جلوه های مختلف تکرار در رباعیات باباافضلالدین مرقی کاشانی .

فصلنامه بهارستان سخن

دوره 20، شماره 61، آذر 1402، صفحه 143-162   

نوع مقاله: مقاله علمی

شناسه دیجیتال (DOI): 10.30495/bahar.2023.1973244.1057

نویسنده

محمد رضا شریفی^*

استادیار گروه زبان و ادبیّات فارسی، دانشکده علوم انسانی، واحد نراق، دانشگاه آزاد اسلامی، نراق، ایران

چکیده

بی‌تردید یکی از عواملی که رباعیّات باباافضل را دلنشین، جذاب و برجسته ساخته و مخاطب را مسحور و مجذوب خود کرده، استفاده از شگردهای ادبی و بلاغی است. باباافضل در عین سادگی و بی‌پیرایگی و گم نشدن در الفاظ فلسفی و عرفانی اتّفاقاً از آرایه‌های ادبی به همراه بلاغت ادبی کلام خود را نمایان و پر مخاطب کرده است. بابا افضل آگاهانه و گاه زیرکانه از آرایة ادبی تکرار، به همراه جناس و ایهام و تخیّلات ادبی تشبیه و استعاره، سخن و اندیشه خود را استحکام بخشیده و ماندگار کرده است. چرا که هدف از تکرار، اندیشه‌ای را برجسته ساختن و یا به جنبه‌ای از یک تفکّر، جلوة خاصی بخشیدن است. کاربرد تکرار در شبکه‌ای از آرایه‌ها، آن هم در قالب کوچک رباعی، نمایشی از اقتدار و تبحر او در آمیزش و آموزش دیدگاه‌های خویش است. در این مقاله برآنیم با روش کتابخانه‌ای و اسنادی تا جایی که کلام به اطناب نکشد جلوه‌هایی از آرایۀ «تکرار» را در رباعیّات باباافضل آشکار سازیم تا نشان دهیم که شاعر چگونه با شگرد بلاغت توانسته‌اندیشه‌های اخلاقی، عرفانی و فلسفی خود را با بیانی روشن بیان کند و در نتیجه مورد توجّه عام و خاص گردد.

کلیدواژه‌ها

بابا افضل؛ رباعیات؛ تکرار؛ جناس؛ ایهام؛ بلاغت

سایر فایل های مرتبط با مقاله

تقدیر و تشکر سازمان مرکزی از فصلنامه بهارستان سخن =25 مرداد .pdf

تقدیر و تشکر آقای دکتر حداد عادل از فصلنامه بهارستان سخن =.jpg

مراجع

1. اسفندیارپور، هوشمند،(1383)، عروسان سخن، تهران: فردوس.
2. باباافضل‌الدّین مرقی، محمّدبن حسن، (1363)، دیوان و رساله المفید للمستفید، تصحیح مصطفی فیضی و ...، تهران: زوّار.
3. تجلیل، جلیل، (1384)، عروض و قافیه، تهران: آوای‌نور.
4. حافظ، شمس‌الدّین محمّد، (1367)، دیوان اشعار، به اهتمام ع- جربزه‌دار، تهران: اساطیر.
5. رادفر، ابوالقاسم، (1368) فرهنگ بلاغی- ادبی ، ج1 ، تهران: اطّلاعات.
6. راستگو ، سیّد محمّد، (1382)، هنر سخن آرایی، تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی.
7. شمیسا، سیروس، (1368)، نگاهی تازه به بدیع، تهران: فردوس.
8. شمس‌العلمای گرگانی، محمّدحسین، (1377)، ابدع البدایع، تبریز: احرار.
9. صدر، میرعبّاس، (1387)، کاروند، کرج: جام گل.
10. صهبا، فروغ، (1384)، «مبانی زیباشناسی شعر»، مجلّة علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه شیراز، دورة 22، شمارة 3 ، صص: 90–
11. کزّازی، میرجلاالدّین، (1370)، زیبا شناسی سخن پارسی، ج 1، تهران: مرکز.
12. ناصر خسرو قبادیانی، ابومعین، ( 1368 )، دیوان اشعار، تصحیح مجتبی مینوی و مهدی محقّق، تهران: دانشگاه تهران.
13. وحیدیان کامیار،  تقی، (1379)، بدیع از دیدگاه شناختی، ج1، تهران: دوستان.
14. همایی، جلاالدّین، (1373)، فنون بلاغت و صناعت ادبی، چاپ 9، تهران: هما.