شد که بخش زمین و مسکن از وضعیت کلان اقتصادی پیروی نموده است و با هر نوسان اقتصادی بازار مسکن نیز به پیروی از آن‌ها پرداخته است. تحلیل آمارها در حوزه بلندمرتبه‌سازی مسکونی به‌عنوان نمودی بر این تحولات نشانگر آنست‌ که عمده این بناها در طی این چند دهه در سطح شش منطقه رخ‌داده است که این مناطق به‌طور عمده جزو مناطق گران‌قیمت بشمار می‌رفته‌اند که باتوجه‌به گرانی ساخت بلندمرتبه چنین گرایشی برای بازگرداندن سرمایه امری بدیهی بشمار می‌رود. یافته‌های پژوهش وجود رابطه‌ای معنادار میان نوسان‌های اقتصادی، مکان‌یابی و تعداد بلندمرتبه‌های مسکونی در شهر تهران را تائید می‌نماید.

کلیدواژه‌ها

بلندمرتبه؛ عوامل اقتصادی؛ معماری معاصر؛ مجتمع مسکونی؛ تهران

مراجع

 امیدی حسین‌آبادی، مهدیه؛ احمدی، قادر (1399). بررسی الگوهای تراکمی توسعه عمودی مسکن (بلندمرتبه‌سازی) و تحلیل اثرات آن بر کیفیت زندگی (نمونه موردی: ناحیه 3 منطقه 22 تهران)، اقتصاد و برنامه‌ریزی شهری، 1 (2): 92- 105.
 باقری بهشتی، آیدا؛ حبیب، فرح؛ سعیده زرآبادی، زهرا سادات (1398). مطالعه تطبیقی منظر شهری خرمشهر و برلین در حفظ خاطرات جمعی. فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، 14(39): 45-68.
بمانیان، محمدرضا (1377). بررسی عوامل مؤثر بر شکل‌گیری ساختمان‎های بلند در ایران. رساله دوره دکتری معماری، دانشگاه تهران.
پاکزاد، جهانشاه (1382). پدیدارشناسی نمای ساختمان‌های مسکونی و سیر تکوینی توقعات از آن. نشریه هنرهای زیبا، 1 (14): 91-102.
 خدادادی آق قلعه، فاطمه، عسگری، علی (1400). بررسی رابطه نفوذپذیری و حضور زنان در شهرک‌های مسکونی (نمونه موردی: شهرک مسکونی هزار دستگاه و دولت‌آباد تهران)، نشریه پژوهش‌های میان‌رشته‌ای زنان، 3(1): 35-46.
دانشپور، سید عبدالهادی، علی‌الحسابی، مهران، حسینی کومله، مصطفی (1399). پدیدارشناسی دگرگونی، پیوستگی و پایایی مفهوم شهر و خاطره در مرکز تاریخی تهران از منظر معماران، مورخان و اصحاب هنر. فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، 15(44): 51-76.
دفتر تحقیقات و معیارهای فنی (1371). دستور العامل اجرایی محافظت ساختمان‌ها در برابر آتش‌سوزی (نشریه 112)، تهران: سازمان برنامه‌وبودجه جمهوری اسلامی ایران.
دفتر مطالعات زیربنایی (1388). ﺑﺮﺭﺳﻲ ﻭ ﻧﻘﺪ ﺳﻴﺎﺳﺖ‌ﻫﺎﻱ ﺩﻭﻟﺖ ﻧﻬﻢ ﺩﺭ ﺑﺨﺶ ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﻣﺴﮑﻦ. کد موضوعی: 250، شماره مسلسل: 9829.
 ﺯﯾﺎﺭﯼ، ﯾﻮﺳﻒ ﻋﻠﯽ (1392). ﺑﺮﺭﺳﻰ تأثیر ﻗﻴﻤﺖ ﺯﻣﻴﻦ بر سازمان ﻓﻀﺎﻳﻰ ﺷﻬری (مطالعه موردی ناحیه 5 منطقه یک تهران طی سال‌های 1383-1374). ﻫﻮﯾﺖ ﺷﻬﺮ. ﺗﺎﺑﺴﺘﺎﻥ 92، 7 (14): 49-60.
سند اصلی مصوب طرح جامع شهر تهران، 1386
ﻃﺎﻫﺮﯼ، ﻗﺪﺭﺕ. ﺻﻔﺮﯼ، ﻣﻌﺼﻮﻣﻪ (1395). اقتصاد مسکن مروری بر شاخص‌های این بخش در سطح اقتصاد کلان و شهر تهران. ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺷﻬﺮ. 8 (27): 71-75.
عسگری، علی و فتحی، راضیه (1400). تأثیرپذیری و تأثیرگذاری معماری و شهرسازی از فرهنگ مصرفی معاصر. فصلنامه علمی مطالعات میان فرهنگی، 16(46):  103-132.
عسگری، علی و محمدی سالک، مریم (1400). سنجش انگاره‌های قیاسی از منطق روش‌شناسی در الگوگیری‌های تاریخی معماری معاصر ایران. فصلنامۀ تخصصی معماری، مرمت و شهرسازی رف، 1(1):  19-38.
علی‌الحسابی، مهران. کرانی، نعیمه (1392). عوامل تأثیرگذار بر تحول مسکن از گذشته تا آینده. فصلنامه مسکن و محیط روستا. 32 (141): 19-36.
فردوسی، سجاد، سمیری، تارا، طبسی، ایمان (1394). پیامدهای محیطی ناشی از افزایش تراکم و بلندمرتبه‌سازی در شهرها، فصلنامه مطالعات محیطی هفت حصار، 3(12):  59-68.
قبادیان، وحید (1392). معماری معاصر ایران، تهران: انتشارات فکر نو.
کالن، گوردن (1382). گزیده منظر شهری. ترجمه منوچهر طبیبیان. چاپ دوم، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
کریمی مشاور، مهرداد (1389). نقش بلندمرتبه‎سازی در منظر شهری (نمونه موردی: تهران). رسالۀ دوره دکتری معماری، دانشگاه تهران.
کریمی مشاور، مهرداد. منصوری، سید امیر. ادیبی، علی‌اصغر (1389). رابطه‎ی چگونگی قرارگیری ساختمان‎های بلندمرتبه و منظر شهری. فصلنامه باغ نظر، شماره (13): 99-89.
ﮔﻞﺧﻨﺪان، اﺑﻮاﻟﻘﺎﺳﻢ (1394). چرخه‌های ﺗﺠﺎری اﻗﺘﺼﺎد اﯾﺮان ﻃﯽ دوره 1389- 1368. ﻓﺼﻠﻨﺎﻣﻪ ﺗﺤﻘﯿﻘﺎت ﺗﻮﺳﻌﻪ اﻗﺘﺼﺎدی. 3 (17): 83-104.
محمدزاده، پرویز. پناهی، حسین. آل‌عمران، سید علی (1395). بررسی ارتباط بین قیمت زمین و قیمت مسکن در ایران. فصلنامه نظریه‌های کاربردی اقتصاد، 3 (1): 89-114.
محمدی سالک، مریم، عسگری، علی (1401). عوامل مؤثر در تحقق‌پذیری مکان سوم در فضاهای غیررسمی و اجتماع‌پذیر ‏شهری؛ (نمونه موردی: فضاهای نشستن غیررسمی درون مجتمع‌های فرهنگی و ‏تجاری‎ ‎تهران)‏، نشریه توسعه پایدار شهری، 3(7):  85-99.
مرکز آمار ایران (1397). اطلاعات قیمت و اجاره مسکن در شهر تهران، تهران: مرکز آمار ایران.
مهندسین مشاور پارت )1392(. طرح تدوین ضوابط و مقررات ساخت‌وساز بناهای بلندمرتبه مطالعات، تحلیل و ارائه ضوابط پیشنهادی، گزارش شماره (154)، مرکز مطالعات و برنامه‎ریزی شهر تهران.
ﻫﺎﺩﯼ ﺯﻧﻮﺯ، ﺑﻬﺮﻭﺯ (1388). درآمدی بر اقتصاد شهری. ﺍﻗﺘﺼﺎﺩ ﺷﻬﺮ. 1 (1): 4-15.

 Asgari, A. (2022). Evaluation of University Education in Architecture at the Undergraduate Level from the Viewpoint of Professional Needs and Employment. International Journal of Applied Arts Studies (IJAPAS), 7(1), 33-48.
 Asgari, A., Nasir Salami, S. M., Soltanzadeh, H., & Hashemzadeh Shirazi, H. (2018). Consuming Architecture: a Semantic Analysis of Space Consumption in Urban Shopping Malls. The Monthly Scientific Journal of Bagh-e Nazar, 15(59), 17-28.
 Aysin, S. E. V. (2009). Typology for the aesthetics and top design of tall buildings. Gazi University Journal of Science, 22(4), 371-381.
 Beedle, L. S. (2007). The skyscraper and the city: design, technology, and innovation. Edwin Mellen Press.
 Conway, D. (Ed.). (1977). Human response to tall buildings (Vol. 34). Stroudsburg, Pa.: Dowden, Hutchinson & Ross.
 Council, L. C. (2007). Historic Buildings Grant Scheme.
 Craighead, G. (2009). High-rise security and fire life safety. Butterworth-Heinemann.
 Jencks, C., & Kropf, K. (1997). Theories and manifestoes of contemporary architecture.
 Musiał, R. (2015). Game of associations: the shape of a tall building. Czasopismo Techniczne, 2015 (Architektura Zeszyt 9-A (15) 2015): 219-225.